بزاق پشه و واکسنی برای بیماری‌های همه‌گیر؟

جسیکا منینگ پنج سال پیش، هنگامی که به یک مجسمه غول‌پیکر پشه‌ای در یک مجتمع اداری در کامبوج نگاه می‌کرد، فکری در ذهنش جرقه‌ زد. او اندیشید که به جای سال‌ها جستجوی بیهوده برای کشف واکسن مالاریا، همزمان روی تمام عوامل بیماری‌زایی که از راه پشه منتقل می‌شود کار کند. ذهن او با این ایده متوجه بزاق پشه شد.

منینگ که پژوهشگر بالینی در مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی ایالات متحده است، با تکیه بر کار همکاران و دانشمندان دیگر به این نتیجه رسیده که می‌تواند از تکه‌های پروتئین موجود در بزاق پشه برای ساخت یک واکسن واحد برای همه بیماری‌های همه‌گیر استفاده کند.

چنین واکسنی اگر تولید شود، برای محافظت از انسان در برابر همه عوامل بیماری‌زایی که حشرات به انسان تزریق می‌شوند مانند مالاریا، تب دنگی، چیکونگونیا، زیکا، تب زرد، نیل غربی و مایارو کاربرد خواهد داشت.

نشریه علمی لنست، روز پنجشنبه نتایج اولیه آزمایش بالینی منینگ و همکارانش بر روی واکسنی تهیه شده از بزاق پشه را منتشر کرد. این آزمایش درباره یک واکسن ساخته شده با بزاق پشه آنوفل بی خطر است که در بدن انسان باعث واکنش سلولی و تولید پادتن می‌شود.

ایده اصلی این پژوهش آن است که کاری کنیم تا دستگاه ایمنی بدن پروتئین‌های بزاق پشه را تشخیص دهد و واکنشی ایجاد کند که باعث تضعیف ویروس یا جلوگیری از عفونت ویروسی گردد.

البته دانشمندان دهه‌هاست که می‌دانند آب دهان پشه به ایجاد بیماریه‌های انسانی ناشی از نیش پشه کمک کرده و شدت آن را بیشتر می‌کند، اما آنها اخیراً دریافته‌اند که می‌توان از همین ماده برای محافظت از بدن انسان استفاده کنند.

مایکل مک کراکن، پژوهشگر موسسه تحقیقاتی والتر رید وابسته به ارتش در مریلند که در این تحقیق شرکت نداشته اما روی واکنش‌های ایمنی بدن انسان در برابر ویروس‌ها در پشه‌های ناقل را در مطالعه می‌کند، نتایج اولیه پژوهش منینگ را «بنیادین» توصیف کرد. او با اشاره به نقش پشه‌ها در انتقال بیماری به انسان گفت: «پشه‌ها احتمالاً کشنده‌ترین حیوانات روی زمین هستند.»

بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، مالاریا هر سال به تنهایی بیش از ۴۰۰ هزار نفر را بر روی کره زمین می‌کشد. این مرگ و میرها بیشتر در کشورهای فقیر رخ می‌دهد، کشورهایی که از واکسن‌های جدید و بودجه‌های تحقیقاتی بهره‌ای ندارند. با این حال به دلیل گرم شدن کره زمین، آن دسته از پشه‌ها که تا کنون فقط در مناطق استوایی وجود داشته‌اند، هر ساله به کشورهای بیشتری منتقل می‌شوند.

بحران جهانی بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ توجه جدی پژوهشگران را به بیماری‌های عفونی و تحقیقات برای ساخت واکسن جلب کرده است. یکی از نگرانی‌های مهم جامعه جهانی در این بحران انتقال عامل بیماری‌زا توسط پشه‌هاست.