بودجه سال آینده مردم را به خیابان می‌کشاند

بحث ساختار بودجه و اصلاح آن یکی از ضروریات مهم کشور هست که از سال ۹۷ بر دولت تکلیف شده است. متاسفانه دولت نه در سال ۹۷، نه در ۹۸ و نه در ۹۹ اصلاحی بر روی ساختار بودجه کشور انجام نداده است. براساس تاخیری که دولت در ارتباط با این موضوع داشت مجلس یازدهم علی رغم اینکه در اولویت‌های اولش موضوع اصلاح ساختار بودجه بود، اما تا اوایل مهر این موضوع را مسکوت نگاه داشت. همچنین براساس مکاتبه‌ای که رئیس مجلس با رئیس جمهور داشتند این موضوع را هشدار داده بودند که مجلس فقط آمادگی پذیرش لایحه بودجه براساس اصلاح ساختار را دارد و اگر این امر صورت نگیرد مجلس لایحه بودجه را بررسی نخواهد کرد. از این رو مجلس نسبت به این موضوع هشدار‌های لازم را داده بود و انتظار این بود که این کار صورت گیرد، اما این کار انجام نشد.

نگاه به لایحه بودجه در گذشته نگاه سند حسابداری بود. یعنی برخی درآمد‌هایی را برای کشور پیش بینی می‌کرده و برخی هزینه‌ها را، که این نگاه، نگاه حسابداری است.

بودجه هر سال تراز می‌شود تا درآمد و هزینه مشخص شود، اما امروز در واقع نگاه این نیست و بودجه را یک سند درآمد‌ها و هزینه نباید بدانیم بلکه آن را مهمترین سند سیاسی کشور برای حکمرانی باید بدانیم تا براساس آن بتوانیم نظام را پیش ببریم یعنی خیلی سریع و شفاف اقدام کنیم.

افراد ممکن است در مصاحبه و صحبت‌های خودشان حرف‌هایی را در مورد اصلاح بودجه بزنند، اما این حرف‌ها در اراده آن‌ها نیست بلکه اراده آن‌ها همان چیزی است که در لایحه بودجه به مجلس آمده است؛ لذا از نظر بنده مهمترین سند و سیاسی‌ترین سندی که دولت ارائه می‌دهد بودجه است که نیاتش را در همان جا می‌توانیم بفهمیم. یعنی حاکمیت اگر بخواهد اقدامی برای مردم داشته باشد در بودجه باید خود را نشان بدهد. اگر در بودجه نتوانستیم حرف‌های حاکمیت را پیدا کنیم یا سیاست‌های کلی که ابلاغ می‌شود پیدا شود از این رو سیاست‌ها فقط روی کاغذ باقی خواهند ماند.

اگر می‌گوییم که ساختار بودجه باید اصلاح شود یعنی باید به سمت این موضوع برویم که برخی واقعیت‌هایی را که ندیده ایم و به آن توجه نکرده ایم باید در لایحه بودجه بروز پیدا کند. مثال دقیق این است که در موضوع مالیات اگر در ۱۴۰۰ مالیات را مطرح می‌کنیم این مورد مرتبط است با سیاست‌هایی که در سال ۹۹ بر روی آن تاکید شده است که نتیجه اش را باید با اخذ مالیات در ۱۴۰۰ مشاهده کنیم. امروز کشور به واسطه شرایط کرونا بخش قابل توجهی از تولید و خدماتش به زمین خورده است. مخصوصا حوزه خدمات که دولت درآمد‌هایی نداشته است، پس باید لایحه بودجه ۱۴۰۰ واقع بینانه باشد.

 

امروز نگاه دولت به بودجه در واقع دارای چندین اشکال هست البته تنها منحصر به این دولت نیست بلکه دولت‌های گذشته هم چنین بوده است. یعنی اشکالاتی در ارتباط با ساختار بودجه نویسی در کشور موجود است. یکی از این موارد این است که دولت‌ها نگاه حاکمیتی را تعقیب نمی‌کنند. یعنی طبق خط مشی خودشان عمل می‌کنند. مثلا می‌گویند من N میلیون رای آوردم پس طبق نظر و شعار خود عمل خواهم کرد که این تعبیر غلط است. زیرا اقدامات تنها به یک قوه مرتبط نیست بلکه در ارکان نظام ۲ قوه دیگر هم وجود دارد که باید بین ۳ قوه هماهنگی وجود داشته باشد.. از این رو به جای آن که نگاه حاکمیتی به موضوع شود نگاه سیاسی به موضوع می‌شود و این بدترین نوع رفتاری است که در لایحه بودجه کشور صورت می‌گیرد.

