به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، بررسی نرخ بیکاری (جمعیت ۱۵ سال و بیشتر) فارغ التحصیلان آموزش عالی نشان میدهد که ۱۳.۲ درصد از این جمعیت بیکار بوده اند و این نرخ در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط روستایی نسبت به نقاط شهری بیشتر بوده است؛ هرچند براساس گزارش مرکز آمار ایران این نرخ کاهش ۱.۲ درصدی نسبت به فصل مشابه سال قبل را نشان میدهد اما همین ۱۳ درصد، جمعیتی بالغ بر ۹۵۵ هزار و ۳۹۸ نفر را شامل میشود که جزو تحصیل کردههای کشور به حساب می آیند که در شرایط فعلی بیکار هستند.
بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی همواره مسئلهای مورد اهمیت بوده که دولتها برای کاهش نرخ آن در هر دورهای برنامههایی را تدوین و اجرایی میکنند. در همین حال یکی از انتقادات همیشگی درباره بیکاری فارغ التحصیلان به وزارت علوم برمی گردد البته این وزارتخانه متولی شغل سازی برای دانش آموختگان نیست و انتقادات بیشتر مربوط به عدم تناسب رشتههای دانشگاهی با بازار کار و یا به روز نبودن آنها و نداشتن مهارتی خاص پس از دانش آموختگی میشود.
شاید بتوان یکی از بزرگترین چالشهای فعلی کشور را ایجاد شغل و اشتغالزایی دانست، چالشی که دستگاهها و وزارتخانهها به فراخور وظایفشان آستین بالا زده و برنامههایی را طراحی و تدوین کرده اند. از طرفی نامگذاری سال جاری به عنوان تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین بر اهمیت این موضوع افزوده و انتظارات از دستگاهها به ویژه شرکتهای دانش بنیان و دانش پایه را برای ایجاد یک «نهضت اشتغال زایی» فراتر برده است. در همین راستا در سال ۱۴۰۱ با توجه به اشباع ظرفیتهای دولتی برای اشتغال فارغ التحصیلان دولتی، توسعه شرکتهای دانشبنیان در راستای اشتغال آفرینی به عنوان یک عنصر کلیدی در نظر گرفته شده است.
رشد ۶۰ درصدی اشتغال دانش بنیان در پارکهای علم و فناوری کشور
خوشبختانه با آماری که وزارت علوم ارائه داده، آمار اشتغال دانش بنیان در پارکهای علم و فناوری با رشد ۶۰ درصدی نسبت به سال گذشته همراه بوده است؛ مجموع شرکتهای دانش بنیان در کشور ۷ هزار و ۷۳۵ مورد بوده و ۲ هزار و ۱۳۰ شرکت دانش بنیان در پارکها مستقر هستند. شرکتهای دانشبنیان مستقر در پارکها ۱۱۱ هزار شغل ایجاد کرده اند و در سال گذشته ۴۱ هزار شغل دانشبنیان در پارکهای علم و فناوری ایجاد شده که این آمار رشد ۶۰ درصدی را نسبت به سال قبل نشان میدهد.
وزارت علوم در دوره جدید مدیریتی خود، تولید، اشتغال و کارآفرینی از علم را به عنوان یک اولویت در دستور کار خود قرار داده و به نظر میرسد مهارت افزایی دانشجویان که در دورههای قبل در دانشگاهها پیگیری میشد، در این دوره شتاب و قوت بیشتری گرفته است. محمد علی زلفی گل سکاندار وزارت علوم توسعه شرکتهای دانش بنیان را یک ضرورت میداند و از تعبیر «توسل به علم و فناوری» برای حل مشکل اشتغال در کشور نام برده است.
در دولت دوازدهم وزارت علوم به سیاق دولتهای گذشته برنامههایی را برای مهارت افزایی دانشجویان و رشد اشتغال در بین فارغ التحصیلان پیش بینی و یا بعضاً به مرحله اجرا رسانده است. در گزارش پیش رو به ۸ کارویژه و یا طرح معاونتهای این وزارتخانه اشاره کرده ایم که ۴ برنامه آن در حوزه فناوری و ۴ طرح مربوط ب حوزه مهارت افزایی و کارآموزی دانشجویان در صنایع میشود.
