خشونت اجتماعی در فضای مجازی

به گزارش پایگاه خبری 598، به نقل از «سدید»؛ جهان اجتماعی در فضای مجازی، دیگر یک جهان سرگرم کننده صرف که فقط بخش کوچکی از زندگی کاربران را به خود اختصاص می‌دهد، نیست. شبکه‌های اجتماعی، جهان جدیدی را برای ما ساخته اند که مدعی ایجاد فضای گفتگو محور و اطلاع رسان با واقعیت نمایی کامل و به دور از سانسور‌های خبری است.

درست است که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تاثیرات چشمگیری بر زندگی ما دارند و موجب اثرگذاری و تغییر شئون مختلف زندگی فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی شده اند، اما پذیرش این تغییرات، بی توجه به پیامد‌های منفی آن‌ها ساده‌انگارانه است. خشونت اجتماعی مجازی، یکی از پیامد‌های منفی اشاعه فناوری‌های نوین ارتباطی است.

محققان کشورمان در یک مطالعه پژوهشی جدید، دلایل و عوامل زمینه‌ای بازنشر خشونت اجتماعی در فضای مجازی را بررسی کرده اند. به گفته محققان، پیش از گسترش تکنولوژی‌های نوین ارتباطی، ارتکاب اعمال خشونت‌آمیز کمتر به چشم می‌خورد، اما امروزه به نظر می‌رسد نشر خشونت با شکل‌گیری چهره جدید بیش از پیش اتفاق می‌افتد. این امر خود سبب بروز پیامد‌های خشونت‌بار در محیط واقعی زندگی اجتماعی است.

به این ترتیب، فضای مجازی با وجود امکانات فناورانه خود می‌تواند در بازتولید خشونت اجتماعی سهم عمده‌ای ایفا کند. به جهت متفاوت بودن بستر ارتباطی، نحوه ابراز خشم در فضای مجازی، متفاوت از دنیای واقعی است. افراد جامعه بر خلاف زندگی واقعی در مواجهه با پدیده‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی-هنری در فضای مجازی، واکنش غیر روا مدارانه از خود نشان می‌دهند و گاهی این واکنش خالی از خشونت نیست.

در این رابطه، پژوهشگران دانشگاه علامه طباطبائی اقدام به انجام یک مطالعه علمی پژوهشی کرده اند که در آن، اهداف و انگیزه‌های بازنشر خشونت اجتماعی در فضای مجازی مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، حدود سه هزار توئیت خشونت‌آمیز اجتماعی منتشر شده در بازه زمانی یک‌ساله نیمه دوم سال ۹۸ و نیمه اول سال ۹۹ در شبکه‌ی اجتماعی توئیتر بررسی شده اند.

بر اساس نتایج این تحقیق، کاربران در بازنشر اعتراض‌های اجتماعی خود، نه مضمون کلی را مورد مداقه خویش قرار داده‌اند. آن‌ها با نشر اعتراض‌های اجتماعی خود به مضامینی که حاوی خشونت نسبت به قانون اساسی، سرپرستی قانون اساسی، مسئولان و مدیران نظام جمهوری اسلامی، شیوه‌ی اجرای عدالت، فعالیت رسانه‌های عمومی، دین‌داری بوده، پرداخته اند. به گفته محیا بهاریان، محقق دانشگاه علامه طباطبائی و همکارش، اینترنت همچون رسانه‌های سنتی نظیر تلویزیون مصرف نمی‌شود، بلکه مردم با اینترنت زندگی می‌کنند و با پردازش اطلاعات بر اساس دانش شخصی خود عرصه‌هایی از خودابرازی را به وجود می‌آورند که شبکه‌های اجتماعی واقعی را در دنیای مجازی تشکیل و گسترش می‌دهد.

قدرت شبکه‌های اجتماعی مجازی تا آنجا است که حتی رسانه‌های عمومی و جریان اصلی را وادار می‌کند تا از امکانات شبکه‌های تعاملی اینترنتی با رسانه‌های اجتماعی با هدف به کارگیری پتانسیل تعاملی این شبکه‌ها و از دست ندادن مخاطب آن استفاده کنند. آن‌ها می‌گویند: در این تحقیق، با بررسی مضامین به‌دست‌آمده دریافتیم که کاربران نسبت به موضوعات مختلف سیاسی و غیرسیاسی واکنش نشان می‌دهند و در بعضی موارد در تحلیل‌های شخصی خود، ابراز‌های خشونت آمیز دارند که این خشونت، دریافت معنی را در ذهن عموم مردم تغییر می‌دهد. این تغییر، گاه تا جایی ادامه پیدا می‌کند که عده کثیری از کاربران رسانه‌های اجتماعی، شبکه‌های انسانی را تشکیل داده و به اصطلاح با ایجاد یک جنبش مجازی به کنشگری می‌پردازند.

بر اساس این تحقیق، تنوع بی حد تولید مضمون توسط کاربران، معنای مختلفی در ذهن عموم می‌سازد که رسانه‌های جریان اصلی یارای مقابله با آن را ندارند، بلکه خود، محور این معنا شده و در میدان عملی که شبکه‌های اجتماعی مجازی ساخته اند بازی می‌کنند. به اعتقاد بهاریان و همکارش، با رصد خشونت‌های ابراز شده به عنوان یک نمونه از ویژگی‌ها و ماهیت کنش‌های اجتماعی مجازی می‌توان ادعا کرد بازگشت به دوران نظریات کلاسیک ارتباطی که در دوره اوج گیری رسانه‌های جدیدی همچون رادیو و تلویزیون نظریه‌پردازی شده اند دور از ذهن نیست.

این محققان اظهار داشتند: شبکه‌های اجتماعی مجازی نه تنها قدرت اثرگذاری بر افکار عمومی را دارند، بلکه توانایی ساخت چنین افکاری را نیز پیدا کرده اند و اتفاقاً خشونت اجتماعی ابراز شده در فضای مجازی، شبیه به نیروی فرهنگی غالبی شده که درخلق نوع واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی به موضوعات مختلف جریان‌سازی می‌کند.

بر اساس یافته‌های تحقیق، خشونت اجتماعی مجازی، نماینده نوعی مد است که با سرایت انتشار آن از فردی به فرد دیگر کنش اجتماعی جدیدی را به وجود می‌آورد، به طوری که اگر فردی خشونت خود را ابراز کند، دیگری نیز در کمترین فاصله زمانی از پی او می‌آید و این خشونت برآمده از مشاهده پدیده‌های مختلف زندگی اجتماعی مصرف می‌شود و افکار عمومی، شکل جدیدی پیدا خواهند کرد. این یافته‌های علمی پژوهشی در فصل نامه مطالعات رسانه‌های نوین وابسته به دانشگاه علامه طباطبائی منتشر شده اند.

منبع: عطنا