 

بودجه نویسی سال ۱۴۰۰ وحشتناک است. یعنی در ۱۴۰۰ دخل و خرج باهم همخوانی ندارد. از قدیم می‌گویند دخل و خرج باید با هم تنظیم باشد تا کوچکترین اتفاقی صورت نگیرد.. حتی در کوچکترین واحد اجتماعی یعنی خانواده هم دخل را برساس احتمالات پایه گذاری نمی‌کنیم یعنی امیدوار نیستیم تا آن درآمد وصول شود بعد به خرج تبدیل شود اگر چنین شود آن زندگی محکوم به فروپاشی است.

اینکه بگوییم بر اساس خیالات نوشته شده است بسیار خوشبینانه است. یا ممکن است با یک نگاه دیگری نوشته شده باشد یعنی شاید با نوشتن چنین لایحه‌ای هدف گذاشتن کشور در تنگنای اقتصادی باشد تا خواسته و هدف خود را دنبال کند. امروز یک جریانی کشور را در این تنگنا قرار می‌دهد تا به اهداف سیاسی خود برسد. مثلا مذاکره، از این رو فشار اقتصادی برای این است که باب مذاکره و پذیرش کدخدایی کدخدا تحقق یابد.

نکته دوم آن چیزی که دولت اعلام کرده با آن چیزی که واقعیت مسئله است متفاوت است. یعنی دوباره حدود ۵۰ درصد بودجه براساس نفت پیش بینی شده است. بنده از کسانی که در این موضوع اطلاع داشتند سوال کردم مثلا پرسیدم پیش بینی شما در ارتباط با موضوع دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز که می‌خواهید بفروش برسانید چیست؟ و براساس چه موردی به این عدد دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه رسیده اید؟. سوال بعدی این بود که بخشی از تولیدات نفت ما مصرف داخل دارد و باید تبدیل به فرآورده شود تا فرآورده‌ها در زمره صادرات قرار گیرند. از این رو براساس چه موردی هست که شما این عدد را پیش بینی کرده اید؟ که فقط برای صادرات نفت خام هست. پاسخشان بدین گونه بود که ظرفیت مان بالاترین ظرفیت است که اگر بتوانیم نیاز‌های داخل را برآورده کنیم مازاد آن به ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه می‌رسد و می‌توانیم نفت را برای فروش داشته باشیم. این گفته به کنار در بحث فروش هم مشکل داریم یعنی در آن هفت سال که بحث برجام و گشایش بود برای فروش نفت مشکل داشتیم چه برسد اکنون که سخت‌ترین تحریم‌ها علیه ما وضع شده است. متاسفانه پاسخی برای مبنایشان نداشتند.

این موارد به کنار حدود ۶۰ درصد خرج دولت افزایش یافته است که این در طول سالیان گذشته بی سابقه بوده و هیچ سالی به اندازه ۱۴۰۰ افزایش هزینه نداشتیم بدون آن که منابعی پیش بینی شود.

بنده نمی‌توانم نیت خوانی کنم. اما برخی‌ها مطرح می‌کنند که دولت در سال آخر می‌خواهد این تلاش را انجام دهد که دولت بعدی هم اگر اراده‌ای داشته باشد مسیر کشور را در ارتباط با مذاکرات عوض کند امکان عوض کردن نداشته باشد و ناچار باشد برای حل مسائل همان راه را ادامه دهد. اکنون کشور مثل ماشینی است که در مسیر دره قرار گرفته است حال بیایید راننده را عوض کنید و بهترین راننده را پشت فرمان قرار دهید آن شخص دیگر نمی‌تواند مسیر ماشین را عوض کند. حال این موردی که شما بیان کردید دیدگاه دولت باشد می‌گویم این هم محتمل است، اما دولت را نمی‌توانم متهم کنم. اگر نگاه دولت این باشد که با آمدن بایدن تمام مسائل حل می‌شود این یک نگاه خوش خیالانه و توهمی است.

با فروش اوراق سلف نفتی مجلس همان بار اول مخالفت کرد. این بار هم مخالف است و مقاومت خواهد کرد و نمی‌گذارد این اتفاق بیفتد، زیرا قطعا مشکلات زیادی را بر کشور تحمیل خواهد کرد. از این رو این کار خلاف قانون است و مجوز ندارد.

 

اشکالات زیادی در این بودجه وجود دارد یکی از اشکالات بودجه این است که درآمد‌هایی که مطمئن هستند تامین می‌شود دولت در لایحه بودجه نیاورده است.

مجلس در ارتباط با موضوع بودجه شرکت‌های دولتی قطع ورود پیدا خواهد کرد. اولین اقدام اصلاح ساختار بودجه همین مورد بود تا بودجه این شرکت‌ها شفاف شود. متاسفانه این موضوع یک مقداری مقاومت‌هایی در درون خود دارد و به نوعی حیات خلوت برای جریان‌های مختلف هست. حتما مجلس باید این کار را انجام دهد و اتفاقا در بند‌های اصلاح ساختار بودجه این موضوع پیش بینی شده است.