اجرای طرح دستیار فناوری در شرکتهای دانش بنیان
در یکسال گذشته به ویژه با پدیدآمدن معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم طرحهای منجر به اشتغال زایی و یا مهارتی در دانشگاهها در دستور کار قرار گرفته است؛ یکی از طرحها «دستیار فناوری» است که براساس آن هدایت هدفمند آموزههای دانشجویان در راستای استفاده کاربردی و کسب تجربه عملی جهت شکلگیری دانشگاه جامعه محور و کارآفرین و ایجاد انگیزه و حس امید در دانشجویان و با هدف تربیت نیروی متخصص، تنظیم و برنامهریزی شده است.
تلاش برای ارتقا توان اشتغال پذیری و جلوگیری از خروج نخبگان
وزارت علوم به دنبال این است که با اجرای این طرح، پایان نامههای تقاضامحور را کاربردی کند و توان اشتغال پذیری دانشجویان را ارتقا دهد. ضمن اینکه موقعیتهای شغلی به محض فارغالتحصیلی را نیز بهبود بخشد. مهارت آموزی به دانشجویان جهت ورود به بازار کار، کسب درآمد دانشجویان و کمک به تأمین هزینههای تحصیلی و افزایش اثربخشی فارغالتحصیلان در داخل کشور و جلوگیری از خروج نخبگان از دیگر موارد مهمی است که وزارت علوم از خروجی این طرح انتظار دارد.
اعطای ماهیانه یک تا سه میلیون تومان به دستیاران فناور
در این طرح دانشجو میتواند ۶ ماه در یک شرکت دانش بنیان یا واحد فناور کار کند و برای شرکتهای فناور و دانش بنیان که دانشجویان را جذب کنند، تسهیلات وام و تخفیفهای مالیاتی در نظر گرفته شده است. همچنین مبلغ یک میلیون تومان به صورت ماهیانه به دانشجویان کارشناسی، ۲ میلیون تومان به دانشجویان ارشد و ۳ میلیون تومان ماهیانه به دانشجویان دکتری پرداخت میشود و پس از گذراندن دوره ۶ ماهه گواهیپایاندوره برای دانشجویان صادر میشود.
براساس تازهترین آماری که علی خیرالدین معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم اعلام کرده، تاکنون ۲ هزار و ۱۷۱ دانشجو در مرحله اول در این طرح شرکت کرده اند و هر پارک علم و فناوری ۳۶۰ میلیون تومان اعتبار در این طرح دارد. در مجموع برای این طرح ۲۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که ۱۵ میلیارد تومان تأمین شده است.
طرح اشتغال موقت فارغ التحصیلان چیست؟
«اشتغال موقت دانش آموختگان» یکی دیگر از طرحهای مهارت افزایی وزارت علوم به شمار میرود که با همکاری دو وزارتخانه دیگر دنبال میشود. این طرح نیز با هدف کسب تجربه و مهارت آموزی فارغ التحصیلان دانشگاهی که میخواهند وارد فضای کار شوند، اجرایی میشود.
امید رضایی فر مدیرکل پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم، در تشریح جزئیات این طرح به خبرنگار مهر میگوید: طرحی را با عنوان طرح «اشتغال موقت دانش آموختگان» در دستور کار داریم و این طرح به تازه فارغ التحصیلانی مربوط میشود که بیشتر از ۲ تا ۳ سال از فارغ التحصیلی شأن نگذشته باشد.
براساس طرح اشتغال زایی موقت سعی میشود به کارفرمایانی (شرکتهای دانش بنیان و واحدهای فناور) که دانش آموختگان را به کرا بگیرند، تسهیلات ویژه ای داده شود و هدف این است که کسانی که فارغ التحصیل شدند، همزمان با شروع به کارشان مهارت آموزی هم داشته باشند تا در نهایت با مهارت مکمل وارد بازار کار شوند
مدیر کل پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم افزود: براساس طرح اشتغال زایی موقت سعی میشود به کارفرمایانی (شرکتهای دانش بنیان و واحدهای فناور) که دانش آموختگان را به کار بگیرند، تسهیلات ویژه ای داده شود و هدف این است که کسانی که فارغ التحصیل شدند، همزمان با شروع به کارشان مهارت آموزی هم داشته باشند تا در نهایت با مهارت مکمل وارد بازار کار شوند. تفاهم نامه این طرح با وزارت اقتصاد و دارایی و وزارت کار منعقد شده و ۲ ماده را در سال ۱۴۰۱ در تبصره ۱۶ و در تبصره ۱۸ پیش بینی کردیم که به طور مثال در تبصره ۱۸ برای کافرمایانی که از این طرح استقبال کنند و دانش آموختگان تازه فارغ التحصیل را به کار بگیرند، ضریب وام آنها به یک و ۲۵ افزایش مییابد.
