پایان تخلف در بورس با سامانه سوت‌زنی

به گزارش پایگاه 598، تعادل درباره روند تازه سوت‌زنی در بازار سرمایه گزارش داده است: روند تازه سوت‌زنی در بازار سرمایه که به تازگی اهدای جوایز برای سوت‌زنان را نیز در پی داشته، امیدواری برای افزایش شفافیت عملکرد ارکان بازار و ناشران را بالا برده است. این رویکرد از سوی اهالی بازار سرمایه و صاحب‌نظران این حوزه نیز مورد استقبال قرار گرفته است اصطلاح سوت زنی از رفتار ماموران پلیس اقتباس شده است؛ بدین معنی زمانی که پلیس تخلفی همچون نزاع خیابانی، دزدی و... مشاهده می‌کند در سوت خود میدمد تا همه مردم و سایر افسران پلیس برای آگاهی از محل وقوع جرم خبردار شوند. طبق تعاریف رایج سوت زن در اصطلاح به کسی اطلاق می‌شود که در درون یک سازمان کار می‌کند و خلاف‌کاری‌های آن را افشا می‌کند. این تخلفات می‌تواند شامل انواع رفتارهای غیرقانونی و غیر اخلاقی مدیران و کارکنان یک سازمان؛ از قبیل تقلب، رانت، رشوه، احتکار، تولید محصول غیر ایمن و نقض قوانین یا مقررات باشد. سوت زدن را می­توان نوعی فراخوان عمومی برای مطلع کردن افراد از محل وقوع جرم تلقی کرد و هدف سوت زن نیز جلوگیری از آسیب رساندن بیش از پیش به افراد جامعه، سازمان‌ها و نهادهای عمومی است.

همچنین سوت زن فردی است که هر نوع فعالیتی غیرقانونی و غیراخلاقی در یک سازمان خصوصی یا عمومی را افشا می‌کند. موضوعاتی همچون تخطی از سیاست‌های رسمی، تخطی از قانون، مقررات، تهدید منافع عمومی، امنیت ملی و همچنین تقلب و فساد از تخلفاتی است که سوت زن‌ها می‌توانند آن را افشا کنند. مهدی سوری کارشناس بازار سرمایه در درباره راه‌اندازی سامانه سوت‌زنی و اثرات آن در بورس بیان کرد: تشویق و ترویج سوت‌زنی در بازار سرمایه اقدام مثبتی است که می‌تواند با حداقل بار نیروی انسانی و هزینه‌ای شفافیت بازار سرمایه را بیشتر کند و ریسک تخلفات را افزایش دهد، اما برای اینکه از این اقدام مثبت بتوان نتیجه بهینه گرفت لازم است در کنار آن دو اقدام دیگر اتفاق بیفتد. اول اینکه مصادیق تخلف باید به صورت شفاف بیان شود و به اطلاع عموم برسد، مادامی‌که معیار ما برای دستکاری در قیمت، ظن مقام ناظر باشد راه را برای برخوردهای سلیقه‌ای باز کردیم و افرادی که می‌خواهند در بازار سرمایه به سوت‌زنی بپردازند چندان تکلیفشان مشخص نیست که چه چیزی تخلف است و چه چیزی تخلف نیست. به گفته سوری اقدام دومی‌که باید انجام شود پرورش سوت‌زن‌های حرفه‌ای است.

 این کارشناس بازار سرمایه عنوان کرد: خیلی از افراد به خصوص خبرنگاران بسیار مناسب هستند برای اینکه بتوانند بازوی نظارتی سازمان بورس در قالب اقدامات سوت‌زنی باشند و اگر آموزش‌های لازم به این افراد داده شود می‌توانند برای سلامت بازار سرمایه بسیار مفید باشند. همانطور که در خیلی از جاهای دنیا می‌بینیم بزرگ‌ترین پرونده‌های فساد توسط خبرنگارها افشا می‌شوند. فکر می‌کنم حداقل پنج سال است به سازمان بورس اعلام آمادگی کردیم در صورتی که خبرنگاران رسانه‌ها را جمع کنند حاضریم به صورت رایگان این آموزش‌ها را به خبرنگاران بدهیم.

 آسیب‌شناسی نحوه پرداخت سودهای رسوبی

سوری در ادامه با اشاره به موضوع تقسیم سود سال‌های قبل از طریق سجام گفت: اینکه مطالبات سهامداران از شرکت که از محل سود تقسیمی ‌سال‌های قبل به وجود آمده از طریق سامانه سجام پرداخت شود اقدام بسیار مثبتی است اما انتقاداتی به نحوه اطلاع‌رسانی وجود دارد. در واقع این اقدام بالذات کار خوبی است ولی برای اینکه بتوانیم نتیجه مناسب را بگیریم و این کار واقعا در عمل قابل اجرا باشد، نباید فراموش کنیم که خیلی از شرکت‌های ناشر ممکن است در مورد این موضوع مقاومت کنند و همکاری لازم را نداشته باشند.

