احیای دریاچه ارومیه بدور از هیاهو!

به گزارش پایگاه 598، به نقل از ایرنا، کاهش تراز دریاچه ارومیه که از اواخر دهه ۱۳۷۰ آغاز و با بی توجهی مسوولان در دوره‌های مختلف به یک مشکل زیست محیطی بزرگ تبدیل شد هر چند مختصصان این حوزه در نشریه‌های محلی همچون نوید آذربایجان، همان اوایل دهه هشتاد نسبت به خشک شدن دریاچه ارومیه هشدار داده بودند اما «معصومه ابتکار» رییس وقت سازمان حفاظت محیط ‌زیست در دولت اصلاحات، خشک شدن دریاچه ارومیه را بهانه‌ای برای حمله به دولت تعبیر کرد و آن در صف نخست بی توجهی‌های خود قرار داد؛ بزنگاه سرنوشت‌سازی که سازمان تحت مسوولیت او کار چندانی برای این مشکل نکرد.

هر چند مردم و اکثریت رسانه‌ها به مدت تقریبا ۱۰ سال حساسیت کافی نسبت به کاهش مداوم تراز دریاچه ارومیه نداشتند ولی با آغاز طوفان‌های نمکی در اوایل دهه ۹۰ در منطقه به یکباره وضعیت دریاچه ارومیه زیر ذره بین افکار عمومی رفت.

حساسیت در رابطه با خشک شدن دریاچه ارومیه و آغاز طوفان‌های نمکی در منطقه تا جایی بالا گرفت که رییس جمهور وقت، جان چند میلیون نفر در منطقه را در خطر دانست و ادامه روند فعلی را منجر به مهاجرت اجباری تعداد قابل توجهی از مردم منطقه عنوان کرد ضمن اینکه تمامی این موارد، حساسیت نهادهای بین المللی در رابطه با خشک شدن دریاچه ارومیه را نیز بر انگیخت چرا که طبق ادعای کارشناسان ریزگردهای این طوفان‌های نمکی در شرایط نرمال تا ۸۰۰ کیلومتر مربع نیز می‌رسیدند و کشورهای منطقه نیز از آسیب‌های آن در امان نمی‌ماندند.

همه این موارد دست به دست هم داد تا ایده‌های مختلفی برای احیای دریاچه داده شود که در نهایت منجر به تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه شد؛ ستادی که ارزیابی‌ها نشان می‌دهد هر چند برای دریاچه آب نداشت اما برای خیلی‌ها نان داشته است! به طور مثال فقط یکسال پس از تشکیل ستاد احیا در سال ۱۳۹۴ تراز دریاچه ارومیه به دلیل افزایش بارندگی‌ها به یکباره افزایش یافت در حالیکه عملا هیچ پروژه سخت افزاری انتقال آب حتی آغاز هم نشده بود البته همین امر سبب شد تا رییس وقت ستاد استانی احیا با استفاده از این فرصت در قالب لیست امید به مجلس راه یابد.

وعده‌هایی که در تونل امید خاک خورد!

طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه تحت عنوان یک بسته و شامل چندین پروژه مختلف است که در اواخر سال ۱۳۹۴ آغاز و وعده بهره برداری از آن تا سال ۱۳۹۷ توسط مسوولان استانی وقت آذربایجان غربی داده شد اما تمامی این وعده‌ها از سالی به سال دیگر تمدید و در نهایت به دلایل مختلف روی کاغذ باقی ماند!

بسته انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه شامل سد کانی سیب با ظرفیت ۲۲۰ میلیون متر مکعبی، یک تونل ۳۵.۶ کیلومتری و یک کانال بتونی ۱۱ کیلومتری است که به رودخانه «گدار» متصل و پس از طی حدود ۲۸ کیلومتر سالانه نزدیک به ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب وارد پیکره دریاچه ارومیه خواهد کرد.

طبق اعلام رسمی انجام شده، قیمت به روز تمام شده طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه بالغ بر ۱۵۰ هزار میلیارد ریال بود که از صندوق توسعه ملی هزینه می‌شد البته باید اذعان کرد نه تنها وعده‌های بهره برداری از طرح‌های انتقال آب به دریاچه عملی نشد بلکه کاهش چشمگیر تراز دریاچه ارومیه در اواخر دهه ۹۰، مردم را نسبت به تمام هزینه‌ها و آنچه که برای احیای دریاچه اتفاق افتاده بود، بدبین کرد.

در نهایت کار به جایی رسید که با پایان دولت دوازدهم، تمامی طرح‌های انتقال آب به دریاچه ارومیه نیز در یک بلاتکلیفی ماند و دولت به اصطلاح تدبیر و امید یک ناامیدی محض از احیای دریاچه ارومیه در افکار عمومی را برای دولت پس از خود به ارث گذاشت.

دولت سیزدهم و دریاچه ارومیه

ابلاغ مصوبه تخصیص اعتبار برای نجات دریاچه ارومیه توسط دولت سیزدهم در همان هفته‌های نخست شروع کاری خود، نشان داد که این دولت حساسیت کافی نسبت به مطالبات عمومی و مشکلات زیست محیطی دارد.

محمد مخبر معاون اول رییس جمهور، مصوبه هیات وزیران درباره تخصیص اعتبار برای طرح‌های مصوب کارگروه نجات دریاچه ارومیه را ابلاغ کرد؛ مصوبه‌ای که با اختصاص مبلغ پنج هزار و ۵۰ میلیارد ریال به صورت تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به منظور تامین اعتبارات مورد نیاز طرح‌های مصوب کارگروه دریاچه ارومیه برای مدیریت خشکسالی در حوضه آبریز این دریاچه موافقت می‌کرد.