وی با اشاره به تسهیلات استفاده از این طرح برای شرکتهای فناوری اشاره کرد و گفت: همچنین برای شرکتهای فناوری که از این افراد استفاده کنند، سقف تسهیلات در تبصره ۱۶ به صورت قرض الحسنه افزایش یافته است و میتوانند از این مشوقها بهره مند شوند. رضایی فر با ابراز امیدواری نسبت به اجرای دقیقتر و ویژهتر این طرح در سال ۱۴۰۲ گفت: این طرح اواخر ۱۴۰۰ نهایی شد و به برنامههای بودجهای سال ۱۴۰۱ نرسید و فقط توانستیم تبصرههایی را به قانون بودجه ۱۴۰۱ اضافه کنیم. بنا داریم در سال ۱۴۰۲ با برنامه ریزی بیشتر و منسجمتر میان ۳ وزارتخانه علوم، اقتصاد و کار این طرح را به طور مستمر پیگیری کنیم.
علی خیرالدین معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم در توضیح بیشتر این طرح میگوید: براساس این طرح پیشنهاد شده مثلاً به مدت یک یا دو سال بعد از فارغ التحصیلی به منطور جلوگیری از خروج آنها، به صورت موقت اشتغالی ایجاد کنیم و البته حقوقی که به آنها پرداخت میشود حقوق کاملی نباشد؛ این گونه طرحها، بودجه میخواهد و براساس برآوردی که داشتم، حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان پول نیاز است که طی یکسال یک چهارم حقوق را به این افراد بدهیم؛ پیش بینی که داشتیم این بود که در هر سال برای ۴۰۰ هزار نفر اشتغال موقت ایجاد شود.
طرح ملی ترویج کارآفرینی در دانشگاهها اجرایی میشود
یکی دیگر از طرحهای ویژه وزارت علوم در راستای مهارت افزایی و کارآفرینی «طرح ملی ترویج کارآفرینی» نام دارد که براساس آن دانشگاهها با حمایت مالی از دانشجویان، آنها را به حضور در دورههای آموزشی و مهارت آموزی کارآفرینی تشویق میکنند البته این طرح هنوز وارد فاز اجرایی نشده و بنا بر وعده وزارت علومیها، فاز اول آن تا پایان سال اجرایی خواهد شد. برای اجرای این طرح تاکنون به اغلب دانشگاهها ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار و به برخی دانشگاههای کوچکتر ۵۰ میلیون تومان اختصاص داده شده است.
اجرای طرح کارآفرینی برای ۳۰ هزار دانشجو در سال / حمایت یک تا ۵ میلیون تومانی از دانشجویان
بهنام طالبی مدیر کل دفتر سیاستگذاری و برنامهریزی امور فناوری وزارت علوم درباره این طرح به خبرنگار مهر میگوید: مأموریت این طرح ایجاد عدالت آموزشی به ویژه در حوزه کارآفرینی و تسهیل دسترسی دانشجویان به دانش و مهارتهای مرتبط با کارآفرینی است. در فاز اول این طرح یک میلیون تومان اعتبار به هر دانشجو جهت شرکت در دورههای آموزشی و مهارت آموزی کارآفرینی مقدماتی پرداخت میشود و بر اساس برنامه ریزی ها بنا داریم این طرح را برای حدود ۳۰ هزار دانشجو در سال اجرایی کنیم.
