واکاوای تاثیرات فقر مهاجم بر خانوارها و اقدامات مجلس برای مقابله با آن

به گزارش پایگاه 598، «خط فقر یک خانواده چهار نفره به ١٠میلیون تومان رسیده است.» خبری گران اما ملموس با واقعیت‌های زندگی امروزه ایرانیان؛ در چند روز گذشته رسانه ها خبری را منتشر کردند با این عنوان: خط فقر یک خانواده چهار نفره به ١٠میلیون تومان رسیده است و بیش از نیمی از مردم ایران در فقر مطلق به سر می‌برند. کارگران برای ادامه تحصیل فرزندانشان حتی توان خرید اقساطی گوشی موبایل را هم ندارند. 

شاید در نگاه نخست باورکردنی نباشد که بعضی از کودکان کشور نه تلویزیون برای آموزش تلویزیونی دارند و نه اینترنت و موبایل برای آموزش مجازی

با این اوصاف نه تنها سفره‌های خانوارهای ایرانیان کوچکتر از قبل شده و در تهیه ابتدایی‌ترین نیازهای روزانه خود جا مانده‌اند بلکه تهدیدی هم برای سلامتی آنها هم محسوب می‌شود. در این میان برآورده کردن نیازهای ثانویه مثل آموزش، ورزش و تفریح آنان حتی به صورت مجازی با مشکل روبرو است. شاید در نگاه نخست باورکردنی نباشد که بعضی از کودکان کشور نه تلویزیون برای آموزش تلویزیونی دارند و نه اینترنت و موبایل برای آموزش مجازی! اما در واقعیت آشکار و پنهان این روزگار، چنین مناطقی داریم.

تعریفی از خط فقرملی و جهانی

بنا بر تعریف سازمان‌های جهانی خط فقر در واقع حداقل درآمدی است که برای زندگی در یک کشور نیاز بوده و در نظر گرفته می‌شود. با چنین معیاری از خط فقر، چند درصد از جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند؟

خط فقر در اردیبهشت ماه سال  ۹۸ هشت میلیون تومان عنوان شد اما متاسفانه این رقم نسبت به سال گذشته برای یک خانواده ۴ نفره به مرز ۹ میلیون تومان نزدیک شده است. تمام نگرانی‌ها در این راستا سر جای خود باقی مانده است که حداقل نیمی از جامعه کمترین  مواد غذایی و پروتئینی را دریافت نمی‌کنند و در آینده‌ای نزدیک امکان ادامه تحصیل را هم نخواهند داشت.

بانک جهانی در برآوردی، مبنای محاسبه خط فقر شدید در جهان را درآمد روزانه ۱.۹ دلاری برای هر فرد تعیین کرده است. این نرخ بر پایه خط فقر ملی گروهی از فقیرترین کشورهای جهان به دست آمده و با استفاده از شاخص برابری قدرت خرید، قیمت‌های رایج در این کشورها به دلار آمریکا تبدیل شده است.همچنین این نهاد بین‌المللی، خط فقر برای کشورهای دارای درآمد بالای سطح متوسط که شامل ۶۰ کشور از جمله ایران، ترکیه، برزیل، چین و رومانی می‌شود، معادل درآمد روزانه ۵.۵ دلار برآورد کرده است. برهمین مبنا، هر ایرانی برای این که سطح زندگی بالاتر از خط فقر داشته باشد، باید سالانه نزدیک به ۲۰۰۷ دلار درآمد داشته باشد.

گذری در شرایط اقتصادی روزانه 

رکود اقتصادی در کنار بازگشت ظالمانه تحریم‌ها در میانه رشد قیمت تولیدات داخلی به تبع صعود قیمت ارز و منع صادرات نفت به عنوان یکی از مهمترین محصولات درآمدزای کشور؛ در پایان تمام این نابسامانی اقتصادی شیوع کرونا تیر خلاصی را بر پیکر اقتصاد بیمار گونه کشور زد؛  ناگفته نماند در این بین رشد بی‌سابقه «تورم» عرصه زندگی را بر ایرانیان «ریال» بگیر سخت‌تر ازگذشته کرده است؛ در حال حاضر تورم بین ۵۰ تا ۷۰ درصد در میان مردم در حال بالا و پایین شدن است، گاهی فاصله مردم با نرخ تورم به قدری زیاد می‌شود که کارگران و کارمندان با حقوق دریافتی یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تا ۳ میلیون تومان در میانه هزینه‌های دلاری جا مانده و مجبور به حذف نیازهای ابتدایی خود از خوراک و پوشاک می‌شوند.