سوری اضافه کرد: پیشنهاد ما این است که در گام اول مطالبات سهامداران از شرکت‌ها چه از محل سودهای تقسیمی ‌و چه از محل فروش حق‌تقدم‌های استفاده نشده روی سامانه سجام بارگذاری شود و سازمان از شرکت‌ها بخواهد تا برایشان تاریخ تعیین کند تا تمام مطالبات گزارش داده و در سامانه سجام بارگذاری و قابل مشاهده شود. در گام دوم طبق یک زمان‌بندی‌ که خود سازمان با ناشران توافق می‌کند این اقدام به پرداخت انجام شود، وگرنه اینکه سامانه آماده باشد ولی اعلام آمادگی و پرداخت را به ناشران بسپاریم قاعدتا می‌تواند یک روال بی‌نظم ایجاد کند که سهامدار هم در این میان بلاتکلیف باشد.

 پرورش ایده‌های نو

این کارشناس بازار سرمایه درباره افزایش عمق مظنه هم گفت: این اقدام هم بسیار مثبت است و جای تقدیر و تشکر دارد و برای اینکه از این اقدام و اقدامات اینچنینی بازار سرمایه نفع بیشتری ببرد پیشنهاد می‌کنیم الزامات دست و پاگیری که برای مجوزهای پردازش اطلاعات مالی و مشاور سرمایه‌گذاری نیاز است برداشته و شرایط گرفتن چنین مجوزهایی تسهیل شود. همچنین مدیریت فناوری و خود سازمان هم برای در اختیار گذاشتن وب‌سرویس‌های سامانه‌ها همکاری بیشتری با شرکت‌ها و حتی اشخاص حقیقی داشته باشند تا بستری ایجاد شود که استارت‌آپ‌ها و ایده‌های نو بتوانند پرورش پیدا کنند و از این داده‌های خامی‌که به هر حال در دسترس عموم قرار دارد اطلاعات کاربردی‌تری را استخراج کنند و در اختیار سهامداران قرار دهند تا تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه بیشتر شود و سهامداران بتوانند آگاهانه‌تر تصمیم بگیرند.

 خشت کج ETFها

سوری در مورد ETFها و سهام عدالت هم اضافه کرد: سال‌هاست که در مورد سهام عدالت و ETF دولت مباحثی شکل می‌گیرد، اینها مثل خشت کجی است که هر دیواری روی آن چیده شود تا ثریا کج خواهد رفت. تعریف سهام عدالت و تعریف ETF دولت اشکال دارد پس هیچ اقدام مثبتی در ادامه آن مفهوم ندارد. در مورد سهام عدالت و ETF دولت فقط یک اقدام مثبت می‌توان داشت و آن حذف است. فرمولی که برای نرخ گاز گذاشته شده فرمول بسیار اشتباهی بوده است، اینکه ما بیاییم کشورهایی را مبنای قیمت‌گذاری درنظر بگیریم که هیچ مبادله ای روی این کالا با آن بازارها نداریم، اشتباه اول است. اشتباه دوم این است که نظام قیمت‌گذاری را براساس ارزش‌افزوده بنا کردیم، یعنی از کسی که گاز را چه در منازل و چه در صنایع بسوزاند و هدر بدهد پول کمتری می‌گیریم ولی اگر کسی این گاز را تبدیل به کالای مفیدی کند پول بیشتری می‌گیریم و جریمه‌اش می‌کنیم که این به ذات خودش ضدبهره‌وری است. وی در گفت‌وگو با بورس نیوز گفت: پیامی ‌است که از نظر سیاست‌گذار هدر دادن گاز را نسبت به تبدیل کردن آن به محصول به صرفه‌تر می‌کند. اتفاق درست اینکه در یک نظام عرضه و تقاضا هر کالایی در بازاری کشف قیمت شود و مقام قیمت‌گذار اولا تا جای ممکن دخالتی در قیمت‌گذاری نکند و ثانیا کاری نداشته باشد که این شخص کالایی را که می‌خرد به چه مصرفی می‌رساند. تعیین سقف قیمت هم اقدام درستی نیست، اما با توجه به اینکه در آن کشورهایی که ما هیچ ارتباط مبادله گاز با آنها نداریم، قیمت گاز در آن کشورها افزایش پیدا کرد سوپاپ اطمینانی بود که از نابودی شرکت‌ها برای یک مقطع کوتاهی جلوگیری کند. سوری معتقد است: شاید در آن زمان این اقدام قابل دفاع باشد، اما در بلندمدت باید به سمتی برویم که اولا دولت ثبات در تصمیم‌گیری و قانونگذاری را به سرمایه‌گذار نشان بدهد تا سرمایه‌گذاری که قصد راه‌اندازی کارخانه‌ای را دارد که ۱۰ یا ۱۵ سال دیگر قرار است به سود مناسب برسد احساس ناامنی نکند که فردا ممکن است روال‌ها عوض شود. ما در زمینه استحصال گاز و تولید برق باید به شرایط بهتری برسیم و از شرایط اسفبار کنونی خارج شویم، ضمن اینکه در مرحله بعد کشف قیمت در یک مکانیسم عرضه و تقاضای کاملا عادلانه از طریق بورس انرژی انجام شود.

