جدول تفحص‌های بی‌سرانجام مجلس

فارس، اصل هفتادوششم قانون اساسی مجلس را واجد حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور می‌داند.

ماده 198 آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی هم این اجازه را می‌دهد که هرگاه نماینده‌ای، تحقیق و تفحص در هر یک از امور کشور را لازم بداند، تقاضاى خود را به‌صورت کتبی به هیئت‌رئیسه مجلس تسلیم کرده و هیئت‏رئیسه ظرف 48 ساعت آن‌را به کمیسیون تخصصى ذى‌ربط جهت رسیدگى ارجاع می‌کند.

ماده 199 نیز مهلت انجام تحقیق و تفحص را 6 ماه اعلام کرده و زمان آغاز بررسی‌های هیئت‌های تحقیق و تفحص را از زمان تاریخ صدور ابلاغ اعضای هیئت توسط رئیس مجلس اعلام می‌کند.

بررسی اجمالی عملکرد مجلس هشتم در مورد تحقیق و تفحص‌ها نشان می‌دهد که تاکنون هنوز کار تعدادی از این هیئت‌های تحقیق و تفحص به اتمام نرسیده و وکلای ملت در این موضوعات همچنان ‌"پیگیر" هستند.

نمایندگان ملت در ادوار مختلف مجلس با ضرورت‌های مختلف از این حق خویش استفاده کرده و بر عملکرد دستگاه‌های مختلف نظارت داشتند اما نبود سازوکارهای مناسب برای پشتیبانی کارشناسی از این پرونده‌ها و پیگیری مناسب در مراجع اداری و قضایی گاه موجب عدم حصول مجلس به نتایج مورد نظر بوده و البته گاهی هم این کوتاهی از سوی مجلس صورت گرفته است.

البته آن طور که خود مجلسی‌ها می‌گویند، مجلس هشتم در راستای تقویت مبانی قانونی و فرآیندهای اجرایی این نهاد نظارتی اقدامات ذیل را انجام داد:

1. اصلاح آئین‌نامه داخلی به این صورت که چنانچه هیئت تحقیق و تفحص و کمیسیون تخصصی ذیربط تخلفات موضوع تحقیق را مهم و مسئول دستگاه یا سازمان را مقصر تشخیص دهد، طرح استیضاح وزیر مربوطه در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد.

2. با تغییر در ساختار اداری مجلس و اختصاص چندین پست کارشناسی، به پشتیبانی اداری و اجرایی فرآیند تحقیق و تفحص کمک کرد.

برای روشن‌تر شدن موضوع به سراغ یکی از اعضای هیئت رئیسه مجلس رفتیم و با وی به گفت‌وگو نشستیم تا ببینیم که تکلیف این تحقیق‌وتفحص ها در مجلس هشتم به کجا خواهد رسید.

حجت‌الاسلام سبحانی‌نیا عضو هیئت رئیسه مجلس به ما گفت که 66 موضوع تحقیق و تفحص در مجلس هشتم بوده که معمولا این تحقیق و تفحص‌ها بر اساس نیازی که نمایندگان احساس می‌کردند، چه یک نفر و چه چند نفر در یک موضوع خاص تحقیق و تفحص انجام می‌شد.

وی افزود: به طور مثال آخرین تحقیق و تفحص مجلس هشتم مربوط به موضوع صندوق بازنشستگی فولاد اصفهان بود که انجام گرفت؛ کل تعداد تحقیق و تفحص‌های انجام گرفته در مجلس هشتم ۶۶ تحقیق و تفحص بوده که تعدادی از آن تقریبا متوقف شد و دلیل توقف این تحقیق و تفحص‌ها هم انصراف اعضا و یا ادغام برخی هیئت‌های تحقیق و تفحص بود.

عضو هیئت رئیسه مجلس ادامه داد: همچنین برخی از تحقیق و تفحص‌ها در مجلس به نتیجه رسید و گزارش آن در صحن علنی قرائت شد.

سبحانی‌نیا در مورد نحوه تحقیق‌و تفحص‌ها نیز گفت: بعد از اینکه یک نماینده درخواستی می‌کند تا از موضوعی تحقیق و تفحص شود، این موضوع به کمیسیون مربوطه می‌رود؛ اگر آن موضوع مربوط به حوزه صنعت است مثلا کمیسیون صنایع و اگر حوزه امنیت ملی و سیاست خارجی به کمیسیون مربوطه و یا اگر به موضوع اقتصادی است آن موضوع به کمیسیون مربوطه ارجاع داده می‌شود؛ معمولا بعد از اینکه کمیسیون‌های مربوطه این مسائل را بررسی می‌کنند، موضوع یادشده را به رای می‌گذارند؛ اگر آن موضوع در کمیسیون تایید شد به عنوان مصوبه کمیسیون به صحن علنی مجلس گزارش می‌شود؛ مثلا در موضوع شورای عالی ایرانیان خارج از کشور که یکی از موضوعات تحقیق و تفحص بود، وقتی تصویب شد که تحقیق و تفحص انجام ‌بگیرد، موضوع به صحن علنی گزارش ‌شد؛ در صحن علنی اگر نمایندگان این موضوع را قبول کردند و پذیرفتند که تحقیق و تفحص انجام بگیرد، دوباره موضوع که در واقع مصوبه مجلس هم است، به کمیسیون تخصصی ارجاع داده می‌شود که قبلا هم این موضوع در آن بررسی شده بود.