در حال حاضر بسیاری از اقلام چندین برابر است و هر روز قیمت اجناس کالاهای اساسی با رشد صعودی ارز در کشور دچار تغییر قیمت می شوند  مسئولان از حبابی بودن قیمت‌ها خبرمی‌دهند 

در حال حاضر قیمت بسیاری از اقلام چندین برابر بهای تمام شده آنها است و هر روز قیمت اجناس کالاهای اساسی با رشد صعودی ارز در کشور دچار تغییر قیمت می‌شوند در این میان عده‌ای عامل تغییرات را تحریم‌ها و برخی ناشی از شیوع کرونا می‌دانند و مسئولان از حبابی بودن قیمت‌ها خبرمی‌دهند. با تمام این اوصاف آیا مجلس طرح یا برنامه‌ای برای حل مشکل فقر و معیشت جامعه دارد؟ 

در چند روز گذشته محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در توییتر نوشت: موافقت۲۰۰نفر از نمایندگان محترم با بررسی خارج از نوبت طرح حمایت معیشتی از مردم نشان‌دهندۀ عزم مجلس برای تضمین قطعی رفع نیازهای ضروری مردم به خصوص خانوارهای محروم است. وظیفۀ ما این است که نگذاریم پدران و مادران سرپرست خانوار برای خریدن چند قلم کالای اساسی شرمنده فرزندان خود شوند.

همچنین عبدالرضا مصری عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از طرحی به نام کالابرگ الکترونیک در جهت حمایت از خانواده‌های ایرانی سخن می‌گوید و در مورد آن تاکید می‌کند: با نوسانات قیمت که در کشور شاهد هستیم، مجلس به فکر جبران فاصله طبقاتی بین مردم در این بسته معیشتی است.

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر نحوه شناسایی ۶۰ میلیون نفر مشمولان این طرح ادامه داد: بر اساس بانک اطلاعاتی که تنها مرجع شناسایی اقشار مختلف در سازمان هدفمندی و وزارت رفاه است تقریباً دو و نیم دهک جامعه درآمدی بالاتر از هزینه‌های زندگی دارند و این طرح برای هفت و نیم دهک جامعه برنامه ریزی شده است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس با اشاره به اینکه این مبالغ در کارت اعتباری آنها شارژ و تنها برای خرید کالاهای اساسی که اسامی این کالاها بعد از تصویب این طرح از سوی وزارت رفاه اعلام خواهد شد می‌افزود: این کالاها با تخفیف مناسب عرضه می شود و همچنین کالاهایی که از طریق ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده است از دیگر اقلام عرضه شده دراین طرح است.

در ادامه  جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در مورد تورم حاکم در جامعه  می‌گوید: اقتصاد کشور در حالت رکود قرار دارد و متاسفانه نرخ تورم هم بالا است تحریرم‌ها از یکطرف و سوءمدیریت‌ها از طرفی دیگر در این بین شیوع کرونا عاملی دیگر بر نابسامانی بیشتر شرایط اقتصادی شده است؛ باید هر چه سریعتر برای این اوضاع نابسامان اقتصادی و جنگ اقتصادی به فکر چاره‌ای باشیم و تحرکی اساسی در اوضاع نابسامان اقتصادی داشته باشیم. 

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی می‌افزاید: شرایط ایجاد شده در اوضاع اقتصادی عاملی بر رشد بی‌عدالتی در جامعه شده عده‌ای روز به روز ثروتمند و گروهی فقیر و فقیرتر از گذشته می‌شوند، کارخانه‌ها و کارگاهها در تولیدات داخلی و تامین مواد اولیه دچار مشکل شده‌اند و هر روز خبری از تعطیلی تعدادی از کارخانجات می‌شنویم و این هم عاملی بر بیکاری قشر کارگر می‌شود.

