حضرت علی(ع) را جهل مردم به شهادت رساند نه عدالتش

به گزارش پایگاه 598، به نقل از آنا، شب قدر یا لیلة القدر، شبی باارزش و پرفضیلت نزد مسلمانان و شب نزول قرآن و شب مقدرشدن امور انسان‌ها است. شب قدر با فضیلت‌ترین شب سال است که با امور مهمی همانند نزول اجمالی قرآن، پیدایش افاضات باطنی و فضای خاصّ معنوی، تقدیر و تعیین سرنوشت‌ها، تدبیر و برنامه‌ریزی‌های جدید و نزول فرشته‌ها همراه است و شب نزول رحمت خداوند و آمرزش گناهان است. زمان دقیق این شب مشخص نیست ولی طبق بسیاری از روایات، در ماه رمضان واقع شده و یکی از شب‌های نوزدهم، بیست‌ویکم یا بیست‌وسوم این ماه است. طبق روایات دعا و مناجات در آن شب، بالغ بر هشتاد سال ارزش دارد. از جمله اعمال شب قدر غسل، احیاء، شب‌زنده‌داری ، خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر و.. است. ضربت خوردن و شهادت حضرت علی(ع) در این شب‌ها، بر اهمیت و عظمت آن نزد شیعیان افزوده و با سوگواری و انجام اعمال شب‌های قدر همراه شده است.

در این راستا با حجت‌الاسلام عبدالصالح شمس‌اللهی، محقق، پژوهشگر حوزه و کارشناس مذهبی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

مهرورزی امام علی(ع) حکم باران را دارد

حجت‌الاسلام شمس‌اللهی درباره شخصیت حضرت علی(ع) از لحاظ اخلاقی، گفت: ویژگی‌های بسیاری از امام علی(ع) ترسیم می‌شود؛ صفاتی همچون جنگ‌آوری، شجاعت، دلاوری و... اما کمتر به بعد مهرورزی ایشان توجه می‌شود. مهرورزی نسبت به بندگان خدا از اصلی‌ترین خصوصیات شخصیتی مولای متقیان بوده است. همان جنگ‌آوری که شجاعت و دلاوریشان زبانزد خاص و عام بوده اما وقتی می‌شنوند که خلخال از پای زن یهودی در دورترین نقطه حکومت اسلامی بیرون کشیده‌اند پای امیرالمومنین سست می‌شود و می‌فرمایند: «جا دارد انسان آزاده از این مصیبت دق کند.» مهرورزی امام اول شیعیان همه آحاد جامعه را در برمی‌گیرد. مسلمان، یهودی، دشمن و ... هم در دایره مهروزی ایشان جای دارند. امام علی(ع) محبت خالص است، حکم باران را دارند که به یک نقطه نمی‌بارد بلکه بر همه جا می‌بارد زیرا که ایشان حتی با دشمن خود هم با مهربانی و مدارا برخورد می‌کنند. شایسته است که همه به خصوص حاکمان از روح مهرورزی ایشان الگوبرداری کنند.

وی درباره جایگاه و چگونگی مدیریت حضرت علی(ع) در دوران خلافت و بحث عدالت‌محوری ایشان اظهار کرد: عدالت مهم‌ترین مولفه‌ای است که امام علی(ع) نسبت به آن دقت داشته‌اند. در واقع فلسفه وجود پیغمبر(ص) و امام بحث عدالت است و قرآن نیز به آن در سوره مبارکه حدید آیه ۲۵ اشاره دارد: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۖ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ»؛ همانا ما پیمبران خود را با ادلّه و معجزات فرستادیم و با ایشان کتاب و میزان عدل نازل کردیم تا مردم به راستی و عدالت گرایند، و آهن و دیگر فلزات را که در آن هم سختی و هم منافع بسیار بر مردم است برای حفظ عدالت آفریدیم و تا معلوم شود که خدا و رسلش را با ایمان قلبی که یاری خواهد کرد؟ (هر چند) که خدا بسیار قوی و مقتدر است. در این آیه به روشنی بیان می‌شود که پیغمبران فرستاده شدند تا قسط و عدل را در جامعه نهادینه کنند و امام علی(ع) که ادامه جریان نبوت و خلافت بعد رسول خدا(ص) هستند نسبت به این مسئله نگاه کلیدی داشته‌اند.

عدالت‌محوری علی(ع) عامل دشمنی اشراف‌زادگان شد

این پژوهشگر حوزه در ادامه افزود: وقتی بعد از ۲۵ سال به خانه حضرت علی(ع) برای پذیرش خلافت هجوم می‌برند ایشان چند مسئله را مطرح می‌کنند؛ اولین مسئله این است که می‌فرمایند: «اگر علی خلیفه شود آن‌چه که از بیت‌المال برده‌اید باید برگردانید، علی خلیفه باشد بیت‌المال را اگر حتی کابین و مهر زنان کرده باشید علی آن را برمی‌گرداند.» روح عدالت‌محوری و مبارزه با فاصله طبقاتی و اشرافیت در همه ۴ سال و ۹ ماه حکوت ایشان دیده می‌شود. شاید همین مسئله باعث شد که بسیاری در مقابل امام علی(ع) قد بکشند، چرا طلحه و زبیر به همراه عایشه سراغ جنگ جمل رفتند؟ آن‌ها به خدمت حضرت علی(ع) رفتند و گفتند ما از اصحاب پیغمبر بودیم حکومتی یا عله‌ای به ما بدهید، حضرت فرمودند ما حکومت به کسی نمی‌دهیم که دنبال حکومت آمده باشد. همین مسئله باعث شد در مقابل علی(ع) بایستند. در حکومت مولای متقیان اشراف‌زادگی مزیت نبود، چه بسا اشراف‌زادگانی که خوی اشرافیشان باعث می‌شد از چشم حضرت علی(ع) بیفتند. حضرت اجازه نمی‌دهند به ناحق حقی از کسی ضایع شود و می‌فرمایند: «علی حتی به اندازه گرفتن یک دانه از دهان موری عدالت را کنار نگذاشت.

