مدرک گرایی؛ زخم کهنه آموزش عالی

به گزارش پایگاه 598، به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، مدرک گرایی معضل بزرگ و اساسی آموزش عالی و جامعه شناخته می‌شود که در صورت تدام و ادامه یافتن می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند.

این روز‌ها همه افراد دنبال مدرک تحصیلی هستند، بسیاری از جوانان ۴ سال برای مدرک کارشناسی تلاش می‌کنند تا فقط آن مدرک را داشته باشند. انگیزه جوانان برای ورود به دانشگاه و دریافت مدرک در حالی افزایش یافته که «مدرک تحصیلی» در اولویت نخست شرایط استخدام غالب دستگاه‌ها و نهاد‌ها اعم از دولتی و خصوصی قرار دارد.

توسعه روزافزون دانشگاه‌ها و رقابت بر سر مدرک امروز یکی از مشکلات کاهش فرصت‌های شغلی بین جوانان است. سیاست‌های اشتغالزایی هر چند از ساماندهی بحران بیکاری تقریبا ناتوان مانند، اما توسعه و تشویق فرهنگ مدرک‌گرایی به تدریج میل به مهارت آموزی را در بین جوانان کاهش داده است.

درمان درد پدیده مدرک گرایی به اندازه‌ای زیاد است که تاکنون هیچ راه مثبتی بر رهایی از آن یافت نشده است و مطابق آمار‌ها ۴۰ درصد بیکاران جامعه را فارغ التحصیلان دانشگاهی شکل می‌دهند.

فروش مدرک‌های معتبر دانشگاهی از بهترین مراکز علمی کشور درد کهنه آموزش عالی کشور است و با وجود اینکه وزارت علوم، پلیس فتا، قوه قضائیه، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی همگی پای کار آمدند تا بتوانند به رفع این چالش اقدام کنند، اما همچنان کسب و کار‌های دلالان این حوزه روز به روز رونق می‌گیرد.

افزایش مدرک گرایی به تبع، کاهش اشتغال را به همراه دارد و این معضل قدیمی دانشگاه‌های سراسر کشور باعث شده تا بحث مهارت به صورت کلی به باد فراموشی سپرده شود و آموزش‌های تئوریک جایگزین دروس عملی شوند.

اما مهارت افزایی در کنار آموزش‌های دانشگاهی و کسب نمره بالا بحثی است که در اولویت تمامی کارآفرینان جامعه قرار دارد و اگر فارغ التحصیلی نتواند مهارت‌ها و استعداد‌های مرتبط با رشته اش را در جامعه کاری خویش پیاده سازی کند موجب اعتراضات مدیران خود خواهد شد.

توجه ۶۰ درصدی کارفرمایان به مهارت نرم دانشجویان

باجولوند معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و سنجش مهارت سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای گفت: در یک بررسی از کارفرمایان سوال شده بود در افرادی که جذب می‌کنند بیشتر چه مهارتی برایشان مهم است؟ حدود ۶۰ درصدشان گفته بودند بیشتر به مهارت نرم اهمیت می‌دهند، چون فن را در طول آموزش‌های ضمن خدمت می‌توانیم ارائه بدهیم، ولی مهارت نرم را نمی‌توانیم. چون آموزش بزرگسال سخت است و باید از پایه شروع کنیم.

او افزود: ما نمی‌توانیم با کسی که رویکرد خلاقیت ندارد در بزرگسالی در مورد کارآفرینی صحبت کنیم، چون نگاه آموزش باید از پایه باشد. کشور مالزی این مهارت را از مدارس ابتدایی خود شروع کرده و از مهارت خواندن و نوشتن و نقاشی به مهارت‌های فنی رسانده است.

در این وادی، دلهره دانش آموزان و دانشجویان از مردود شدن در یک واحد درسی تمام انگیزه‌ها را معطوف به مدرک محوری و نمره آوری خواهد کرد و در ورای آن دانش آموز یا دانشجو انگیزه‌ای برای توجه به رویکرد‌های تجربی برای یادگیری طرح‌های کاربردی نخواهد داشت.

از طرف دیگر، رقابت‌های کاذب مانند کنکور آسیب جدی به بدنه تربیت دانش آموزان می‌زند، چرا که نوجوانان و آینده سازان کشور با تحمل فشار روحی و روانی تنها به کسب رتبه در آزمون‌ها برای پذیرش در دانشگاه‌ها می‌اندیشند.