کمبود مسائل اقتصادی عامل رشد آسیب‌های اجتماعی می‌شود

وی ادامه می‌دهد: قشر کارگر و کارمند جامعه در این شرایط آسیب پذیرترین گروه محسوب می‌شوند که حقوق و مزایای کم عاملی شده تا حداقل نیازهای ابتدایی هر فرد از خوراک و پوشاک گرفته تا تحصیل برآورده نشود و بیشترین آسیب را در این اوضاع افراد ضعیف خانواده مثل کودکان و سالمندان می‌بینند، مسائل اقتصادی می‌توانند در ارتباط مستقیم با مسائل اجتماعی باشند، گاهی کمبود مسائل اقتصادی زمینه حضور معضلات اجتماعی می‌شوند.

دولت زمینه عملیاتی شدن بسیاری از طرح‌های تولیدی تعریف کند و بخش خصوصی را وارد عرصه تولید کند، بسیاری از طرح‌های می‌تواند توسط بخش خصوصی به مرحله تولید برسند

نماینده مردم در مجلس یازدهم تاکید می‌کند: امیدواریم شرایط اقتصادی کشور تغییر کرده و امکان تولید برای تولید کنندگان مهیا شود و دولت زمینه عملیاتی شدن بسیاری از طرح‌های تولیدی تعریف کند و بخش خصوصی را وارد عرصه تولید کند، بسیاری از طرح‌های می‌تواند توسط بخش خصوصی به مرحله تولید برسند و نیازی به ورود دولت نیست.پروژه‌های مانند آب‌رسانی، بیمارستانی، زیست‌محیطی و تولیدی و صنعتی می‌تواند زمینه‌های رونق اقتصادی در کشور باشند اگر بخش خصوصی وارد آنها شوند.

کوچک شدن سفره‌ ایرانیان

قادری در مورد خط فقر در جامعه می‌گوید: خط فقر با توجه به درآمد و نیازهای خانوار مشخص می‌شوند، زمانی که خانواده نتواند ابتدایی‌ترین نیاز خود را تامین کند بدون شک زیر خط فقر قرار دارد، بسیار از خانوارها در این شرایط به سختی امرار معاش می‌کنند سفره‌های آنها کوچکتر از قبل شده است.

عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات در مجلس شورای اسلامی در مورد طرح معیشت خانوار دو نگاه را مورد بررسی قرار می‌دهد و می‌گوید: می‌توان برای جبران معیشت خانوار کارت خدماتی یا همان کالا برگ کالاهای اساسی در اختیار مردم قرار بگیرد و یا به جای کوپن، کارت بانکی به خانوارهای ایرانی تحویل داده تا قدرت مانور بیشتر در انتخاب کالاهای اساسی داشته باشند. 

نماینده مردم در مجلس یازدهم تاکید می‌کند: در روزهای گذشته مشخص شده بود که ۶۰ میلیون نفر تحت پوشش این طرح قرار می‌گیرند البته در حال حاضر این برگشت داده شده به کمیسیون تا تعداد و منبع درآمد آن با همکاری دولت مشخص و معین شود؛ در روزهای آینده  اطلاع رسانی خواهد شد. 

دو اقدام موثر مجلس در راستای بهبود معیشت مردم و کاهش میزان فقر در جامعه 

در ادامه اقبال شاکری نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی به خانه ملت می‌گوید: در مشخص کردن خط فقر نمی‌توانیم عدد و رقم درستی را ملاک قرار دهیم اما مردم در  شرایط مناسبی به لحاظ اقتصادی به سر نمی‌برند شکی در این موضوع نیست، مجلس هفته گذشته دو اقدام موثر در راستای بهبود معیشت مردم و کاهش میزان فقر در جامعه انجام داد. نخستین اقدام مجلس دادن رای اعتماد به وزیر انتخابی صمت بوده است، و دیگری تصویب طرح معیشت خانوار.

مجلس با اغماض به وزیر رای داد

وی ادامه می‌دهد: وزارتخانه صمت اصلی‌ترین وزارتخانه در تعیین و تامین کالاهای اساسی مردم است، با تمام افتان و خیزانی که این وزارتخانه در طی سال‌های گذشته داشته شاهد رشد بی‌رویه اقلام اساسی و ضروری زندگی بوده‌ایم، وزیر صمت باید طبق قول و قرارهای که برای روزهای آینده داده بعد از مدتی پاسخگویی عملکرد خود باشد مجلس با اغماض به ایشان رای اعتماد داده و ایشان باید قول‌هایی که داده عملیاتی کند. 

