چرا اعزام نفت‌کش‌ به ونزوئلا مهم است؟

به گزارش پایگاه 598، حتما در تاریخ ثبت شده و خواهد شد که ایالات متحده با تمام ابهتش، در 20 ژوئن سال 2019 میلادی، هدف قرار گرفتن یکی از پیشرفته‌ترین پهپادهای خود با ارزشی بیش از 200 میلیون دلار را نظاره‌ کرد و تنها واکنشی که از خود نشان داد «تشکر از نیروی مهاجم برای هدف قرار ندادن هواپیمای سرنشین‌دار دیگر ایالات متحده» بود. یا آنچه در عین‌الاسد واقع شد و برای اولین بار یک دولت به صورت رسمی و با حجمی گسترده منافع ایالات متحده را بمباران کرد و آمریکا نتوانست پاسخی جز چند نشست خبری و چند اظهارنظر رسانه‌ای به آن بدهد.

نیروی دریایی بریتانیا برای سال‌ها و شاید قرن‌ها توصیفاتی چون نیرویی «قدر قدرت» و «افسانه‌ای» را کنار نام خود می‌دید اما حتما از 19 جولای 2019 که «استینا ایمپرو» STENA IMPERO در آب‌های خلیج‌فارس توقیف و آزاد نشد تا روزی که نفتکش توقیف شده ایران در جبل‌الطارق آزاد شد، دیگر کسی نمی‌تواند چنین‌ عناوینی را برای انگلستان و نیروی دریایی آن به‌کار ببرد.  اینها مصادیقی هستند از اتفاقاتی که طی یک سال گذشته در بستر مواجهه ایران با آمریکا و متحدانش رخ داده، کنش و واکنش‌های حاصل از فشار حداکثری که الگوی جدیدی از تعاملات سیاسی و امنیتی در فضای بین‌الملل میان کشورها را به‌وجود آورده است. دقت در این الگو گویای این است که از میدان عمل و واقعیت سرفصل جدیدی وارد فضای تئوریک شده، هرچند مبانی این سرفصل متفاوت از منطقی که بسیاری از تئوری‌های این حوزه برمبنای آن شکل گرفته نیست و همچنان توضیح می‌دهد که قدرت حرف اول و آخر را در فضای روابط بین‌الملل می‌زند. وجه‌تمایز این الگو اما امکان اعمال قدرت و نحوه آن است، اینکه کشوری چون ایران در مقابل ایالات متحده توانسته بیش از 40 سال بایستد، فشارها را تحمل کند و حتی در دورانی که فشارهای هدفمند به اوج خود رسیده‌اند نه‌تنها فرونپاشیده که فعلا در برخی حوزه‌ها بازسازی درحال انجام است و در مقاطعی هم‌آوردی هم شکل گرفته است.   در این الگویی که توضیح داده شد، حالا یک نقطه عطف درحال وقوع و تکامل است. دو کشور تحریم شده از سوی ایالات متحده که هرگونه فشاری را در این سال‌ها متحمل شده‌اند، بدون توجه به تهدیدهای آمریکا و خارج از ساختار و سازمانی که کاخ سفید بر روابط اقتصادی میان کشورها حاکم کرده، مراوده مهمی را آغاز کرده‌اند.

اول: زیرساخت‌های اقتصادی ونزوئلا در اثر فشارهای تحریمی، حمله‌های مکرر سایبری و کودتاهای پیاپی صدمات سنگینی دیده است. این کشور از یک‌سو نیازمند واردات تکنولوژی برای بازگرداندن پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و دیگر زیرساخت‌های خود به مدار تولید است و از سوی دیگر نیازمند تامین بنزین موردنیاز برای مصرف روزانه در داخل. از این‌رو با ایران به توافق رسیده تا این اقلام یادشده را وارد کند. این کشور با داشتن معادن سرشار طلا و برخی دیگر از فلزات گرانبها، امکان قابل‌توجهی برای تهاتر و پرداخت هزینه اقلام خریداری شده را دارد.

دوم: ایران از دو سال پیش با مشکلات بزرگی در مسیر صادرات نفت و محصولات جانبی آن مواجه است. مضاف بر اینکه نمی‌تواند با سیستم‌های مرسوم تبادلات مالی، به تجارت بپردازد. از سوی دیگر در اثر فشارهای تحریمی، پشتوانه پول ملی تضعیف شده و تورم در مقاطعی از 40 درصد هم گذشته است. حالا ایران هم مشتری خوبی برای بنزین تولیدی خود یافته و هم با تهاتر این محصول مهم به‌اضافه برخی دیگر از اقلامی مهم تکنولوژیک مثل کاتالیست‌ها با طلای ونزوئلا علاوه‌بر درآمدزایی به تقویت پول ملی و بنیادهای اقتصادی خود روی آورده است.

