کیهان: سريال مسير انحرافي كه در
زمان ساخت با هياهو و تبليغات بسياري همراه بود بعد از تعطيلات نوروز روي
آنتن رفت. شاخص ترين نكته سريال تقليد مضحك آن است از يك مجموعه خارجي كه
مخاطبان بسياري را در زمان پخش از سراسر دنيا پاي تلويزيون نشانده بود و
حتي نسخه هاي دي وي دي آن در ايران دست به دست مي گشت.
«مسير انحرافي»
داستان مسافران هواپيمايي است كه در يك جزيره در نقطه اي نامعلوم سقوط مي
كند. باعث سقوط هواپيما كسي است كه گمان مي كرده مسافران هواپيما گروه
نابغه اي هستند كه از ايران به مقصد آفريقا سفر مي كنند سرانجام اين جماعت
كه به جاي نابغه، مشتي ابله هستند در جزيره ساكن مي شوند.
حالا مي توان
اين اجتماع را يك جامعه ايراني در مقياس كوچك ديد. البته يك جامعه ايراني
به روايت سازندگان «مسير انحرافي». بسياري از اقشار اجتماعي در اين گروه
نماينده دارند. هنرمندان، روشنفكران، سنتي ها و مذهبي ها و سياسي ها و
دولتي ها داراي نماينده اي در اين مجموعه هستند. سنتي هايي كه به محض گرفتن
پستي ريششان را مي تراشند و به كسوت رضاخاني درمي آيند و يا سياسي هاي
متخلف فراري كه هنوز سوداي قدرت دارند. روابط ميان آدم هاي اين مجموعه
بيمار است. زن و شوهر، فرزند و والدين، خواهر و برادر همه مي خواهند سر هم
كلاه بگذارند، به همديگر اعتماد ندارند يا اعتمادشان از روي بلاهتشان است.
همه آدم هاي اين اجتماع ايراني كوچك از يك جور بيماري در روح، روان و يا
اخلاق خود رنج مي برند. دروغ، تهمت، هتاكي و تحقير، حرف هاي روزانه شان به
يكديگر است. هيچ كس جاي خودش نيست. زنان مردگونه اند و مردان زن واره.
محافظ يك شخصيت دولتي مثل زن ها حرف مي زند و رفتار مي كند و زن ها هم
اسلحه مي كشند.
سازندگان اين مجموعه گويي در جريان يك مسير انحرافي قرار
گرفته اند و بنا دارند با تمسخر آدم هاي ايراني، ايراني ها را بخندانند.
سريال در جايگاهي نيست كه وجوه سياسي و اجتماعي آن توجه برانگيز باشد.
لازمه
سخن انتقادي ابتدا سخن راني است. سازندگان اين مجموعه در مقدمات مانده اند
و باز جارو به دمشان بسته اند. مجموعه در ساخت و توليد داراي ضعف هاي
بسياري است.
فيلمنامه براساس هرچه پيش آيد خوش آيد نوشته شده است. آدم
ها هيچ ارتباطي با محيط اطرافشان ندارند. در حالي كه قرار است محيط جزيره
بر سرنوشت آنها تأثير بگذارد. سقوط هواپيما هيچ گره اي به داستان نمي
افزايد. ورود مسافران به يك جزيره ناشناخته كششي در قصه ايجاد نمي كند. جست
وجو براي يافتن گنج معنايي ندارد. ماجراي سرقت ها با بي تفاوتي ناتمام مي
ماند. چرا تلاشي براي خروج از جزيره صورت نمي گيرد. چرا كسي به دنبال
گمشدگان نمي آيد؟ و بسياري سؤال ديگر بدون جواب قانع كننده برجا مي ماند.
سخن گفتن درباره متن اين كار، يعني حرف زدن از چيزي كه وجود ندارد.
شخصيت
ها در اندازه يك تيپ مانده اند. بدون هيچ جذابيتي و پرداختي. دريغ از
معرفي يك شخصيت جديد و حتي دريغ از يك بازي جديد. بازي ها در حد همان
پاورچين و نقطه چين هستند. با اين تفاوت كه «مسيرانحرافي» سطح خود را بسيار
بالاتر از سريال هاي آپارتماني تك لوكيشني مي داند و هزينه گزاف تري هم بر
دوش رسانه ملي گذاشته است.