این عضو هیئت رئیسه مجلس می‌افزاید: بعد از اینکه موضوع به کمیسیون مربوطه برگشت، هیئت تحقیق و تفحص تشکیل می‌شود که این هیئت مرکب از تقاضاکنندگان و افرادی است که خارج از تقاضاکنندگان  و یا عضو کمیسیون هستند و می‌توانند به عنوان عضو هیئت تحقیق و تفحص فعالیت داشته باشند.

وی اظهار داشت: هیئت‌های تحقیق و تفحص معمولا از ۱۱ تا ۱۵ نفر عضو دارند که انتخاب می‌شوند البته تعداد اعضایی که قرار است از گروه تحقیق و تفحص باشند و همچنین اعضایی که باید عضو کمیسیون و غیر متقاضی باشند هم به طور مجزا معلوم است.

این نماینده مجلس گفت: بعد از اینکه اعضا انتخاب شدند، هیئت تحقیق و تفحص هیئت‌ رئیسه را انتخاب می‌کند و تحقیقات میدانی آغاز می‌شود و این یک روال کلی اولیه برای تحقیق و تفحص‌ها در مجلس است؛ اگر در صحن علنی مجلس این مسئله تصویب نشد و نمایندگان گزارش را تایید نکردند، موضوع در کمیسیون هم متوقف می‌شود.

سبحانی‌نیا افزود: ظرف چند ماه گذشته به همه کمیسیون‌ها و هیئت‌های تحقیق و تفحص و همچنین رؤسای این هیئت‌ها اعلام شد که مهلت تحقیق و تفحص‌ها تمدید نمی‌شود.

وی با بیان اینکه زمان تحقیق و تفحص‌‌ها ۶ ماه است و هیئت‌ها می‌توانند حداکثر ۶ ماه این زمان را تمدید کنند، که البته این مسئله باید با موافقت هیئت رئیسه مجلس باشد، گفت: هیئت رئیسه مجلس مهرماه سال گذشته اعلام کرده که به هیچ هیئتی اجازه تحقیق و تفحص و همچنین زمان برای تحقیق و تفحص نمی‌دهد و همه باید حداکثر ظرف مدت یک ماه گزارش‌هایشان را به هیئت رئیسه بدهند و در غیر این صورت نباید توقع ارائه گزارش در صحن علنی مجلس داشته باشند.

سبحانی‌نیا اظهار داشت: در حال حاضر  تقریبا هیئت‌های تحقیق و تفحص گزارش‌های خود را جمع‌بندی کرد‌ه‌اند و البته بعضی از این هیئت‌ها در حال ارائه گزارش خود به هیئت رئیسه هستند؛ مهلت نهایی هیئت‌های تحقیق و تفحص در مجلس به پایان رسیده است و هر هیئتی که از این به بعد گزارشش را به هیئت رئیسه بدهد در واقع تاخیر کرده است.

به گفته وی، در حال حاضر تعدادی گزارش در هیئت رئیسه مجلس در نوبت قرائت برای صحن علنی هستند و تعدادی هم طی چند ماه اخیر در صحن علنی گزارش شده‌اند و بعضی از هیئت‌ها هم آماده هستند تا گزارششان در صحن علنی ارائه شود. چندی پیش هم تعدادی از گزارش‌ها به هیئت رئیسه مجلس رسیده که قرار است در دستور کار مجلس قرار گیرند تا گزارششان در صحن علنی قرائت شود.

عضو هیئت رئیسه مجلس گفت: هیئت رئیسه مجلس آمار دقیقی از هیئت‌های تحقیق و تفحص که کارشان را به پایان نرسانده‌اند، ندارد ولی در حال حاضر حدود چندین گزارش یا در دستور قرار دارد و یا اینکه آماده قرار گرفتن در دستور هستند.

وی افزود: هیئت‌های تحقیق و تفحص که نتوانند گزارششان را آماده کنند، قطعا گزارششان در صحن علنی قرائت نمی‌شود و گزارششان برای مجلس آینده می‌ماند البته معلوم نیست که مجلس نهم ضرورت قرائت آن گزارش‌ها را تایید کند یا نکند و در واقع گزارش هیئت‌های تحقیق و تفحص بلاتکلیف می‌ماند. اگر هیئت‌های تحقیق و تفحص در مجلس هشتم فرصت‌شان را از دست بدهند، بعید است که در مجلس نهم این گزارش‌ها خیلی مؤثر و مفید واقع شود.

به گزارش فارس وضعیت اجمالی 57 پرونده‌ تحقیق و تفحص مصوب مجلس هشتم از این قرار است:

 * گزارش از مقداد ذکی‌زاده