در بسیاری از کشور‌های پیشرفته جهان رویکرد‌های کمّی و توجه به مدرک گرایی در مراکز آموزشی برچیده شده است، اما این راهبرد اشتباه همچنان در بسیاری از کشور‌های درحال توسعه برقرار است و کمیت و توجه به معدل جای کیفیت را در آموزش گرفته است.

مدرک و مهارت مکمل یک دیگر هستند 

فاطمه انصاری فر کارشناس آموزشی درباره مدرک گرایی بیان کرد: مدرک‌گرایی و مهارت گرایی در تقابل با هم نیستند بلکه مکمل هم هستند و اینطور نیست که بگوییم به مدرک نیاز نداریم، بلکه نیازمند مدرک هستیم، ولی اینکه مدرک چقدر کارآمدی دارد مورد بحث است و یکی از عوامل موثر در افزایش مدرک‌گرایی، ساختار استخدامی است که به مدارک تحصیلی بالاتر ارزش بیشتر قائل شده و این خود تبدیل به فرهنگ شده تا مدارک تحصیلی در استخدام و جایگاه اجتماعی نقش ویژه‌ای پیدا کند و این موضوع حتی در شاغلین هم تاثیر گذاشته است.

او در ادامه بیان کرد: در سطح جهان احتمال دارد که افراد به علت دلایل شخصی، علاقه و افزایش دانش اقدام به ادامه تحصیل و اخذ مدرک دانشگاهی کنند که این موضوع بد نیست، اما اگر دریافت آن بدون علاقه و تنها بر مبنای جنبه‌های مادی غیر اصولی باشد به هیچ عنوان قابل قبول نخواهد بود.

نبود تخصص، علت اصلی بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاه

سعدالله نصیری قیداری، رئیس دانشگاه شهیدبهشتی درباره پدیده مدرک گرایی اظهار کرد: دریافت مدرک دانشگاهی و ادامه تحصیل برای ارزیابی استخدام افراد و اشتغال آنان امری لازم است.

او افزود: اشکال وقتی پیش می‌آید که مدرک دانشگاهی بی محتوا باشد و فرد عمر و پول خود را به پای آن گذاشته اما هیچ مطلب مهمی یاد نگرفته است.

نصیری قیداری تصریح کرد: بسیاری از دانشجویان در دوران تحصیل مهارت و دانش کافی را برای اشتغال به دست نیاورده اند؛ به همین دلیل بسیاری از آن‌ها به دلیل نداشتن تخصص، بیکاری‌های طولانی مدت را تجربه می‌کنند.

او با بیان اینکه برای مدتی تنور مدرک گرایی گرم شده بود، یادآوری کرد: برخی از افراد با دریافت عنوان مدرک ارشد یا دکتری برای رقابت سیاسی آن را لازم می‌دانستند؛ همین امر باعث شد تا برخی از مکان‌ها به صورت غیر قانونی به افراد، مدرک دانشگاهی ارائه می‌دادند. البته این افراد شناسایی شدند و با آنان از طریق تدوین لایحه‌ای با عنوان «قانون مقابله با تقلب» که در سال ۹۶ در مجلس تصویب شد، توانستیم در سال ۹۸ با ابلاغ آئین اجرایی از سوی دولت برای رسیدگی به این موضوع پیگیری قانونی داشته باشیم.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: کمیته اخلاق و پژوهشی دانشگاه در خصوص خطای اعضای هیئت علمی یا دانشجویان با آنان به شدت مقابله خواهد کرد اما عمده تقلب‌های مدرک گرایی که از طریق مقاله فروشی یا پایان نامه فروشی در خیابان‌ها انجام می‌شود، بسیار در فضای علمی کار زشتی است و اعتبار مدرک تحصیلی را کاهش خواهد داد.

او با بیان اینکه فضای علمی باید یک فضای معنوی، درست، سالم آموزشی و پژوهشی باشد، تاکید کرد: هر نوع سودجویی در فضای آموزشی خلاف است و دانشگاه‌ها در صورت مشاهده تخلف با فرد خاطی، برخورد خواهند کرد.

نصیری قیداری اضافه کرد: ضرورت مهارت افزایی و توانمندی فنی افراد امری ضروری است. به نظر می‌رسد برای ایجاد تحول در مهارت باید بینش لازم وجود داشته باشد و دانش لازم كسب شود.