حضور محتاطانه ایران در سازمان امنیت دسته جمعی (CSTO) / آیا ایران قصد عضویت در این پیمان را دارد؟

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه تحلیلی خبری 598، حضور نائب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در جلسه سازمان امنیت جمعی (CSTO) در ارمنستان برای اولین بار، زمزمه‌هایی از پیوستن ایران به این پیمان را به گوش رساند. خبرنگار پایگاه تحلیلی خبری 598 دراین باره با مهدی خورسند، کارشناس مسائل چین و اوراسیا گفتگو کرد.

هدف از تشکیل پیمان امنیت دسته جمعی توسط روسیه چه بوده است؟

مهدی خورسند در خصوص نگاه روسیه نسبت به کشورهای استقلال یافته در جریان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بیان کرد: روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با یک جغرافیای بسیار بزرگی از جمهوری های استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی روبرو بود. تلاششان بر این بود که بر اساس دکترین تئوری چهارم سیاست الکساندر دوگین، لایه اول امنیتی یعنی جمهوری‌های استقلال یافته را به طرق مختلف زیر بال و پر خود حفظ کنند.

کارشناس مسائل چین و اوراسیا در رابطه با رویکرد روسیه پس از فروپاشی شوروی سابق، اذعان داشت: بلافاصله پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، شاهد موضوع تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای با آن نگاه‌های امنیتی که روس‌ها در آسیای مرکزی داشتند (البته دغدغه‌ای که در ابتدا توسط چین مطرح شد) پیش می‌آید.

وی اضافه کرد: روس‌ها همچنین در جهت حفظ رهبران و کشورهای هم‌پیمان خود، پیشنهاد تشکیل یکی دیگر از پیمان‌های منطقه‌ای تحت عنوان سازمان امنیت جمعی (CSTO) را مطرح کردند. این سازمان به منظور ایجاد یک فضای اطمینان برای کشورهای همسایه در جهت جلوگیری از عضویت آنها در ناتو به این معنا که روسیه ضامن امنیت آنان است تشکیل شد. از این رو اساسنامه و مفاد این سازمان با توجه به نگاه روسیه به منطقه نوشته و توسط سازمان ملل تایید شد.

خورسند درخصوص هدف روسیه از تشکیل پیمان امنیت جمعی گفت: هدف روس‌ها از تشکیل CSTO شاید «احیای اتحاد جماهیر شوروی» یا «حفظ بزرگتری خود در منطقه» به نظر برسد (که در ظاهر نیز تفاوتی با یکدیگر ندارند). اما واقعیت آن است که روس‌ها توانایی تحمل بار مالی جمهوری‌های استقلال یافته ‌را نداشتند(که این یکی از دلایل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نیز می‌باشد) اما نگرانی روس‌ها از امنیت محیط پیرامونی خود باعث شد که 15 جمهوری استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی را به عنوان حلقه اول امنیتی خود بدانند.

او در ادامه تصریح کرد: شاید مهم‌ترین هدف این پیمان حمایت از دولت‌های مستقر در برابر شورش‌ها، اقدامات و اعتراضات داخلی هست، که اگر کشور میزبان مایل باشد، کمک‌هایی از سوی این سازمان برای حمایت از دولت مستقر صورت بگیرد.

همچنین ابراز داشت: بنده معتقدم این فضا (تشکیل سازمان امنیت جمعی) برای رفع دغدغه امنیتی روس‌ها بوده است. حتی جنگ روسیه و اوکراین نیز ناشی از رفع دغدغه‌های امنیتی مسکو درخصوص عضویت اوکراین در ناتو بوده و ناچارا وارد این جنگ شد.

حضور محتاطانه ایران در پیمان CSTO

مهدی خورسند با تاکید بر سیاست منطقه گرایی دولت سیزدهم بیان کرد: سیاست منطقه گرایی دولت سیزدهم و مخابره شدن پیام‌های دیپلماتیک از تهران به کشورهای همسایه نشان از جدیت ایران در تعامل با همسایگان است. از طرفی امنیت جمهوری اسلامی ایران قاعدتا فارغ از امنیت همسایگانش نبوده و ایران نیز در این جهت با اعضای مهم این سازمان ارتباطات نظامی، امنیتی و همچنین اقتصادی دارد. به عنوان مثال در روزهای گذشته شاهد افتتاح چندین کارخانه پهپادی در تاجیکستان و ارتقا تعاملات نظامی دو کشور بودیم.