نيمه اول سال 90 پخش سريال «ساختمان پزشكان»
از شبكه 3 سيما اعتراضات بسياري را از جانب كارشناسان و منتقدان و همين
طور مردم متعهد و دلسوز در پي داشت. سرانجام معاونت سيماي جمهوري اسلامي
بعد از گذشت 33 سال از انقلاب در شهريورماه 90 اقدام به تنظيم بخشنامه اي
كرد.
«طبق اين بخشنامه اختلاط بي مورد زن و مرد، طرح تركيب هاي عشقي هوس
آلود و پخش برنامه هايي كه مروج عادي سازي روابط محرم و نامحرم و شكستن
حرم هاي شرعي ميان آنها مي شود ممنوع است.»1
گويا توليد سريال «مسير
انحرافي» بعد از تاريخ اين بخشنامه بوده است. اما با زيرپا گذاشتن قوانين
داخلي سازمان، اخلاق عمومي جامعه را هدف تاخت و تاز قرار داده است. روابط
هوس آلود زن و مرد، استفاده از الفاظ و اصطلاحات سخيف كه اشاره به جنسيت
زدگي دارد. تيتراژ سريال، سالن مدي است كه بازيگران زن و مرد مي آيند،
اطواري مي ريزند، خودشان را نشان مشتري ها مي دهند و مي روند. ترانه تيتراژ
هم كه علي الظاهر شمايلي عارفانه دارد و به دم غنيمت دانستن اشاره مي كند.
اما در قسمت پاياني در مي يابيم كه منظور از دم غنيمت شماري در مسير
انحرافي چيست؟ روان شناس يا همان روشنفكر جامعه جزيره معتقد است كه چون تا
ساعتي ديگر همه كشته مي شويم پس از اين فرصت استفاده كنيم و خوش باشيم و
سور و سات شادي و پايكوبي را فراهم كنيم. جالب اينكه در اين منش او مانيستي
مبتذل، سياستمدار به ظاهر متشرع جامعه جزيره را نيز با خود همراه مي كند.
عجيب است كه اين مجموعه با اين همه ضعف ها و كاستي هادر ساختار و محتوا،
علم نقد اجتماعي سياسي هم بلند كرده است و داعيه دار روشنفكري شده است آن
هم با پشتوانه مالي رسانه ملي و از بلندگوي سيماي جمهوري اسلامي.
تلويزيون
چند سالي است در كنار تمام نقش هايي كه پيشتر ايفا مي كرد نقش جديدي را
نيز برعهده دارد و آن كاستن از نفوذ و گسترش شبكه هاي هزار رنگ ماهواره اي
است اما برخي بي دقتي ها در توليد و ساخت برنامه ها باعث شده است بعضي از
ساخته هاي سيما مخاطبان را هل بدهند به سمت شبكه هاي خارجي. وقتي سريال
بسيار ضعيفي از يك مجموعه قدرتمند خارجي كپي برداري مي شود يعني پررنگ كردن
شبكه هاي خارجي. وقتي مخاطب در مقام مقايسه برمي آيد آه افسوس خواهد كشيد
از آنچه بر سر ساخته هاي وطني آمده است. بخشنامه پراكني تكليف مديريت و
نظارت را از مسئولين ساقط نمي كند. بهره بردن از ظرفيت هاي نويسندگان و
كارگردانان متعهد و انقلابي به جاي استفاده از عناصر بيگانه و يا معارض با
فرهنگ اسلامي و انقلابي كه در شريانهاي جامعه وجود دارد مي تواند راهكاري
براي برون رفت از يك مسير انحرافي باشد . بسياري از مجموعه هاي حتي مذهبي
سيما به وسيله كساني ساخته مي شوند كه پيوندي با ارزش ها و عقايد اسلامي
ندارند و اين خود زنگ خطري است براي رسانه ملي جمهوري اسلامي ايران.
ــــــــــــــــــــــــــ
1- كيهان شماره 20022 مورخه
22/6/90