مشرق، پس از پایان جنگ تحمیلی دولت ایران برنامه های مختلفی را برای دستیابی به تکنولوژی هسته ای و تولید سوخت و انرژی هسته ای در دستور کار خود قرار داد. انعقاد قرارداد میان ایران و روسیه جهت تکمیل و راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر، توسعه و تکمیل تاسیسات سوخت هسته ای اصفهان و ایجاد تاسیسات غنی سازی اورانیوم در نطنز و فردو از جمله فعالیت های ایران در راستای دستیابی به انرژی هسته ای و چرخه سوخت هسته ای در طی این سال ها بوده است.
با روی کار آمدن دولت جورج دبلیو بوش در ایالات متحده آمریکا، این کشور تلاش های گسترده ای را در جهت به تعطیلی کشیدن فعالیت های هسته ای ایران آغاز نمود و فشارهای رژیم صهیونیستی و برخی دول اروپایی از طریق آژانس بین المللی انرژی اتمی و سازمان ملل باعث شد تا سپتامبر سال 2003 میلادی پرونده هسته ای ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی وضعیت ویژه ای به خود بگیرد.
در ماه های پایانی سال 2003 میلادی وزرای خارجه 3 کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) به تهران آمدند و در سعدآباد مقرر شد که ایران فعالیت های هسته ای اش را معلق و پروتکل الحاقی NPT را امضا نماید. با امضاء تفاهم نامه هسته ای سعدآباد میان ایران و سه کشور اروپایی، فعالیت های هسته ای ایران به صورت اختیاری از سوی ایران، در جهت رفع سوء تفاهمات ایجاد شده میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، به حال تعلیق درآمد. با روي كار آمدن مجلس هفتم نمايندگان دولت را ملزم به از سر گيري فعاليت هاي هسته اي كردند.
مذاكرات و ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت
پس از آغاز مجدد غني سازي از سوي جمهوري اسلامي ايران، پنج كشور عضو شوراي امنيت سازمان ملل به اضافه آلمان در قالب گروه 5+1 مذاكره با ايران به منظور توقف فعاليت هاي هسته اي را از سر گرفتند. وزرای خارجۀ سه کشور اروپایی در 22 دی 1384 (12/1/2006) در برلین گردهم آمدند و با صدور بیانیه ای اعلام کردند که زمان برای درگیر شدن شورای امنیت در موضوع هستهای ایران فرا رسیده و آنان به دنبال برگزاری اجلاس اضطراری شورای حکام خواهند بود.
جمهوری اسلامی ایران در واکنش به این بیانیه اظهار داشت فعالیتهای تحقیقات هستهای آغاز شده بر اساس مادۀ سه اساسنامۀ آژانس و مادۀ چهار معاهدۀ ان.پی.تی و موافقتنامۀ پادمان جزو حقوق مسلم و لاینفک جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو ان.پی.تی می باشد و آن چه که پس از بیش از 2 سال تعلیق داوطلبانه فعال می گردد، تنها بخشی از حقوق مصرح و قانونی جمهوری اسلامی ایران می باشد. قطع مذاکرات، تشکیل اجلاس اضطراری شورای حکام آژانس و هرگونه روش های فشارگونه و تهدیدآمیز نه تنها کمکی به موضوع نخواهد کرد، بلکه باعث به بن بست رسیدن فرآیند دیپلماسی مبتنی بر مفاهمه و همکاری خواهد شد.
حاصل ارسال پرونده هسته اي ايران به شوراي امنيت صدور چند قطعنامه پي در پي عليه ايران بود كه فقط نمايانگر رويكرد سياسي سازمان ملل و شوراي امنيت به موضوع هسته اي ايران بوده است با اين وجود در سال 2007 ميلادي و درنتیجه مذاکرات لاریجانی؛ مسئول وقت شوراي امنيت ملي كشورمان با البرادعی و سولانا طرحی منصفانه تحت عنوان «مدالیته» برای از میان برداشتن مانع پایان بخشیدن به وجه حقوقی مناقشه تدوین شد. این طرح به مدت حدود پنج ماه به اجرا گذاشته شد و ایران به تمامی سوالات آژانس پاسخ داد. اگرچه ایران به تکالیف خود درچارچوب مدالیته عمل کرد و آژانس نيز تأیید کرد که ایران به همه سؤالات پاسخ داده، اما به دلایل سیاسی آژانس تعهدات خود را زیرپا گذاشت و پرونده ایران کماکان در شورای امنیت باقی ماند.
توليد اورانيوم با غناي 20 درصد
غني سازي 20 درصد اورانيوم با استفاده از يك زنجيره 164 سانتريفيوژي در سايت نطنز از دستاوردهاي مهم هسته اي كشورمان است و گفته مي شود ايران توانايي توليد ماهانه بين 3 تا 5 كيلوگرم اورانيوم با غناي 20 درصد براي رآكتور تحقيقاتي تهران را دارد.
تاسيسات هسته اي ايران
مرکز تحقیقات هسته ای تهران، مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته ای کرج، رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک و مجتمع تولید آب سنگین اراک، نیروگاه اتمی بوشهر، نیروگاه اتمی درحال ساخت دارخوین، معدن اورانیوم ساغند، کارخانه کیک زرد اردکان، کارخانه UCF اصفهان، کارخانه غنی سازی صنعتی نطنز، کارخانه غنی سازی نیمه صنعتی فردو، کارخانه تولید میله سوخت (ZPP) اصفهان و کارخانه تولید سوخت (FMP) اصفهان از جمله تاسيسات هسته اي ايران است كه توسط دانشمندان جوان هسته اي كشور گردانده مي شود.
خودكفايي هسته اي
تلاش هاي دانشمندان هسته اي كشور در جاي جاي تاسيسات هسته اي عاملي است كه سرويس هاي اطلاعاتي غرب را به ترور آنان واداشته و نشان از خودكفايي ايران در بعد انرژي هسته اي دارد. دستيابي به غني سازي 20 درصد خود شاهدي بر توان اتمي ايران است و اساسا اگر جمهوري اسلامي ساخت بمب اتم را داراي اشكال نمي دانست فاصله اي ناچيز تا غني سازي 70 درصد داشت، از اين رو توانمندي هاي ايران در بعد هسته اي سبب نگراني غرب براي خارج شدن انحصار آن از دست آنها شده و از سوي ديگر احتمال در اختيار گذاشتن اين تكنولوژي توسط ايران به كشورهاي ديگر براي استفاده صلح آميز از انرژي اتمي را مي توان تير خلاص ايران به رويكرد سياسي و همه تبليغات منفي عليه جمهوري اسلامي ايران دانست.