کارشناس مسائل چین و اوراسیا اذعان داشت: با توجه به راهبرد غربی ها در جهت گسترش ناتو به شرق، عضویت، همکاری و تعامل ایران با نهادهای منطقه‌ای که توجیه و عقلانیت در پس آن باشد، علاوه بر اینکه نهی نمی‌شود بلکه توصیه نیز می‌شود.

 وی با بیان اینکه حضور ایران در اجلاسیه پیمان CSTO -که در سطح مجالس این کشورها برگزار گردید- حاوی پیامی بوده افزود: شاید ایران قصد داشته تا در یکی از پایین ترین سطوح این سازمان حضور پیدا کرده و نماینده‌ای در سطح نائب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و هیئت همراه را به این سازمان اعزام کند. همانطورکه برای پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا محتاطانه عمل کردیم، حضور ایران در این سطح از طرفی بیانگر احتیاط ایران بوده که اقدامی عقلانی می‌باشد.

آیا ایران قصد عضویت در این پیمان را دارد؟

مهدی خورسند در پاسخ به این سئوال که « آیا ایران قصد عضویت اصلی این پیمان را دارد؟» گفت: به نظر من حضور ایران در این سازمان در سطح نائب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس نشان از قصد کشور برای عضویت ناظر در این سازمان است نه عضو اصلی!

کارشناس مسائل چین و اوراسیا در ادامه افزود: در واقع با عضویت ناظر می‌توان از مزایای این سازمان بهره برده و خیلی درگیر تعهدات نشد. به این معنا که از این طریق نیازهای همسایگانمان را شناسایی کرده و بر اساس آن خرید و فروش تسلیحاتی (صادرات) خود را ارتقا دهیم.

وی همچنین تصریح کرد: من معتقدم که عضویت ایران به عنوان عضو اصلی در پیمان CSTO خیلی موضوعیت ندارد. این سازمان غیر از اقدامات کمی که انجام داده، عملکرد منسجم و دقیقی نداشته است.

خورسند با اشاره به فعالیت‌های اخیر این سازمان بیان کرد: مثلا به هنگام ناآرامی‌ها در قزاقستان شاهد ارسال نیروهای صلح‌طلب از سوی کشورهای عضو این سازمان به قزاقستان بودیم تا اوضاع را کنترل کنند، اما درمقابل با گذشت ماه‌ها از شروع جنگ اوکراین عملا هیچ اقدام جدی برای ورود به این قائله و کمک به روسیه را شاهد نبودیم. این سازمان همچنین در جنگ بین ارمنستان و آذربایجان نیز، ورودی آنچنان جدی که بتواند کمک حال ارمنستان باشد را نداشت.

حفظ استقلال ایران مهم ترین موضوع

مهدی خورسند در پاسخ به این سئوال که «آیا عضویت ایران در چنین سازمان‌هایی باعث نفوذ روسیه در ایران خواهد شد یا خیر؟» اذعان داشت: بحث نهادگرایی‌های منطقه‌ای باعث نفوذ یک کشور بخصوص، در دیگر کشورهای عضو نمی‌شود کما اینکه مثلا قدرت و نفوذ روسیه در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان CSTO بر دیگر اعضا می‌چربد. بسیاری از اعضا معتقدند که روسیه برای بالا بردن وزن و تسلط خودش بر محیط پیرامونی خود این سازمانها را بوجود آورده است.

وی در آخر بیان کرد: اما جمهوری اسلامی ایران نیز با علم بر این تناسبات سیاسی و یک آسیب آشناسی دقیق نسبت به محیط پیرامونی و منطقه‌ای خود تصمیم می‌گیرد. به عنوان مثال برای همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که یک سازمان اقتصادی است، اینطور «دست به عصا» پیش رفتیم!