چگونه کمبود پزشک را جبران کنیم؟

به گزارش پایگاه 598، به نقل از فارس، مسعود فاطمی،پرستار در یادداشتی که در اختیار این خبرگزاری قرار داده، بیان داشته است: این روزها که بحث افزایش ظرفیت وروی دانشجویان پزشکی و سایر حرف نظام سلامت داغ است، بد نیست به گذشته این روند نگاهی منطقی و منصفانه و بدون جانب داری داشته باشیم تا کمی فضای مبهم و کشش مابین موافق و مخالف بر اساس قسط و عدل مشخص شود.

در ابتدا دولت یازدهم و آغاز طرح تحول سلامت، نیاز دو چندان به نیروهای کادر بهداشت و درمان حس شد. روند روبه افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی، تدوین سند چشم‌انداز تحول در سیستم سلامت کشور و همچنین افزایش بی سابقه ورود مراجعین به مراکز بهداشتی و درمانی و القا مبهم و گاه غیر ضروری خدمات توسط برخی از افراد کادر سلامت و به خصوص پزشکان، کشور را با بحران کمبود نیروی متخصص در این حوزه روبه رو کرد.

همچنین عدم تمایل به گرایش‌های فنی_مهندسی و علوم انسانی و  توجه بیش از حد داوطلبین کنکور سراسری به رشته های علوم تجربی، موجب خواست دو چندان در افزایش ظرفیت رشته‌های گرایش علوم تجربی شد.

بر اساس آمار منتشر شده از جانب مراجع رسمی، افزایش قابل توجه و تقریبا دو برابری ظرفیت  رشته‌های علوم پزشکی در قیاس ابتدا دولت یازدهم و شرایط امروز ورودی این رشته‌ها، به چشم می‌خورد. همچنین کمبود نیرو، به خصوص در مناطق کمتر توسعه یافته و محروم، موجب ایجاد چالش‌هایی مهم برای مردم شده است.

این کمبودها حتی در شهرهای بزرگ و بالاخص شهر تهران نیز به چشم خورده و تنه به تنه سایر کمبود های نظام سلامت کشور می‌زند. اما علت این کمبود ها علیرغم افزایش دوبرابری ظرفیت ها چیست و چه تغییراتی باید صورت پذیرد؟

از اواخر سال ۹۷ و تغییرات عمده قیمت ارز و هجوم ناجوانمردانه تحریم ها علیه کشور، شرایط اقتصادی جامعه دستخوش تغییرات فراوانی شد.

از این رو میل به مهاجرت و خروج از سیستم بهداشت و درمان کشور روند روبه افزایشی و قابل توجهی را پیدا کرد؛ به نحوی که هم اکنون سالانه تعداد قابل تأملی از پرستاران، پزشکان و سایر حرف علوم پزشکی در حال مهاجرت هستند.

علاوه بر مسئله اقتصادی، عدم توازن درآمدها و وجود ناعدالتی‌ها در سیستم بهداشت و درمان، یکی دیگر از علل خروج همکاران متخصص غیر پزشک شده است. فشار بار کاری بیش از حد، شیوع بیماری کرونا، عدم اجرای قوانین مصوب که در جهت رفاه حال همکاران بهداشت و درمان است، نگاه درمان محور و بی‌توجهی به بخش بهداشت، عدم توجه به استراتژی‌های روز دنیا در حوزه بهداشت و درمان و سیستم معیوب فی فور سرویس در نظام پرداختی این حوزه، علل دیگر افزایش مهاجرتها ست.

علت دیگر که مانع به ثمر رسیدن نتیجه مطلوب افزایش ظرفیت‌ها شد، عدم توازن در به کارگیری نیروها  در مناطق مختلف کشور و  تجمع نیروهای پرورش یافته در شهرهای بزرگ بود که این مهم علاوه بر مدیریت نادرست صورت گرفته علل دیگری نیز دارد که باید در حوزه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به دنبال آن ها گشت.

علت‌های دیگر شامل عدم سنخیت گسترش امکانات فیزیکی حوزه بهداشت و درمان با نیروهای متخصص در حوزه آموزشی این حوزه، بی توجهی به زیر ساخت‌های آموزشی و رشد قارچ وار دانشکده‌ها، خروج از چرخه بازار کار و ورود این نیروهای متخصص به حرف دیگر و عدم تمایل به کار در حوزه بهداشت‌ و درمان اشاره کرد.

