احیای برجام از هر زمان دیگری نزدیک‌تر است / ضمانت اجرای ایران به عنوان یک شمشیر داموکلس بالا سر غربی هاست

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه تحلیلی خبری 598، تحولات اخیر منطقه نشان از پایان مذاکرات و تفاهم هیئت‌های مذاکره کننده دارد. پیش از این سناتورهای آمریکایی نظیر کریس مورفی از اهمیت مذاکرات سخن گفته بودند و بازگشت به توافقات را بهترین گزینه برای آمریکا بیان کردند.

از این رو در این گزارش با توجه به شنیده و گمانه‌زنی‌ها در خصوص احتمال احیای برجام و به توافق رسیدن هیئت‌های مذاکره کننده، با مهدی خورسند کارشناس مسائل بین‌الملل گفتگو کردیم.

خورسند در گفتگو با خبرنگار 598 در موضوع رفتارشناسی آمریکایی‌ها بیان کرد که بررسی رفتار آمریکایی‌ها در طول 40 یا 50 سال گذشته در ارتباط با کشورهای مختلف نشان داده که آنها برای رسیدن به اهدافشان با امضای قرارداد و تفاهمی که بار مالی  ایجاد می‌کند یا در نهایت با دادن امتیاز طرف مقابل را متمایل می‌کنند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که آمریکایی‌ها یک شیوه و مسیر مشخصی را همواره درپیش می‌گیرند. از این رو در ابتدا پیشنهاد قرارداد داده و متن قرارداد را تنظیم می‌کنند اما پیش از آنکه قرارداد به امضا برسد، تلاش می‌کنند تا از طریق ابزارهای مختلف قدرت نرم خود منجمله ابزارهای رسانه‌ای و فشارهای تاکتیکی، کمترین امتیاز ممکن را به طرف مقابل بدهند.

اما وقتی طرف مقابل برای تامین منافع و اهداف خودش در برابر آمریکایی‌ها ایستادگی و مقاوت می‌کند، ایالات متحده درگام آخر پاپس کشیده و مجبور به امتیازدهی می‌شود. این الگو مدل رفتاری آمریکایی‌هاست. حال اینکه آمریکا بدعهد است و به تعهدات خودش عمل نمی‌کند، یک بحث جدایی است که امیدواریم کشور ما در این دور از مذاکرات حداقل تضمین‌های لازم را گرفته باشد.

مصاحبه کمال خرازی با شبکه العربیه و واکنش‌های بین‌المللی نسبت به آن، گمانه‌زنی ها را در خصوص احیای برجام قدرت بخشید. مهدی خورسند در این باره تصریح کرد: ایران با بررسی و تجربه رفتار آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده است که آنها این مسیر را طی می‌کنند و بنده معتقدم که صحبت‌های آقای خرازی و آقای لاریجانی و همچنین پالس‌هایی که آمریکایی ها و اروپایی‌ها بعد از آن می‌دهند مبنی بر کامل شدن توافقات است.

کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: جملاتی نظیر «قرار است ایران یک هدیه دریافت کند»، همه و همه بیانگر این است که آمریکایی‌ها بر اساس مدل رفتاری باثباتی که همیشه داشتند مجددا اقدام به احیای برجام می‌کنند.

وی با بیان این نکته که مهم‌ترین بحث، چگونگی متن تفاهم و توافق برای احیای برجام است، اشاره کرد: یکی از دغدغه‌های بزرگ ایران گرفتن تضامینی بوده که برای جلوگیری از بدعهدی مجدد آمریکایی‌ها پیش بینی کرده تا ایران دوباره دچار تکانه‌های خارجی در مسائل مختلف کشور نشود.

آیا برجام احیا می‌شود؟

خورسند درخصوص احتمال احیای برجام گفت: از زمانی که آمریکایی‌ها تلاش‌شان را در مسیر رسیدن به تفاهم و احیای برجام از طریق فشار رسانه‌ای آغاز کردند، بنده احتمال احیای برجام را دادم. اما با اوج گرفتن فشارهای رسانه‌ای در ماه‌های گذشته، احیای برجام را از هر زمان دیگری ممکن‌تر می‌دانم.

کارشناس مسائل بین الملل افزود: از سوی دیگر آمریکایی‌ها در بسیاری از مسائل و شرایط داخلی‌شان دچار بحران هستند. از طرفی آمریکا انتخابات میان دوره‌ای کنگره را در پیش دارد و حتی تقریبا بیش از دوسال از عمر دولت بایدن نیز می‌گذرد اما عملا بدلیل بحران‌های بین‌المللی که خود مسبب آن بوده هیچ دستاوردی در حوزه سیاست خارجی نداشته است.

وی در ادامه تصریح کرد: قاعدتا آمریکایی‌ها باید با دست پر به انتخابات پیش رو بروند که بنده معتقدم شاید احیای برجام یکی از آن گزینه‌ها و موارد باشد.

خورسند همچنین بیان کرد: آمریکایی‌ها ازابتدا بدنبال احیای برجام بودند چراکه تصور آنها بر این بوده که از طریق برجام، ایران هسته‌ای را به کنترل خود درآورده و از رسیدن آن به بمب هسته‌ای جلوگیری کنند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد که آمریکایی‌ها بخصوص دموکرات‌ها بر این عقیده هستند که می‌توانند با کنترل برنامه هسته‌ای ایران و در مقابل، نظر ایران را با دادن یکسری امتیازات تغییر داده و در تعامل، همکاری و رابطه با ایران بتوانند محدودیت‌های بیشتر و دیگری را بر تحمیل کنند.

وی دراین باره افزود: از این رو آنها تصورشان بر این است که از طریق احیای برجام می‌توانند نزدیک‌ترین هدفشان یعنی کنترل ایران هسته‌ای و درگام‌های بعدی رسیدن به ایران کنترل شده در موضوعات موشکی و منطقه‌ای را اجرایی کنند.

چه ضمانت اجراهایی پیش بینی شده است؟

مهدی خورسند در پاسخ به این سئوال که « چه ضمانت اجراهایی برا جلوگیری از عهدشکنی دوباره آمریکایی‌ها پیش بینی شده است؟» اظهار داشت: در این خصوص باید مسئولین تیم مذاکره کننده پاسخ بدهند اما بر اساس اخباری که بنده دارم ایران در یکی از آخرین ابتکاراتی که مطرح کرده موضوع رفع و تعلیق تحریم سپاه پاسداران را از درخواست‌های خود حذف نموده است.

این کارشناس بین الملل در تکمیل اظهارت خود افزود: اما مسائل دیگری را اضافه کرده که از آن طریق شاید بتواند تحریم‌های سپاه را مدیریت کند اما باید ببینیم غربی‌ها و آمریکایی‌ها چه اقدام و ابتکاری در شرایط شرایط فعلی و جدید داشته‌اند؟

بهترین ضمانت اجرایی

مهدی خورسند در تحلیل ضمانت‌های اجرایی دور جدید مذاکرات ابراز داشت: به عقیده بنده یکی از بهترین ابتکاراتی که در این دوره از مذاکرات در خصوص گرفتن ضمانت‌های اجرایی مطرح شد، موضوع ماندن سانتریفیوژهای پیشرفته و مواد غنی شده با غنای 60 درصد در داخل ایران هست.

این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: در برجام سال 2016 سوخت‌های غنی شده ایران بایستی خارج شده و مشخصا به روسیه می‌رفت.

وی افزود: موضوع ماندن سوخت غنی شده با غنای 60 درصد در داخل ایران یکی از تضامینی است که در این دور از مذاکرات پیش بینی شده و قرار است جنبه اجرایی پیدا کند. این موضوع می‌تواند همواره به عنوان یک شمشیر داموکلس بالا سر غربی ها باشد و از خروج آنها از برجام جلوگیری کند.

خورسند تاکید کرد: پیش بینی این ضمانت اجرا از سوی ایران فوایدی دارد منجمله اینکه اگر طرف غربی به تعهدات خود عمل نکند، ایران بدون برخوردن به مشکلی بلافاصله غنی سازی 60درصد برسد. چراکه هم سوخت و هم سانتریفیوژهای پیشرفته در داخل بوده و قاعدتا ایران می‌تواند بدون اینکه یک چرخه دوباره‌ای را طی کند بلافاصله به غنی سازی 60درصد برسد.

وی گفت: در واقع این ابتکار می‌تواند به عنوان یک تضمین عینی و خوب برای ایران به حساب بیاید. از این رو غربی ها دچار نگرانی همیشگی خواهند بود که اگر بدعهدی کنند، ایران مسیر غنی سازی هسته‌ای را مجددا طی خواهد کرد.

لغو تحریم‌ها تا چه میزان موثر است؟

خورسند باتوجه به نظر برخی از تحلیلگران درباره اینکه «دیگر تحریم‌ها اثرات قبل را بر کشور نداشته و توافقات، تغییرات جدی‌ای ایجاد نمی‌کند»، درخصوص اهمیت مذاکرات اظهار داشت: باتوجه به تجربه اجرایی که داشتم واقعا همینطور هست.

این پژوهشگر اقتصاد سیاسی اذعان داشت: در واقع بسیاری از کارگاه‌ها به سطحی از توانمندی رسیده‌اند که بدون نیاز به وجود یک فرایند عادی در اقتصاد با همان شرایط تحریمی براحتی با کشورهای همسایه و بازارهای بین‌المللی ارتباط گرفته و مبادله پولی داشته باشند.

وی افزود: اقتصاد ایران در طول سال‌های اخیر در این راستا بسیار مقاوم وایمن شده است و این دلیلی بوده که باعث تمایل روس‌ها را به سمت ایران سمت ایران شده است.

کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه گفت: مقاوم سازی اقتصاد در برابر تحریم‌ها قطعا یک دستاورد و توانمندی است که به آن رسیده‌ایم. اما عادی شدن روابط و مبادلات بانکی یک امر ارزشمندی است که اگر بتوانیم با احیای برجام به آن دست بیابیم، به نظر من یک فرصت بسیار بزرگ دیگری را برای اقتصاد کشورمان رقم زده‌ایم. چراکه می‌تواند مقاوم سازی و رسیدن به راهکارهای دورزدن تحریم به عنوان یک هشدار (آلترناتیو) در کنار شرایط عادی وجود داشته باشد.

وی اشاره کرد: قاعدتا عادی سازی روند تعاملات بین المللی ایران کمک کننده هست و غیرمنطقی هست اگر بگوییم وجود تحریم‌ها خوب است.

مهدی خورسند بیان کرد: بخشی از تحریم ها واقعا نعمت بوده که توانستیم به یکسری از توانمندی ها و بومی‌سازی و مقاوم سازی اقتصاد برسیم اما واقیعت آن است که عادی سازی فضای سیاسی اقتصادی و امنیتی کشور چیز غیرقابل پذیرشی نیست که براحتی بخواهیم از آن عبور کنیم.

وی در آخر گفت: امیدوارم در شرایط مناسب و منطق درستی که در پس احیای برجام وجود دارد کشور و ملت‌مان نفع کامل را ببرد. یکی از بزرگترین دغدغه‌هایی که ایران برای احیای برجام دارد بحث انتفاع اقتصادی هست که امیدواریم در این فضا رخ دهد.