شاید همین‌جا یک سوال مهم به‌وجود آید، اینکه آیا این برقراری روابط اقتصادی همان پارامتر مهم و سرنوشت‌ساز در الگوی یادشده است؟ یعنی با شکل‌گیری این تجارت اتفاق قابل اعتنایی در اقتصاد دو کشور رخ می‌دهد؟

علی‌ایحال و در شرایط کنونی پاسخ منفی است، چرا؟ چون حتما وضعیت اقتصادی یک کشور با تبادل پنج نفتکش حامل بنزین و چند محموله‌ دیگر و تهاتر آن با 9 تن طلا تغییر شگرفی نخواهد کرد و برای تغییر و بهبود وضعیت اقتصادی باید گام‌های متعدد دیگری برداشته شود، به‌خصوص اینکه بعد مکانی تجارت را برای هر دوی این کشورها بسیار دشوار و طاقت‌فرسا خواهد کرد.

نقطه عطف در الگوی یادشده اما چیزی فراتر از یک تبادل اقتصادی است، مساله‌ای که البته توضیحات آن خیلی هم سخت نیست. ایالات متحده در این مدت تمام تلاش خود را کرده که مانع انجام هرگونه مبادله تجاری از مبدا دو کشور تحریم شده ایران و ونزوئلا به خارج شود و همچنین امکان صادرات به این دو کشور نیز وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی اما ایالات متحده بیشتر از آنکه روی قوت اجرایی حاصل از فشار به کشورهای پیرامونی، نظامات تبادلات تجاری و همچنین زیر فشار برود برخی سازمان‌های بین‌المللی حساب باز کرده باشد، به تاثیر اهرم جنگ روانی و تبلیغات سنگین رسانه‌ای دل بسته است تا هم از درون و به‌خاطر ناامیدی به آینده، ایران فروبپاشد و هم کشورها و شرکت‌های خارجی خودشان از همکاری و تجارت با تهران امتناع کنند. دلیل این موضوع هم مشخص است، تحریم ایران با ویژگی‌های جغرافیایی و   ژئوپلیتیکی با 15 کشور همسایه و متحدانی جان سخت و منابع گسترده معدنی و فسیلی به‌اضافه توانمندی‌های انسانی و تکنولوژیک بسیار دشوار خواهد بود چنان که طی دوسال گذشته امکان تحقق صددرصدی نداشته است و از این‌رو ناچار است به تبلیغات رسانه‌ای موازی هم متوسل شود.

در چنین وضعیتی حرکت پنج نفتکش بزرگ به‌صورت رسمی و با پرچم ایران و گذر آنها از دریای مدیترانه و تنگه جبل‌الطارق یعنی همان جایی که گریس-یک توقیف شده بود، در میان غوغایی از اخبار رسانه‌ای که البته بخش مهمی از آن از سوی آمریکایی‌ها رقم خورد، خیلی بیشتر از یک تبادل تجاری، تاثیر روانی و سیاسی دارد، یعنی بعد از این اتفاق و دقیقا بعد از آن لحظه‌ای که آمریکا اعلام کرد با این نفتکش‌ها مواجهه نظامی خواهد کرد(والبته از کمترین اقدامی عاجز بود) کشورهای جهان دوباره دیدند که ایالات متحده حتی در دوران ترامپ، همان رئیس‌جمهوری که به اقدامات تند و بی‌محابا معروف است، برای سومین بار نتوانسته پاسخی به کنش‌های بزرگ ایران بدهد و تنها نظاره‌گر بوده است.

به‌خاطر بیاورید زمانی که گلوبال هاوک ساقط شد و بعدا متحدان ایران آرامکو را هدف قرار دادند، کشورهایی چون امارات خودشان برای تجدید پیمان‌های امنیتی با ایران و آغاز مراودات تجاری با تهران پیش‌قدم شدند و با ارسال چندین هیات سیاسی و اقتصادی به تهران رسما اعلام کردند که تاییدکننده و تضمین‌کننده اقدامات آمریکا در منطقه نیستند. یا در ماجرای ترور سرلشکر سلیمانی که قطری‌ها چند بار به تهران آمدند و از همکاری با آمریکا اعلام برائت کردند.  لذا باید گفت که امروز اتفاقی بزرگ‌تر از ماجرای گلوبال ‌هاوک افتاده است. مساله‌ای با وسعت جهانی و با مشارکت یکی دیگر از کشورهای ایستاده در مقابل آمریکا. باید گفت که مهم‌ترین نقطه ضعف تحریم‌ها و فشار حداکثری بر ایران همین نقطه است، جایی که ایران می‌تواند از آن استفاده کند و کل سازمان و ساختار تحریم‌ها را بی‌اثر کند. کوبایی‌ها اولین کشوری بودند که به این اتفاق واکنش نشان دادند و گفتند «ورود نفتکش ایرانی به سواحل ونزوئلا محاصره «غیرقابل قبول و جنایتکارانه» تحمیل شده آمریکا بر ونزوئلا را شکست.»

وقتی این گزارش نوشته می‌شود «فورچون» و «فارست» اولین و دومین نفتکش پس از اسکورت نظامی توسط ارتش ونزوئلا، در بنادر این کشور پهلو گرفته و محموله خود را تخلیه کرده‌اند و «فاکسون»، «پتونیا» و «کلاول» همگی با عبور از تنگه جبل‌الطارق و آب‌های اقیانوس اطلس در حال نزدیک شدن به دریای کارائیب هستند.