یارانه‌ای موضوعیت دارد که قدرت خرید و رفاه مردم را حفظ کند / دولت در جایگزینی طرح «کالابرگ الکترونیک» بجای «یارانه نقدی» مصمم است

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه تحلیلی خبری 598؛ افزایش تورم و تاثیر بر قدرت خرید مردم باعث شد تا در طول دو دهه گذشته طرح‌های مختلفی برای بهبود قدرت خرید مردم مطرح شود که هر یک موافقان و مخالفانی داشت. از جمله این طرح‌ها، طرح حذف تخصیص یارانه به کالا‌ها (کوپن) و تخصیص یارانه نقدی به مبلغ 44500 تومان معادل حدودی 44 دلار به صورت مستقیم به مصرف‌کننده بود. در امتداد این طرح و پس از سالها از اجرای این طرح دولت سیزدهم نیز در ابتدای سال جاری در اقدامی مشابه دست به حذف یارانه 4200 تخصیصی به کالاهای اساسی زد که منجر به افزایش قیمت کالاها در سفره مردم شد. اما حالا مدتی است که دولت خبر از اجرای طرح کالابرگ الکترونیک داده است. طرحی که اگرچه ابهامات و نواقص زیادی در اذهان عمومی داشته اما نام آن ذهن مصرف‌کننده را ناخودآگاه به یاد طرح «کوپن» می‌اندازد.

در این مطلب خبرنگار پایگاه تحلیلی خبری 598 در گفتگو با حسن حسن‌خانی اقتصاددان و استاد دانشگاه؛ به چرایی روی آوردن دولت‌ها به پرداخت یارانه و چگونگی تاثیر آن بر سفره مردم پرداخته که شما را به مطالعه آن دعوت می‌کنیم:

دوگانگی پرداخت «یارانه کالا» و «یارانه نقدی» هممواره موضوع بحث کارشناسان بوده است. از زمان طرح موضوع حذف یارانه کالا و پرداخت نقدی یارانه به مصرف‌کنندگان در دهه هشتاد برخی از کارشناسان منتقد مدعی بودند که یارانه نقدی بخودی خود تورم‌زاست و یارانه باید به کالا تخصیص پیدا کند. به نظر شما این ادعای کارشناسان تا چه اندازه می‌تواند با واقعیت همراه باشد؟

مسئله ما یارانه نیست. به قول آخوندها یارانه موضوعیت ندارد بلکه طریقیت دارد. یارانه خودش به ما هو یارانه چیزی نیست و صرفا به این دلیل بوجود آمده که قدرت خرید مستضعفان را حفظ کند و ضٌعَفا از تورم آسیب نبینند. از این رو نباید به ثروتمندان جامعه یارانه داد. فلذا یارانه صرفا زمانی موضوعیت دارد که بیشتر بتواند قدرت خرید (رفاه) مردم را حفظ کند؛ حال چه نقدی باشد و چه کالایی.

از آنجاکه همواره نرخ تورم در کشور ما نشان بالا بوده، یارانه نقدی نیز به مرور زمان فرسوده می‌شود. از طرفی دولت‌ها هم معمولا با استفاده از توهم پولی، یارانه را با شتاب کمتری تعدیل می‌کنند.

شما خاطرتان هست که یارانه 45500 تومانی در دولت آقای احمدی‌نژاد که معادل 45 دلار بود به جایی رسید که در سال‌های اخیر حتی معادل 1 دلار هم نبود و در طول این مدت مقدار آن دست نخورده بود. حالا دولت آقای رئیسی آمده و مقداری آن را تعدیل کرده که بازهم حداکثر معادل 8 دلار است و هنوز فاصله چشمگیری با معادل واقعی آن -45 دلار- دارد. این اتفاق در واقع ناشی از شدت و سرعت فرسایش پول ملی است. فلذا آسیب یارانه نقدی این است که هر اتفاقی بیافتد مردم از تورم عقب می‌افتند.

حال یارانه نقدی فرسایش زیادی دارد اما یارانه کالایی می‌تواند قدرت خرید مردم را حفظ کند. از طرفی یارانه کالایی هم معایبی دارد و اولین ضعف آن به نسبت یارانه نقدی آن است که آزادی انتخاب کالا را از مصرف کننده می‌گیرد. لذا در حال حاضر با یک دوگانه یارانه نقدی یا کالایی مواجه هستیم از این رو باید لیستی از محاسن و معایب هردو تهیه و با اهداف و سیاست خود مقایسه کنیم. اینجا دیگر هدف، طریق را مشخص می‌کند؛ اینکه هدف از یارانه پول پاشی، رای گرفتن یا استفاده از توهم پولی مردم هست یا بدنبال کنترل تورم هستیم.

پس از حذف ارز ترجیحی یا ارز 4200 و آزادسازی تقریبی قیمت برخی کالاهای اساسی و روی کار آمدن ساز و کار کالا برگ الکترونیکی، به نظر شما آیا دولت به سمت حذف یارانه نقدی و جایگزینی آن با پرداخت یارانه به کالا خواهد رفت یا خیر؟

بله دولت درحال برداشتن این قدم است. دولت سیزدهم از ابتدا 3 طرح حمایتی به موازات هم را پیش گرفت. طرح «کالابرگ الکترونیک» ، «نانینو» و «دارویار». طرح دارویار که زمین خورد اما طرح نانینو پیش رفت و در حال حاضر هم سرپاست ولی طرح کالابرگ الکترونیک تا چندی پیش هنوز شروع نشده بود.

در طرح کالابرگ الکترونیک دست کم دو گروه به آقای مخبر طرح ارائه کردند. طرح اول مربوط به آقای اخوان مدیرعامل همراه اول بود که بر اساس آن بنا بود با استفاده از داده‌های شبکه همراه اول خدمات کالابرگ الکترونیک به مردم داده شود بدین صورت که برای آن دسته از مصرف کنندگانی که گوشی تلفن همراه هوشمند دارند، اپلیکشین طراحی کنند و برای آن دسته از مردمی که گوشی غیر هوشمند دارند کد USSD طراحی شده و برای افرادی که دسترسی به گوشی تلفن همراه ندارند کد QR طراحی کنند تا مصرف‌کنندگان با استفاده از آنها از مزایای کالابرگ الکترونیک بهره‌مند شوند. منتها بدلایل مخلتف اجرایی نشد. طرح بعدی، طرح مهندس فرداد رئیس شرکت خدمات فناوری اطلاعات رفاه ایرانیان (فارا) بود که بدلیل اختلافاتی که داشتند طرح به سرانجام نرسید و ایشان عزل شدند.

اما طرح جدیدی که درحال اجراست به نظر میرسد که ادامه طرح مهندس فرداد باشد و دولت هم مصمم به اجرای آن است. به نظر بنده طرح کالابرگ الکترونیک در حال جایگزینی با طرح یارانه نقدی است و باید هم این اتفاق بیافتد.