پس از انتصاب محمدصادق معتمدیان به عنوان استاندار آذربایجان‌غربی پیگیری برای احیای دریاچه ارومیه دچار تغییرات قابل توجهی شد؛ نخست اینکه او بر خلاف گذشته، روند جدیدی در مدیریت افکار عمومی پیرامون احیای دریاچه در پیش گرفت و به عنوان مقام عالی این استان به جای دادن وعده‌های آبکی در مورد اتمام طرح‌های احیای دریاچه ارومیه، شفافیت با مردم و برخورد صادقانه را برگزید.

تجربه نشان داده که دولتمردان در هر زمانی که با مردم صادق بوده‌اند بازخورد مثبتی رقم خورده و این مهم سبب افزایش مشارکت اجتماعی شده است لذا برای اولین بار در تاریخ آذربایجان‌غربی طی چند دهه گذشته، مقام عالی استان به جای سرپوش گذاشتن به یک اشتباه، به مشکلات فنی طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی اشاره و دلایل تاخیر در اتمام این طرح را برای مردم بازگو کرد؛ این اقدام مثبت و حرفه‌ای کافی بود تا جرقه‌ای برای دلگرمی مردم به احیای دریاچه ارومیه باشد.

یکی از موضوعاتی که در نخستین سفر وزیر نیرو دولت سیزدهم به آذربایجان غربی در خصوص احیای دریاچه ارومیه مورد بررسی قرار گرفت و دستورهای لازم برای رفع مشکل صادر و اجرایی شد، لاینینگ حدود ۷۵۰ متر از تونل در بخش آبرفتی بود که با تلاش شبانه روزی کارشناسان و متخصصان داخلی با محوریت قرارگاه خاتم الانبیا این کار تا حدود زیادی اجرایی شده است.

معتمدیان پس از انتخابش بعنوان دبیر کارگروه ملی ستاد احیای دریاچه ارومیه ضمن اشاره به اشتباهات فنی در اجرای تونل خط انتقال آب از زاب به دریاچه ارومیه اعلام کرد که ۱۰۰ درصد مصوبات سفر رییس جمهور به این استان برای احیای دریاچه، یعنی پنج هزار میلیارد ریال اختصاص یافته و هیچ مشکل اعتباری برای اتمام طرح‌های سخت افزاری انتقال آب به پیکره دریاچه ارومیه وجود ندارد.

طی بازدید میدانی خبرنگاران و اظهارات حبیب علی اصغری نماینده مجری طرح تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه، سرعت ترمیم شکستگی‌های داخل این تونل خوب است و ۲ اکیپ به صورت شبانه روزی در این خصوص مشغول فعالیت هستند در همین راستا نیز استاندار آذربایجان‌غربی برای اتمام این طرح ضرب العجل چند ماهه تعیین کرده و از مدیران خواسته تا پایان امسال این ابر طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه به بهره برداری برسد.

علاوه بر تونل، خط انتقال بتونی آب در مسیر زاب تا در دریاچه ارومیه نیز درگیر مشکلاتی با اهالی منطقه و معارضانی داشت که هفته گذشته اعلام شد که تمامی مشکلات با ورود قوه قضاییه و همکاری مردم منطقه رفع شده و این طرح را یک قدم دیگر به افتتاح نزدیک‌تر کرده است.

طرح تصفیه خانه فاضلاب ارومیه نیز که قرار است سالانه حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد پیکر دریاچه کند، از جمله طرح‌های مهم بر زمین مانده از دولت دولت قبل بود که با همت دولت مردمی سیزدهم و تخصیص به موقع اعتبارات مورد نیاز، در دهه فجر امسال به بهره برداری خواهد رسید.

استاندار آذربایجان‌غربی نشان داده که به دور شعار عزم جدی برای اتمام طرح‌های انتقال آب به دریاچه ارومیه دارد که در این راستا ۴۰ میلیارد تومان برای اتمام هرچه سریعتر طرح تصفیه خانه فاضلاب ارومیه اختصاص داد.

وی با اعلام اینکه اعتبارات لازم در رابطه با اتمام این طرح تامین شده، مدعی شد که هیچ عذری در بحث عدم اتمام طرح‌های مرتبط با دریاچه پذیرفتنی نیست.

اما به عنوان خبرنگاری که بیش از ۱۰ سال در حوزه زیست محیطی و دریاچه ارومیه فعال بوده‌ام؛ معتقدم که دولت سیزدهم درک صحیحی از چگونگی احیای دریاچه ارومیه دارد چرا که دبیر کارگروه ملی ستاد احیای دریاچه ارومیه در بیشتر اظهاراتش تاکید کرده که پس از اتمام طرح‌های سخت افزاری نیمه تمام انتقال آب به دریاچه، دولت به دنبال طرح‌های نرم افزاری در راستای اصلاح الگوی کشت و مدیریت منابع آبی خواهد بود.

رصد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد با وجود کلافگی مردم از وعده‌های روی زمین مانده احیای دریاچه ارومیه، یک نگرش مثبت به توجه دولت سیزدهم به این مطالبه عمومی وجود دارد؛ نگرشی که با تحقق وعده‌های دولتمردان قطع یقین منجر به همدلی بیش از پیش مردم منطقه با دولت خواهد شد.