آن چیزی که روشن است یک سری جریاناتی هستند که این جریانات همیشه پای سفره انقلاب نشسته اند و در حال بالاترین بهره برداری‌ها هستند. این جریانات نه چپ هستند و نه راست، نه اصولگرا هستند و نه اصلاح طلب. این افراد عاشق بند کیف نظام جمهوری اسلامی هستند و همیشه هم بلد هستند که در این بازی‌های سیاسی چه طور جریان‌های سیاسی را به نفع خودشان مصادره کنند. این افراد همان آدم‌هایی هستند که درآمد‌های کاملا پنهانی دارند و پولشویی‌های سنگینی از ناحیه این افراد در کشور صورت می‌گیرد و متاسفانه تعمدا در قبال حرکات آن‌ها غفلت شده است.

نقطه تاریکی که در این بودجه هست ایجاد خلق پولی است که به نظرم در این لایحه بودجه شکل می‌گیرد. چون ما وقتی نتوانستیم درآمد و هزینه را واقعی کنیم در مقابل وعده‌های زیادی دادیم که باید برای این که به این وعده‌ها عمل شود باید یک خلق پول غیرواقعی ایجاد کنیم نتیجه اش چه خواهد شد؟ نتیجه اش این می‌شود که مردم اگر چیزی دریافت می‌کنند، اما در عین حال چیز گزاف دیگری از آن‌ها گرفته خواهد شد که بیشتر از دریافتشان است. مثلا هر ساله چند درصد به حقوق کارمندان اضافه می‌کنیم، اما در مقابل بیشتر از آن دولت دریافت می‌کند. یا یارانه ۴۵ هزار تومان که فعلا دولت بنا ندارند افزایشش دهد درلایحه شکل پرداختش هنوز تصمیم گیری نشده است نکته مهم آن است که این مبلغی که به مردم داده می‌شود دیگر نمی‌توانند همانند گذشته کارگشای مردم باشد و باید این رقم همانند تورم افزایش یابد.

بنده بنا ندارم نیت خوانی کنم که این لایحه را که دولت نوشته است برای این است که بخواهد مردم را به خیابان‌ها بکشاند، اما این طور از لایحه بودجه تعبیر می‌شودکه این لایحه مردم را به خیابان‌ها خواهد کشاند. بنده عددی برای تورم نمی‌توانم بیان کنم، زیرا تخصصی در این موضوع ندارم، اما می‌خواهم بگویم که مردم به شدت در سال ۱۴۰۰ ولو عدد بیشتری بگیرند، اما فقرشان بیشتر خواهد شد و کسانی که در زیر خط فقر می‌روند تعدادشان افزایش پیداخواهد کرد.

متاسفانه دولت تاکنون این اقدام را انجام نداده است. چون اراده‌ای برای این موضوع ندارد. نکته جالب آنجاست وقتی در قالب طرح سوال از وزرا پیگیر این موضوعات می‌شویم به آن‌ها بیان می‌کنیم این اقدام می‌تواند به دولت کمک کند چرا از آن استفاده نمی‌کنید؟ چرا سراغ این منبع درآمدی نمی‌روید؟ چرا قانونی که مصوب شده است را اجرا نمی‌کنید؟ در بحث استیضاح وزیر هم که بنده مخالف بودم، اما پیگیری می‌کردم یکی از این مسائل این بود که چرا منابعی که می‌تواند بخشی از نیاز‌های کشور را حل کند و دنیا هم تجربه آن را دارد اجرا نمی‌شود؟ این سوال را باید پاسخ بدهند.

 

اساسا مالیات نتوانسته است در کشور ما نقش درستی ایفا کند. در صورتی که در دنیا براساس نگاه به مالیات بخش قابل توجهی از اقتصاد خودشان را جلو می‌برند و مسائل کشورشان را حل می‌کنند، اما ما در کشور به درآمد مالیاتی اصلا توجهی نمی‌کنیم.

امروز چند دسته افراد هستند که هر کدام یک منطقی دارند. تعدادی نظرشان این است این بودجه، بودجه کاملا غلطی است و براساس هیچ نوع شاخص اقتصاد مقاومتی پایه ریزی نشده است و در یک کلام از جمیع جهات این بودجه قابل دفاع نیست پس بنابراین بودجه را باید رد کرد. بنده هم نظرم این است. اما این بودجه را که باید رد کنیم دولت در قبالش چه کاری انجام می‌دهد؟ یک تصور این است که دولت به صورت منطقی اشکالات را بپذیرد کما اینکه در جلسات غیرعلنی این کار را انجام می‌دهد و قبول می‌کنند، اما من اصلا امیدی به این موضوع ندارم اگر ما رد کنیم احتمالش هست دولت بگوید تمام تخصص ما همین هست و حرف تازه‌ای نداریم.