 ارگانیسم زنده بازار سرمایه

وی درباره ارزیابی عملکرد سازمان بورس درباره اقدامات صورت گرفته هم اینطور توضیح داد: به‌نظرم در این مدت سازمان عملکرد قابل قبول و قابل دفاعی داشته است، اما نمی‌توان نمره کاملی به سازمان بورس داد ولی نمره قبولی را قطعا خواهد گرفت. اما اینکه بخواهیم هر اقدامی‌ را یک به یک نگاه کنیم که چه اثری در بازار دارد و از طریق مردم، رسانه‌ها و سیاست‌گذار مقام ناظر را به این سمت سوق بدهیم اقدام خطرناکی است. سوری اضافه کرد: باید توجه داشته باشیم که بازار مالی بیشتر از اینکه شبیه یک ماشین باشد شبیه ارگانیسم زنده است. تغییرات در یک ماشین ممکن است به راحتی قابل پیش‌بینی باشد که چه تاثیری در عملکرد آن دارد ولی در یک موجود زنده ممکن است یک داروی مخدر در کوتاه‌مدت و بلافاصله بعد از استفاده نتایج مثبت و قابل قبولی داشته باشد، اما در نهایت عوارض جبران‌ناپذیری را با خودش به همراه داشته باشد. در بازار مالی هم به همین صورت است. اینگونه نیست که برای بازاری که به مکانیسمی عادت کرده تصمیم و اقدام جدیدی در آن صورت بگیرد و بلافاصله بعد از آن براساس مثبت یا منفی شدن یا بالا رفتن حجم معاملاتی یا هر پارامتر دیگری در مورد مثبت و منفی بودن آن اقدام قضاوت کنیم.

 این کارشناس بازار سرمایه افزود: بازار سرمایه ما در چند سال اخیر لطمات جبران‌ناپذیری را از این بابت متحمل شده است، اما راهکار چیست؟ همانطور که وقتی قرار است یک دارو برای یک موجود زنده تجویز می‌شود یا تغییری اتفاق بیفتد، اول بررسی علمی صورت می‌گیرد و بعد در شرایط امن و کم‌ریسک مورد آزمایش قرار می‌گیرد و بعد روی بدن موجود زنده آزمایش می‌شود و سپس تولید تجاری صورت می‌گیرد، در بازار مالی هم اگر قرار است اقداماتی صورت بگیرد که پشتوانه قبلی به بلوغ و تکامل رسیدن و طی کردن مراحل بحث‌های علمی‌ و طی کردن مراحل آزمایشات محدود خودش را نداشته باشد، بازار را با ریسک زیادی مواجه می‌کنیم. وی معتقد است: اگر از روز اول با سهام عدالت، ETF دولت، دامنه نوسان نامتقارن، اجباری شدن بازارگردانی مخالفت صورت گرفت بزرگ‌ترین دلیل آن این بود که در هیچ جای دنیا اینگونه اقدامات تاثیرات مثبت و پایداری نداشته است، اگر اقدامات و مکانیسم‌های بازار خودمان را با بازارهای استاندارد همه جای دنیا بسنجیم و اقدامات مثبتی که در طول سالیان صورت گرفته و ثابت شده که می‌توانند نتایج خوبی داشته باشند، راه را درست طی کرده‌ایم. اما وقتی به محض اینکه چیزی به ذهنمان رسید و بخواهیم آن را انجامش بدهیم و در کوتاه‌مدت بخواهیم از آن نتیجه بگیریم؛ این روش ریسک بسیار بالایی دارد. پس اینکه فلان اقدام چه تاثیری در بازار سرمایه داشته است سوال خطرناکی است و بهتر است بپرسیم که فلان اقدام آیا از نظر علمی ‌درست است یا نه، آیا با بازارهای استاندارد جهانی مطابقت دارد یا نه و اینگونه موضوع را بررسی کنیم.