سه‌شنبه: توقف پروتکل الحاقی/ چرا دولت بایدن به برجام برنمی گردد؟

با این حال پس از اظهارات بایدن در نشست امنیتی مونیخ، برخی مقامات کاخ سفید از طرح خود برای برگزاری نشست 1+5 و تحمیل محدودیت‌های جدید علیه ایران رونمایی کردند.

در همین راستا «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید در مصاحبه با «کریستین امانپور» مجری شبکه سی‌ان‌‌ان گفت: فکر می‌کنم دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک امکان‌پذیر است؛ مساله این است که پشت یک میز بنشینیم اما این فقط شروع یک مرحله است. باید با کشورهای عضو دائم شورای امنیت به اضافه آلمان بحث کنیم که چگونه می‌توانیم ایران را به تعهداتش ذیل برجام بازگردانیم. وی در ادامه افزود: در نهایت این به تصمیم ایران بستگی دارد که چگونه بخواهد به دنیا نشان دهد برنامه هسته‌ای این کشور صلح‌آمیز است. سالیوان در ادامه اضافه کرد: آنچه ما بارها گفته‌ایم این است که هر زمان ایران به تعهداتش در چارچوب توافق بازگردد، واشنگتن آماده است همان کار را انجام دهد. چیزی که در حال حاضر نگران‌کننده است این است که ایران در حال حرکت به سمت اقدامات بیشتر برای عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

اظهارات سالیون صراحتا بیانگر آن است که کاخ سفید در نظر دارد بدون آنکه شرط ایران برای بازگشت به برجام را بپذیرد، در قالب جلسات 1+5، اهداف مدنظر کاخ سفید درباره ایران از جمله به‌روزرسانی بندهای محدودیت‌های ایران و طرح موضوع موشکی و منطقه‌ای را نیز در دستور کار قرار دهد. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا سه‌شنبه گذشته در گفت‌وگو با ان‌پی‌آر در این باره گفت: «اگر قرار باشد دوباره به توافق بازگردیم و ایران هم به تعهداتش بازگردد، باید روی یک توافق طولانی‌تر و مستحکم‌تر از توافق اصلی کار کنیم. همچنین باید به سایر مواردی که بخشی از مذاکرات اصلی نبوده و برای ما و سایر کشورهای جهان بشدت مشکل‌ساز است، یعنی برنامه موشک‌های بالستیک ایران و اقدامات بی‌ثبات‌کننده آن در دیگر کشورها بپردازیم اما نخستین قدم بازگشت ایران به توافق است و رئیس‌جمهور بایدن کاملا شفاف گفته اگر آنها این کار را انجام دهند، ما هم همین کار را خواهیم کرد. مسیر دیپلماسی باز است. ایران هنوز با عمل به تعهداتش فاصله زیادی دارد. ما منتظریم ببینیم چه می‌کند».

بر اساس اظهارات مقامات آمریکایی، استراتژی دولت بایدن درباره موضوع هسته‌ای ایران شامل این موارد می‌شود:

1- هم‌افزایی و همراه کردن اروپا با ایده مذاکراتی کاخ سفید درباره ایران 2- رایزنی با کشورهای 1+5 و برگزاری نشست با اعضای دائم شورای امنیت، آلمان و ایران 3- طرح موضوع هسته‌ای در نشست 1+5 و ایران 4- تلاش برای طرح مسائل موشکی و هسته‌ای در ادامه مذاکرات.

بلینکن شب گذشته پس از اظهارات بایدن درباره رویکرد آمریکا در قبال موضوع هسته‌ای ایران اظهار کرد: «رئیس‌جمهور بایدن به وضوح اعلام کرده است: اگر ایران به تعهداتش طبق توافق هسته‌ای بازگردد، ایالات متحده نیز همان کار را خواهد کرد». بلینکن بار دیگر اشاره کرد ایالات متحده در صدد است در صورت بازگشت به برجام با کشورهای دیگر برای مقابله با ایران درباره مباحثی چون موضوعات منطقه و برنامه موشکی ایران وارد همکاری شود. وزیر خارجه آمریکا همچنین درباره سیاست فشار حداکثری ترامپ گفت: «این سیاست نه‌تنها بی‌نتیجه بوده، بلکه مشکلات را بدتر کرده است، چرا که ایران اکنون به تولید سوخت کافی و تولید مواد شکافت‌پذیر نزدیک‌تر‎ شده است». سخنگوی کاخ سفید ساعاتی پس از اظهارات بایدن در نشست امنیتی مونیخ، در پاسخ به این سوال که ظریف به نوعی به این پیشنهاد پاسخ داد و گفت ایالات متحده باید قبل از توافق برای گفت‌وگو، تحریم‌ها را لغو کند، گفت: هیچ برنامه‌ای برای برداشتن گام‌های اضافی پیش از گفت‌وگوی دیپلماتیک وجود ندارد.