روند افزایش خدمات القایی و رشد دو چندان ورودی مراکز، دلیل دیگری است که باعث کمبود نیروها در این حوزه شده است. اما در پاسخ به این سؤال که چه باید کرد، توجه ویژه به یک برنامه چند بعدی و منطقی را توسط مسئولین امر می‌طلبد که بتوان با عملیاتی کردن آن، مشکل کمبود نیرو را حل کرد که به اختصار شرح داده خواهد شد.

مشکلات حرف مختلف در سیستم بهداشت و درمان، به دو صورت اختصاصی و عام وجود دارد. در حوزه حرف پیراپزشکی و پرستاری، توجه به قوانین مصوب بر زمین مانده، ورود این حرف به سطوح مدیریتی، عدم تبعیض و توجه خاص به جایگاه حرفه ای این رشته ها، گسترش حوزه فعالیت بر اساس تجربه موفق سایر کشور ها و رفرنس های معتبر موجود و توجه به عدالت در پرداختی ها، می‌تواند روند خروج از سیستم به صورت مهاجرت و یا عدم تمایل به کار را کم کرده که این موضوع خود باعث جبران کمبود نیرو خواهد شد.

در حوزه پزشکی نیز توجه به جایگاه پزشک عمومی، احقاق حقوق دانشجویان و به خصوص رزیدنت‌ها و اینترن‌ها، از بین رفتن انحصار برخی از تخصص‌ها در حوزه پزشکی، استخدام و توجه به شرایط پزشکانی که تازه فارغ‌التحصیل شده‌اند و چند مورد دیگر، می‌تواند روند خروج از سیستم را کنترل کند.

در بخش بهداشت نیز توجه به دریافتی‌ها، اجرای قوانین بر زمین مانده، نگاه ویژه به حضور و اهمیت این بخش در بین جامعه و احترام به جایگاه آنها و چند مورد دیگر، موجب جبران و کنترل کمبود نیرو در این بخش نیز خواهد شد.

اما جدای مطالب گفته شده ، نگاه به آینده و نیازهای مردم از حیث افزایش تخت‌های بیمارستانی، روند افزایش سالمند، توجه به کمبود های سیستم بهداشت و درمان در تمامی شهر های کشور، دسترسی سهل و آسان به خدمات بهداشتی و درمانی، افزایش روزافزون بیماری‌ها و سبک زندگی ناسالم و ارتقاء سلامت جامعه، مطلبد که در برخی از حرف  جامعه سلامت با افزایش ورودی در آن زمینه ها روبه‌رو شویم .

در حال حاضر سه رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی ،در رأس هرم کمبودها هستند که نیاز به افزایش ظرفیت منطقی احساس می‌شود. البته افزایش افسارگسیخته این رشته، نه تنها موجب بهبود شرایط نشده بلکه آسیب‌های بزرگی را به سیستم وارد خواهد کرد و بهتر است بر اساس نیاز سنجی‌های منطقه‌ای و سیستم بومی گزینی، این کمبود ها جبران شود.

توصیه می‌شود این افزایش‌ها به صورت پله‌ای و بر اساس نیاز سنجی باشد تا با پیدایش بحران‌های دیگر روبه رو نشویم. از طرفی در حوزه پرستاری و پیراپزشکی و حتی بهداشت،  ورودی‌ها بسیار بالا است اما همچنان با کمبود روبه رو هستیم.

به نحوی که تنها در رشته پرستاری سالانه بالغ بر ۱۰ هزار نفر فارغ‌التحصیل می‌شوند و ۲۰۲ دانشکده پرستاری در حال حاضر مشغول به کار هستند که به علت عدم توجه به زیر ساخت‌های آموزشی، سطح کیفی آموزش در برخی دانشکده ها پایین است و چالش‌های بزرگی بر سر راه سیستم آموزشی پرستاری وجود دارد.

به نظر می‌رسد در این رشته ها توجه به استخدام و محیا کردن موارد گفته شده در سطور بالاتر، بتواند جبران نیازهای آینده را داشته باشد و اگر نیاز به افزایش ظرفیت بود، با حداقل افزایش ها و آن هم صورت پله‌ای و نیاز سنجی شده در کنار مدیریت صحیح، می‌توان کمبود نیرو را جبران کرد.

در هر صورت به صورت کلی نیاز به  افزایش ظرفیت‌ها در برخی رشته‌های علوم پزشکی، احساس می‌شود. اما مهم تر از این افزایش‌ها، حفظ سرمایه نیرو انسانی است که با برطرف کردن مشکلات و چالش‌ها، بخش قابل توجه این کمبودها را می‌توان جبران کرد.