این مقام مسئول وزارت علوم در توضیح بیشتر گفت: این دانشجویان پس از ثبت نام در برنامه و اعلام آمادگی، میتوانند از این اعتبار استفاده کرده و به صورت رایگان در برنامههای آموزشی ترویجی که در پارکهای علم و فناوری و دانشگاههایی که به این منظور انتخاب شدهاند، شرکت کنند. بعد از اینکه اعتبار اشاره شده تمام شد، دانشجویان مورد ارزیابی قرار میگیرند و اگر مایل به ادامه حضور در برنامه و آموزش باشند و مراحل پیشرفتهتر آموزش را طی کنند میتوانند از یک وام صندوق رفاه تا سقف ۵ میلیون تومان استفاده کنند.
مراکز کارآفرینی و نوآوری در دانشگاهها و پارکها راه اندازی میشود
از سوی دیگر وزارت علوم در راستای تکمیل و تقویت زیست بوم فناوری و نوآوری، ایجاد مراکز کارآفرینی و نوآوری در دانشگاهها و پارکهای علم و فناوری و مرکز رشد واحدهای فناور و پردیس علم و فناوری را دستور کار خود قرار داده است؛ بر همین اساس علی خیرالدین «آئیننامه مرکز کارآفرینی و نوآوری» را تیرماه ۱۴۰۱ به رؤسای دانشگاهها، پارکهای علم و فناوری و کلیه مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم ابلاغ کرد.
این آئیننامه با هدف شناسایی و توانمندسازی افراد و تیمهای خلاق، نوآور، کارآفرین و فراهم کردن زمینه تجاریسازی دستاوردهای علمی و فناورانه آنها در راستای تبدیل شدن به فعالیتهای کارآفرینانه تدوین و به مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری ابلاغ شد.
از دیگر اهداف ابلاغ این آئیننامه میتوان به ایجاد روابط گسترده (شبکهسازی) بین دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، دولت و صنعت، تجمیع منابع درون و بیرون از گروه هدف در راستای کارآفرینی و نوآوری و ارتقای نقش نوآوری و کارآفرینان در توسعه و اعتلای کشور از طریق توسعه فناوری و کسب و کار دانش بنیان اشاره کرد.
براساس تازهترین آماری که در اختیار خبرنگار مهر قرار گرفته است، ۷ هزار و ۹۲۹ دوره مهارت افزایی در سال ۱۴۰۱ در دانشگاهها برگزار شده است که از این تعداد ۵ هزار و ۹۷۵ دوره تخصصی و ۲ هزار و ۴۰۵ دوره عمومی بوده و در مجموع ۳۲۸ هزار و ۶۰۶ دانشجو در سال ۱۴۰۱ در این دورهها شرکت کرده اند.از آنجا که ساماندهی و توسعه دورههای مهارت افزایی متناسب با بازارکار، ساماندهی کارآموزی دانشجویان، ایجاد مراکز هدایت شغلی و کاریابیهای تخصصی در دانشگاهها میتواند گام مؤثری در ایجاد زمینه جهت حضور هرچه بیشتر دانش آموختگان آموزش عالی در محیطهای صنعتی، تجاری و بازار کار باشد، در همین راستا دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم از سال ۱۳۹۶ اقدام به توسعه دورههای مهارت افزایی در دانشگاهها، پژوهشگاهها و مراکز آموزش عالی کرده است. براساس تازهترین آماری که در اختیار خبرنگار مهر قرار گرفته است، ۷ هزار و ۹۲۹ دوره مهارت افزایی در سال ۱۴۰۱ در دانشگاهها برگزار شده است که از این تعداد ۵ هزار و ۹۷۵ دوره تخصصی و ۲ هزار و ۴۰۵ دوره عمومی بوده و در مجموع ۳۲۸ هزار و ۶۰۶ دانشجو در سال ۱۴۰۱ در این دورهها شرکت کرده اند.
اگر بخواهیم آماری از تعداد دورههای مهارت افزایی در هر دانشگاه ارائه دهیم، براساس آمار به روزرسانی شده در سال ۱۴۰۱؛ به طور میانگین ۱۰۸ دوره در هر دانشگاه، سال ۱۴۰۰؛ به طور میانگین ۱۰۷ دوره، سال ۱۳۹۹؛ ۹۳ دوره، سال ۱۳۹۸؛ ۷۷ دوره و در سال ۱۳۹۷؛ ۳۰ دوره مهارت افزایی برگزار شده است؛ همچنین میانگین تعداد شرکت کنندگان در هر دانشگاه در سال ۱۴۰۱؛ ۴ هزار و ۱۶۰ نفر، سال ۱۴۰۰؛ ۳ هزار و ۳۵۶ نفر، سال ۱۳۹۹؛ ۳ هزار و ۲ نفر، سال ۱۳۹۸؛ ۲ هزار و ۲۳۸ نفر و در سال ۱۳۹۷؛ هزار و ۱۰۰ دانشجو در این دورهها حضور پیدا کرده اند.