1- آمریکا که اردیبهشت‌ماه 97 به صورت رسمی از برجام خارج شد و دیگر عضوی از برجام به حساب نمی‌آید در تلاش است چراغ خاموش و در قالب جلسات 1+5، موضوع هسته‌ای ایران را پیش بکشد، ولی همان‌گونه که مقامات ایرانی و برخی کشورها پس از خروج آمریکا از برجام اعلام کردند پس از حذف خودخواسته آمریکا از مذاکرات هسته‌ای، جلسات هسته‌ای میان 1+4 و ایران خواهد بود، بنابراین جلسه 1+5 و ایران درباره موضوع هسته‌ای و برجام اساسا دیگر موضوعیتی ندارد، چرا که آمریکا به صورت رسمی و قانونی عضو این جلسه به حساب نمی‌آید. اگر بنا بر این باشد که جلسات برجامی بار دیگر در قالب 1+5 و ایران برگزار شود، آمریکا در گام اول باید به صورت رسمی و علنی بازگشت خود به برجام را اعلام کند. البته اعلام رسمی آمریکا برای بازگشت به برجام به معنای موافقت ایران با بازگشت این کشور به توافق هسته‌ای نیست. ایران زمانی حضور آمریکا در برجام را به رسمیت می‌شناسد که کاخ سفید تعهدات برجامی خود از جمله «لغو تحریم‌ها» را به صورت مؤثر اجرایی کند، بنابراین تا آن زمان یعنی ارزیابی ایران از لغو تحریم‌های آمریکا، مقامات ایرانی نباید در هیچ یک از جلسات 1+5 شرکت کنند و این جلسات را به رسمیت بشناسند.

2- آمریکا در حالی بدون توجه به پیش‌شرط ایران به دنبال احیای نقش خود در توافق هسته‌ای است که دولت ایران بر اساس ضرب‌الاجلی که قانون مجلس در نظر گرفته است باید بر اساس زمانبندی مشخص محدودیت‌های برجامی را کاهش دهد. یکی از اقدامات اساسی ایران برای مقابله با بی‌تفاوتی اروپا و آمریکا نسبت به تعهدات برجامی خود، توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است. بر اساس این قانون مجلس تا زمانی که آمریکا تحریم‌ها را به صورت مؤثر لغو نکند دولت ایران نمی‌تواند به محدودیت‌های برجامی بازگردد. به بیان دیگر آمریکا حتی اگر بیانیه رسمی بازگشت به برجام را نیز صادر کند، تا زمانی که کاح سفید به تعهدات برجامی خود عمل نکند، ایران بازگشت آمریکا را به رسمیت نمی‌شناسد، هر چند در حال حاضر مقامات کاخ سفید از بیان غیررسمی بازگشت به برجام نیز خودداری می‌کنند.

حسین رجایی تحلیلگر مسائل بین الملل در این خصوص نوشت: این روزها که ساده دلی و خوش باوری افراد یاد شده برای بار هزار و یکم با شکست مواجه شده، همان ها به پنجم اسفندماه چشم امید دارند تا مگر دولت بایدن از ترس توقف اجرای پروتکل الحاقی به تعهدات برجامی آمریکا برگردد!

لکن نمی دانند که دولت بایدن هم به ساده دلی و غرب دوستی آن ها همچنان چشم امید دارد که برنمی گردد. فهم دلیل آنکه چرا دولت بایدن علیرغم شعارهای انتخاباتی خویش، به برجام برنمی گردد خیلی سخت نیست.

این روزها حتی کارشناسان آمریکایی هم در مورد آن براحتی حرف میزنند. دلیلش همان که اشاره شد  هزینه ندادن برای بدعهدی است. دلیلی که شاید در ذهن لیبرالیستی برخی، قابل فهم نباشد ولی در حقیقت رئالیستی جهان غرب قابل درک است.

این روزها در میان حرفهای مقامات ارشد سیاست خارجی در حزب دموکرات، براحتی می توان متوجه شد آن ها هرگز فکر نمی کردند که اروپایی ها تا این حد با پروژه فشار حداکثری دولت ترامپ همراه شوند.

این همراهی محض، تمام آن انگاره های پیشین مقامات دولت اوباما برای ورود به برجام را تباه ساخت. انگاره هایی که بارها آن را از زبان اوباما و جان کری شنیده بودیم. اینکه آمریکا چاره ای جز مذاکره با ایران و توقف روند تشدید تحریم ها نداشت زیرا متحدان ما دیگر خسته شده بودند و میل به همراهی بیشتر با ما را نداشتند. زیرا تداوم تحریم ها به معنای شکست اجماع بین المللی علیه ایران بود.

اکنون اما، باطل شدن این تصورات پیشین، دولت بایدن را به طمع انداخته تا تحریم های دوره ترامپ را به عنوان اهرم فشار حفظ کند شاید از قِبَل آن بتواند به مذاکرات موشکی و منطقه ای هم برسد. حال سوال این است که چرا اروپایی ها خلاف انتظار لیبرال های آمریکایی عمل کردند!؟

جواب این را هم امروز می توان از زبان اندیشمندان آمریکایی بسیاری حتی در رسانه های فارسی زبان شنید: به دلیل آنکه ایران برخلاف انتظار اروپایی ها عمل کرده است. یعنی درحالیکه اروپایی ها پیش بینی می کرده اند در مقابل اقدامات ترامپ، ایران واکنش بسیار شدیدی نشان دهد و به قول خودشان منطقه را به آتش بکشد، به جز یک مرحله افزایش محدود تنش ها در خلیج فارس، اتفاق چندانی نیافتاده است.