حضرت علی(ع) را جهل مردم به شهادت رساند نه عدالت علی(ع)

وی درباره اینکه از حیث تاریخی چه عواملی باعث شد که حضرت علی(ع) به شهادت برسند و چه نیروهای اجتماعی دست به دست هم دادند تا ایشان تنها شوند، بیان کرد: بزرگترین مصیبت حضرت علی(ع) جهالت اجتماعی بود. زمان ایشان جامعه در جهل عجیبی فرو رفته بود، سه دوره دوری از معارف اهل بیت(ع) در دوران خلفا شکل گرفته بود و طبقات مختلفی به وجود آمده بودند. اشراف جامعه از این جهل مردم استفاده می‌کردند برای اینکه بتوانند بر آن‌ها سوار شوند و حکمرانی کنند. لذا اصلی‌ترین عاملی که باعث شد علی(ع) به شهادت برسند جهل جامعه بود؛ جهلی که باعث شد جامعه عدل علی را برنتابد. اینکه می‌گویند علی را عدالتش کشت ریشه‌اش از اینجاست، جهالت باعث می‌شود انسان شیرینی عدل را تلخی احساس کند، وقتی ذائقه، شعور و فهم انسان خراب شود احساس می‌کند که عدالت تلخ است و در مقابل حاکم عادل می‌ایستد.

این کارشناس مذهبی در ادامه خاطرنشان کرد: نکته دیگر اینکه جهالت جامعه باعث شد که دستگاه بنی امیه بتواند از حضرت علی(ع) شخصیتی منفور بسازد. دستگاه بنی امیه و معاویه آن‌قدر قوی عمل می‌کند که وقتی ایشان در مسجد شهید می‌شوند، افراد می‌پرسند که مگر علی(ع) نماز می‌خواند که در مسجد بوده است! بنی امیه روی جهل مردم حساب کرد. پس باید این‌طور گفت که علی(ع) را جهل مردم به شهادت رساند نه عدالتش. عدالت مرحله و پله دوم است. جهالت بود که عدالت را به ذائقه مردم تلخ کرد و دستگاه بنی امیه توانست از این جهالت استفاده کند و در نهایت کار به جایی رسید که مردم به راحتی پشت علی(ع) را خالی کردند. امروز هم دشمن روی جهالت جامعه حساب باز کرده است، ینی از زوایای پنهان مردم استفاده می‌کند و رسانه را ابزاری قرار می‌دهد که حق را واژگون نشان دهد.

خوارج و ابن ملجم قرائت درستی از دین نداشتند

حجت‌الاسلام شمس‌اللهی درباره اینکه خوارج و ابن ملجم مرادی که ادعای مسلمان داشتند، چطور شد که دست به چنین جنایتی زدند که دستشان به خون خلیفه مسلمین حضرت علی(ع) خونین شد، بیان کرد: اینکه ابن ملجم مرادی دست به چنین جنایتی زد ابعاد مختلفی دارد، یک بعد آن تمایلات و هواهای نفسانی و کج فهمی بود. خوارج و ابن ملجم قرائت درستی از دین نداشتند علتش این بود که دین را از سرچشمه‌اش یاد نگرفتند، به جای اینکه پای منبر علی(ع) بنشینند و دین بیاموزند پای منبر دیگران نشسته بودند. خودشان هم فکرهایی داشتند و همه این‌ها در هم آمیخته شده بود تا به یک انتقام برسند، لذا این نگاه نادرست باعث شد همه را کافر بدانند و روحیه تکفیری پیدا کنند. حضرت علی(ع)، معاویه، عمر و عاص و همه شخصیت‌های اسلام را کافر می‌دانستند، در همان شبی که به امام اول شیعیان ضربت زدند برای معاویه و عمروعاص هم نقشه داشتند اما موفق نشدند. در مورد ابن ملجم قرائت و فهم غلط از دین در کنار مسائل نفسانی او را به این نتیجه رساند که دست به قتل علی(ع) بزند.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه جامعه امروز ما از مطالعه و اندیشه درباره شخصیت‌های بزرگی همچون حضرت علی(ع) غافل است. توصیه می‌کنم جوانان به معارف مولای متقیان در ابعاد مختلف تمسک کنند و درباره زندگی ایشان مطالعه کنند. نهج‌البلاغه را بخوانند، خیلی از نکات و ابهاماتی که امروز وجود دارد در این کتاب ارزشمند آمده است. لذا تمسک به وجود مقدس علی(ع) یک امر ضروری و واجب است. امیدواریم که جوانان نسبت به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند.