اردوغان و آرزویی که راه آن از ایران می‌گذرد

فارس، پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان در ترکیه و آغاز عصر اسلامگرایان لیبرال برخی از تحلیلگران این گزینه را مطرح کردند که ترکیه دوران جدیدی از گرایش به سمت آرمان‌های اسلامی را آغاز کرده است. به نظر می‌رسید که در سال‌های ابتدایی به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه این تحلیل از اعتبار بالایی برخوردار باشد.

محکومیت حمله رژیم صهیونیستی به نوار غزه و همچنین اعزام کاروان آزادی به نوار غزه برای کمک به فلسطینیان تحت محاصره و همچنین سیاست به صفر رساندن منازعات مرزی با همسایگان نشانه‌هایی بود از اینکه ترکیه با گذشته تفاوت کرده است.

*بی اعتبارشدن قضاوت‌های قبلی در مورد ترکیه

ولی بحران سوریه و آغاز خشونت‌های مذهبی در این کشور و هم‌داستانی ترکیه و کشورهای غربی علیه رژیم بشار اسد که جزیی از محور مقاومت در مقابل تهاجم غرب به کشورهای اسلامی در محور تهران - بغداد - دمشق - بیروت است عملاً تمام قضاوت‌های غربی در مورد تغییر روش ترکیه را بی‌اعتبار کرده است.

*راه اتحادیه اروپا به بن بست می‌رسد

ترکیه از آغاز بحران سوریه تلاش خود را بر این محور استوار  کرده است تا نقش منطقه‌ای خود را به شدت ارتقا دهد. به نظر می‌رسد، بخشی از این تلاش به این واقعیت باز می‌گردد که رسیدن به عضویت در اتحادیه اروپا عملاً از اهداف استراتژیک ترکیه خارج شده است و این کشور تبدیل شدن به محور قدرت در منطقه را جزو اهداف غایی خود در عرصه سیاست خارجی قرار داده است.

نمونه واضح این مطلب تلاش‌ها و تحرکاتی است که ترکیه در جریان مسائل مختلف منطقه‌ای از جمله موضوع لبنان، انتخاب نخست وزیر این کشور، همچنین بحث محاصره غزه و مذاکرات هسته‌ای ایران از خود نشان داد.

اما واقعیت این است که ترکیه برای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای نیاز به ایجاد یک فضای تنفسی در منطقه خاورمیانه دارد.

*جبهه جنوبی تنها راه تنفس

ترکیه از یک سو با یونان و دیوار اتحادیه روبه‌رو است و از سوی دیگر با ایران و روسیه دو قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی که هرگونه راه نفوذ را بر روی این کشور بسته‌اند. در دهه ۹۰ ترکیه تلاش موفقی را برای ایجاد یک هم‌پیمانی با جمهوری آذربایجان در سایه همکاری نظامی با این کشور جهت مقابله با تهاجم ارمنستان انجام داد اما عملاً ثمرات این هم‌پیمانی تنها محدود به یک خط لوله از حوزه نفتی شاه‌دنیز به بندر جیهان بود و به علت بعد مسافت هرگز نتوانست نتایج مورد انتظار را برای ترکیه داشته باشد.

از سوی دیگر ترکیه برای نفوذ به سه کشور عراق، لبنان و سوریه که اساساً در قلمرو نفوذ ایران قرار گرفته بودند هیچ راه گریزی نداشت. کردهای شمال عراق دولت ترکیه را به عنوان یک دشمن استراتژیک می‌نگریستند و از سوی دیگر سوریه و حزب‌الله لبنان که قدرت مسلط در این کشور پس از حمله اسرائیل که از سال ۲۰۰۶ محسوب می‌شود در حوزه نفوذ ایران قرار دارند که باید دولت شیعه مالکی را نیز در بغداد به این لیست افزود.

از این‌رو چندان عجیب نبود که با اولین تحولات در جغرافیای کشورهای عربی ترکیه خود را برای گرفتن سهم خود در منطقه مهیا کند.

*حامیان مالی ترکیه کدامند

از آغاز بحران در کشور سوریه اخوان‌المسلمین این کشور به عنوان اصلی‌ترین معارض بشار اسد ترکیه را اصلی ترین حامی خود در این جریان یافت.

پیوند اخوان با کشورهای عربی منطقه و سواستفاده آنها برای کاهش نفوذ منطقه ایران در جریان رقابت با این قدرت منطقه‌ای فرصتی را برای ترکیه فراهم کرده است تا عملاً بتواند جبهه جنوبی را به نفع خود مصادره کند.

ترکیه در این منازعه در کنار انگیزه‌های داخلی از حمایت وسیع کشورهای عربی و غربی برخوردار است. عربستان سعودی و قطر به عنوان دو کشور ثروتمند عربی تامین مالی هرگونه مناقشه را در منطقه را بر عهده گرفته اند.

از سوی دیگر ترکیه به دلیل رشد بالای اقتصادی خود به شدت دچار کسری تراز تجاری شده است که این کسری در سال جاری به بیش از یکصد میلیارد دلار خواهد رسید و تامین این کسری بالای مالی عملا از عهده اقتصاد مقروض ترکیه خارج است.

اخباری که درباه کمک های مالی وسیع کشورهای حوزه عربی به ترکیه منتشر شده است، نشانه واضحی از همین جریان مالی وسیع است که به سمت ترکیه به راه افتاده است که هم اکنون نیز به شدت به آن نیاز دارد.

*کمک اطلاعاتی ازغرب می‌آید

از طرف مقابل همکاری وسیع اطلاعاتی سرویس های غربی نیز به کمک تحقق رویای ترکیه که در جهت اهداف غرب نیز قرار گرفته، آمده است.

پرواز هواپیماهای جاسوسی آمریکایی بر فراز سوریه و همچنین دستگیری چندین نفر از اعضای دستگاه اطلاعات خارجی فرانسه در سوریه نشانه آشکاری از این همکاری است.

*اردوغان و آرزویی که راه آن از ایستگاه ایران می‌گذرد

اینکه فرجام حرکت ترکیه برای رسیدن به اقتدار منطقه ای هرچه باشد، سران حزب عدالت و توسعه باید این نکته را به خاطر بسپارند که تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای هیچ گاه با حمایت آمریکا راه به جایی نبرده است و تنها شکست را نصیب همپیمانان خود کرده است.

ترکیه باید بداند که رسیدن به جایگاه مطلوب در عرصه منطقه ای تنها به واسطه همکاری با سایر کشورها به دست خواهد آمد و تقابل با کشورهای منطقه که در پس آن گزینه ای جز بازی کردن در شطرنج غرب وجود ندارد.