اهمیت فطریه در بیان قرآن و روایات

به گزارش پایگاه 598، به نقل از تسنیم، زکات عید فطر از واجبات شرعی محسوب می‌شود که زمان ادای آن را غروب آخرین ماه رمضان گفته‌اند. زکات فطره بر کسانی واجب است که در شب عید فطر مکلف باشند، فقیر نباشد و نیز نان‌خور دیگران هم محسوب نشوند. کسانی که دارای این شرایط هستند زکات فطره را باید بپردازند. 

در اهمیت زکات فطریه روایات متعددی از سوی اهل بیت وحی علیهم‌السلام وارد شده است؛ دسته‌ای از آنها ذیل آیاتی از قرآن قرار دارند که به روایات تفسیری مشهورند. دسته‌ای دیگر از احادیث، بر وجوب زکات فطریه تأکید دارند و گروهی دیگر از احادیث به اهمیت و نیز نحوۀ پرداخت آن پرداختند. 

از جمله مواردی که در روایات ما دربارۀ اهمیت زکات فطریه وجود دارد، وجوب شرعیِ آن است. امام باقر علیه‌السلام فرمود «هِیَ الزَّکَاةُ الَّتِی فَرَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ مَعَ الصَّلَاةِ بِقَوْلِهِ‏ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ.» یعنی زکات فطر را خداوند بر تمام مؤمنین همراه با نماز (عید فطر) واجب قرار داده است، آنجا که فرمود «وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ»؛ یعنی نماز را بر پا دارید و زکات بدهید. (وسائل‌الشیعه، ج9، ص340) البته وجوب نماز عید فطر همراه با حضور امام معصوم علیه‌السلام است و در زمان غیبت، اقامۀ آن استحباب دارد. یا امام صادق علیه‌السلام فرمود «یَلْزَمُ الرَّجُلَ أَنْ یُؤَدِّیَ صَدَقَةَ الْفِطْرِ عَنْ نَفْسِهِ وَ عَنْ عِیَالِهِ الذَّکَرِ مِنْهُمْ وَ الْأُنْثَى الصَّغِیرِ مِنْهُمْ وَ الْکَبِیرِ وَ الْحُرِّ وَ الْعَبْدِ وَ یُعْطِیَهَا عَنْهُمْ وَ إِنْ کَانُوا أَغْنِیَاء؛ یعنی بر مرد لازم است که صدقۀ فطریۀ خود و عیالش، از پسر و دختر کوچک و بزرگ و آزاده و برده را ادا کند و از سوی آنها پرداخت کند، هرچند از اغنیاء باشند.» (مستدرک الوسائل، ج7، ص141)

امام صادق علیه‌السلام نیز دربارۀ اهمیت پرداخت زکات ذیل آیۀ «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى»، فرمود منظور از «قطعاً کسی که خود را تزکیه کرد، رستگار شد» یعنی کسی که زکات فطر را ادا کرد: «أَدَّى زَکَاةَ الْفِطْرِ.» (دعائم‌الإسلام، ج1، ص266) همچنین روایات گویای آن است که  قبولی روزه و یا تکمیل روزه در گروی پرداخت زکات فطره است. آن حضرت در دیگر روایت فرمود «إِنَّ مِنْ تَمَامِ الصَّوْمِ‏ إِعْطَاءُ الزَّکَاةِ یَعْنِی الْفِطْرَةَ کَمَا أَنَّ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِیِّ ص مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ لِأَنَّهُ مَنْ صَامَ وَ لَمْ یُؤَدِّ الزَّکَاةَ فَلَا صَوْمَ لَهُ إِذَا تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً وَ لَا صَلَاةَ لَهُ إِذَا تَرَکَ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِی إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ بَدَأَ بِهَا قَبْلَ الصَّلَاةِ قَالَ‏ قَدْ أَفْلَحَ‏ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ‏ فَصَلَّى‏؛ یعنی همانا که از موجبات کمال روزه، زکات یعنى فطره است، همان‌طور که صلوات بر پیامبر صلّى اللّه علیه و آله از موجبات کمال نماز است، زیرا کسى که روزه بگیرد و زکات نپردازد، در صورتى که در این کار متعمّد باشد، روزه‏‌اى در نامه عملش منظور نمی‌‏شود، همچنان که اگر صلوات بر پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله را ترک کند، نمازى براى او محسوب نیست؛ و خداى عزّ و جلّ زکات را بر نماز مقدّم داشته، و فرموده است: «قَدْ أَفْلَحَ‏ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ‏ فَصَلَّى‏؛ کسى در حقیقت رستگار شد که زکات پرداخت کرد و نام خداى را خود یاد کرد و آنگاه نماز به‌جا آورد.» (من لا یحضره الفقیه، ج2، ص183) 

بنابراین یکی از استدلال‌هایی که در بیان روایت دربارۀ اهمیت پرداخت زکات فطره وجود دارد، ایجاد پیوند بین پرداخت زکات با ادای نماز در آیات قرآن است؛ نماز هم طبق سایر روایات، میزان قبولی اعمال است و یکی از مقدمات اقامۀ این میزان الهی، پرداخت زکات است؛ چرا که انسان را از آلودگی‌های روح پاک می‌کند و او را مهیای محضریت خداوند در نماز می‌کند.