طرح جدید وزارت علوم برای «کارآموزی دانشجویان» در صنایع
دفتر ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه وزارت علوم در سال ۱۴۰۱ طرحی را با عنوان کارآموزی دانشجویان با همکاری صنایع و دستگاههای اجرایی دنبال میکند و در حال حاضر شیوه نامه این طرح تدوین شده اما هنوز به مرحله ابلاغ نرسیده است. پیش از این محمد سعید سیف مدیر کل دفتر ارتباط با صنعت و جامعه وزارت علوم در گفتگو با خبرنگار مهر، از تدوین بستههای تشویقی برای صنایع و استادان راهنما برای مشارکت مؤثر و سازنده در امر کارآموزی خبر داده بود.
سیف با اشاره به ضرورت کارورز دانشجویان و توانمندسازی آنها، این موضوع را مورد تاکید قرار داده بود که با توجه به ضرورت برنامه ریزی برای توسعه منابع انسانی مورد نیاز طرحهای توسعهای کشور و توانمندسازی دانشجویان برای ورود به عرصه فعالیتهای اقتصادی پس از فراغت از تحصیل، ساماندهی دورههای کارآموزی بسیار حائز اهمیت است. تلاش شده پس از تدوین شاخصها و عوامل مهم در بهبود کیفی دورهها، برگزاری دورههای کارآموزی با همکاری صنایع و دستگاههای اجرایی ساماندهی شود.
این مقام مسول وزارت علوم همچنین از اجرای آزمایشی این طرح در برخی از دانشگاههای کشور خبر داد.
مراکز هدایت شغلی و کاریابیهای تخصصی دانشگاهی راه اندازی شد
با توجه به رشد تعداد فارغالتحصیلان دانشگاهی، تخصصیتر شدن مشاغل و حرکت به سمت کسب و کارهای فناورمحور، توسعه مراکز رشد و شرکتهای دانش بنیان، ایجاد مراکز هدایت شغلی و کاریابی تخصصی جهت افزایش اشتغال پذیری دانشآموختگان یک امری ضروری محسوب میشود؛ در همین راستا دفتر ارتباط با صنعت و جامعه وزارت علوم از سال ۱۳۹۸ از ایجاد و توسعه ۴۰ مرکز با عنوان «مرکز هدایت شغلی و کاریابیهای تخصصی دانشگاهی» حمایت کرده است. این مراکز میتوانند نقش مهمی در استفاده از پتانسیلهای دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و همچنین توسعه و ساماندهی فعالیتهای مرتبط در تدوین و برگزاری اثر بخش دورههای مهارتی، ساماندهی و توسعه برنامههای کارآموزی متناسب با بازار کار و همچنین سایر فعالیتهای مرتبط با اشتغال ایفا کنند.
هم افزایی وزاتخانهها و نهادهای خصوصی برای گره گشایی اشتغال دانش آموختگان
در سال ۱۴۰۰ کمیتهای متشکل از نمایندگان وزارتخانهها، سازمانها و برخی نهادهای خصوصی کشور با هدف بررسی وضعیت اشتغال کنونی و بیان راهکارها در خصوص افزایش مهارت و اشتغال دانشآموختگان تشکیل شد و تاکنون چندین جلسه از این کمیته برگزار شده است؛ این شورا که «کمیته مهارت آموزی در نظام آموزش عالی» نام دارد، در تلاش است که جهت دهی مناسبی به فعالیت دانشگاهها بدهد تا بتوانند در راستای مهارت آموزی دانشجویان در جهت نیازهای بازار قدم بردارند و اشتغال آینده این دانشجویان را بهبود بدهند.