شاکری تاکید می‌کند: مدیریت و نظارت به بازار مصرفی مردم مهمترین اقدام این وزارتخانه است، در این راستا وزاری مربوط مثل صمت، وزارت کار و رفاه اجتماعی، وزارت اقتصاد و دارایی، بانک مرکزی و تمام نهادها و وزارتخانه‌هایی که در ارتباط مستقیم با معیشت مردم هستند باید به مسئله معیشت و کاهش فاصله طبقاتی در جامعه تلاش کرده تا شاهد رشد فقر در بین مردم نباشیم.

زمانی که فشار اقتصادی به خانواده وارد شود تمام اعضای خانواده تحت تاثیر قرار گرفته در این میان کودکان بیش از دیگران در معرض آسیب خواهند بود در آن شکی نیست

نماینده مردم در مجلس یازدهم ادامه داد: زمانی که فشار اقتصادی به خانواده وارد شود تمام اعضای خانواده تحت تاثیر قرار گرفته در این میان کودکان بیش از دیگران در معرض آسیب خواهند بود در آن شکی نیست، این گروه به لحاظ جسمی و روانی در سن رشد قرار داشته از خوراک و پوشاک گرفته تا باور ندارم پدر خانواده را تحمل می‌کنند و گاهی شاهد باز ماندن آنها از تحصیل هستیم که آینده این گروه از جامعه را تحت تاثیر اوضاع نابسامان اقتصادی کشور قرار می‌گیرد.

رشد آسیب‌های اجتماعی به تبع صعود کمبودهای اقتصادی

شاکری عضو کمیسیون عمران در مجلس یازدهم خاطر نشان می‌کند: وزیران مربوطه و مسئولان اجرایی باید پاسخگوی جایگاه و وظیفه پذیرفته شده خویش باشند، در مورد فقر و آسیب‌ها و مسائل اجتماعی و اقتصادی و سیاسی باید از عملکرد خود یک برنامه مشخصی ارائه دهند، نمی‌توانند سمت و جایگاه وزارت را پذیرفته و بی‌تفاوت به مشکلات مردم روزگار سپری کنند. بی‌تدبیری و بی‌برنامگی مسئولان کشور منجر شده تا شاهد رشد آسیب‌های اجتماعی به تبع صعود کمبودهای اقتصادی باشیم. دستگاههای اجرایی بودجه گرفته و مسئولیت پذیرفته و اعلام مسئولیت کرده اند باید حلال مشکلات مردم در تمام زمینه‌ها باشند.

در پایان باید بگوییم، بر مبنای مولفه‌های هرم مازلو تا زمانی که نیازهای فیزیولوژیکی که نخستین نیازهای هر فردی است برآورده نشود، نمی‌توان به نیازهای بالاتر در هرم مازلو  دست یافت، بر همین اساس عوامل متعددی از نابرابری اقتصادی منجر به رشد آسیب‌های اجتماعی از جمله کودکان بازمانده از تحصیل می‌شود؛ کودکانی که در خانواده‌های بی‌سرپرست، تک والدینی و بد سرپرست زندگی می‌کنند و برای تامین نیازهای ابتدایی خود مانند خوراک و پوشاک مشکل دارند، نمی‌توانند به راحتی به تحصیل فکر کنند.در این میان کودکان بازمانده از تحصیل در پله دوم جدول مازلو قرار دارند و  دچار مشکلات عدیده‌ای هستند. فقر حاکم در خانواده، کودکان را از ادامه تحصیل باز می‌دارد و آنها در سنین پایین وارد مشاغل کاذب و در برخی موارد مشاغل آسیب زا مانند دستفروشی، مواد فروشی، تکدی گری و زباله گردی هدایت می‌کنند که این مسئله نشات گرفته از تامین نشدن نیازهای موجود در مرحله اول هرم مازلو است.

به تبع عملکرد نامناسب مسئولان خط فقر با واقعیت‌های تورمی به زندگی ایرانیان گره خورده است، این در حالی است دولت وعده داده بود فقر تا سال ۱۴۰۰ به طور کلی در کشور ریشه کن می‌شود!