طرحهای در دستور کار وزارت علوم / هماهنگی برنامههای درسی با نیاز بازار کار
محمد سعید سیف مدیر کل دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با این کمیته و پیشنهادات و اقدامات مؤثر در راستای بهبود مهارتهای شغلی در راستای توانمندسازی و ارتقای توان مهارتی دانش آموختگان عنوان کرده است: در همین رابطه، طرحهایی در دستور وزارت علوم قرار گرفته است؛ به طور مثال بحث به روزرسانی و هماهنگ سازی برنامههای درسی با نیازهای بازار کار و به روز رسانی محتوای برنامههای درسی و مهارتی شدن قسمتهای بیشتر از مباحث درسی آغاز شده است؛ دانشگاهها نیز در این رابطه باید فعالتر عمل کنند و امیدواریم دانشگاهها با کمک وزارت علوم به نحو مناسبی این طرح را اجرا کنند تا در نهایت دانشجویان و دانش آموختگان با مهارت شغلی بیشتر آشنا شوند.
دانشگاههای علمی کاربردی و فنی و حرفهای پای کار بیایند
این مقام مسئول وزارت علوم ضمن اشاره به اینکه دانشگاههای علمی و کاربردی و فنی و حرفهای خودشان بر پایه مهارت هستند و در سالهای اخیر تلاش شده تعداد دانشجویان این دانشگاهها افزایش یابد، گفت: دروس و محتوای درسی این دانشگاهها مهارتی بوده و میتوانند در راستای بازآموزیها و افزایش مهارتهای شغلی همه دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهها که نیاز به کارهای کارگاهی و مهارتی دارند، کمک کنند.
وی بیان کرد: سازمان سنجش بخش دیگری از فعالیتها را باید انجام دهد و آن هم بحث ارزیابیها و امتحانات حرفهای و همکاری و مشارکت با نظامهای صلاحیت حرفهای است. سازمان سنجش میتواند در جهت کمک به نظامهای صلاحیت حرفهای، آزمونها و ارزیابیهای دقیقی را انجام دهد و به عنوان یک بازوی تخصصی کمک کند و این آزمونها و ارزیابیهای تخصصی برای صلاحیت حرفهای شغلهای مختلف انجام دهد.
انتظار از وزارتخانههای نفت، نیرو و صنعت؛ فرصتهای جدید شغلی ایجاد کنید
سیف ضمن تاکید بر اینکه بحث تسهیل ارتباط دانشجویان با صنایع که در دوران کارآموزی آن را تجربه میکنند نقش مهمی در وضعیت اشتغال زایی آنها بعد از فارغالتحصیلی ایفا میکند، افزود: بخش بعدی معاونت پژوهشی و دفاتر ارتباط با صنعت است که باید بتواند با وزارتخانهها و دستگاههای اجرایی هماهنگیهایی را برای بهبود دورههای کارآموزی، کارورزی و هدایت شغلی انجام دهد؛ طبیعتاً اگر همه وزارتخانه و دستگاههای اجرایی کمک کنند تا با مشارکت آنها بتوانیم دورههای مشخصی را برای آشنایی دانشجویان با نیازها و الزامات شغلی برگزار کنیم، بسیار مفید خواهد بود.
این مقام مسول وزارت علوم بیان کرد: انتظار داریم که وزارتخانهها و دستگاههای اجرایی مثل وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت صنعت، وزارت کار که پروژههای زیربنایی کشور را انجام میدهند، فرصتهای شغلی جدیدی برای فارغ التحصیلان ایجاد کنند.
کلام پایانی...
اگر چه بازنگری در برنامههای وزارت علوم و اجرای طرحهای اشتغال محور یکی از راههای حل مشکل بیکاری دانش آموختگان است اما همه راهها به آن ختم نمیشود و نیازمند همراه شدن سایر دستگاهها برای پشتیبانی از سیر اشتغال زایی دانش آموختگان است.
از سوی دیگر با رشد بیش از پیش استارت آپ ها در کشور، به نظر میرسد یکی از راههای حل مشکل بیکاری، رشد و جا انداختن تفکر ایده پردازی و کارآفرینی در میان دانشجویان است و میطلبد وزارت علوم ضمن کاربردی کردن دروس و متناسب سازی رشتهها و پذیرش دانشجو با بازار کار و نیازهای جامعه، اقدامات عملیاتی را در این زمینه در دستور کار خود قرار دهد.