پیش‌بینی‌های سازمان فضایی از وقوع سیل در ایران

به گزارش پایگاه 598 به نقل از ایسنا، سیل‌های دوره‌ای به صورت طبیعی در بسیاری از رودخانه‌ها رخ می‌دهد و باعث به وجود آمدن مناطقی بنام "دشت‌های سیلابی" می‌شود. علت وقوع این سیلاب‌ها بارش باران‌های شدید و گاهی توأم با ذوب برف است که باعث طغیان رودخانه و جاری شدن آب در زمین‌های حاشیه‌ای رودها می‌شود.

فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد که از آن جمله می‌توان به ساختمان‌سازی در دشت سیلابی رود و کاهش ظرفیت طبیعی رود و حذف گیاهان و جنگل‌ها اشاره کرد. حذف گیاهان باعث کاهش مقدار آب نفوذی و افزایش آب سطحی می‌شود. پدیده سیل پدیده‌ای است که به ویژه در سال‌های اخیر در کشور خسارات زیادی را به بار آورده است که دلیل این امر ساختمان سازی در حریم رودها و دشت‌های سیلابی، عدم توجه به لایروبی رودها و حذف گیاهان و جنگل‌ها است.

از موارد استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، مطالعه و بررسی طغیان آب و آثار آن بر مناطق سیل‌زده است. به‌طور معمول، هنگام طغیان آب رودخانه‌ها، بالا آمدن آب دریا و پیشروی آب در نواحی ساحلی و سرانجام پس از جاری شدن سیل، سطوح کوچک و بزرگی از نواحی مجاور دریا و رودخانه‌ها زیرآب می‌روند که با بررسی تصاویر تکراری ماهواره‌ای، می‌توان مناطق مورد طغیان را به‌راحتی تشخیص داده و نقشه اراضی خسارت‌دیده را ترسیم کرد. پس از پایان طغیان آب با مطالعه تصاویر تکراری، مدت لازم برای نفوذ آب در زمین، زهکشی طبیعی و تبخیر آب، تا اندازه زیادی می‌توان درباره جنس خاک و نفوذپذیری آن قضاوت و تشکیل دشت‌های سیلابی را در مجاورت رودخانه‌ها مشاهده کرد.

سال گذشته نیز در پی بارش‌های شدید، شاهد وقوع سیل در بخش زیادی از کشور بودیم و علاوه بر آن از اولین روزهای سال ۱۳۹۹ با ورود سامانه‌های بارشی نسبتا قدرتمند و نفوذ هوای سرد شمالی بارش‌های فراگیر باران و برف در اغلب مناطق کشور و همچنین وقوع سیلاب برای مناطق جنوبی کشور  رخ داد. به گونه‌ای که بر اساس گزارش‌ها از عصر روز جمعه اول فروردین ۱۳۹۹سامانه اول از مرزهای غربی و شمال غربی و از عصر روز شنبه ۲ فروردین نیز سامانه دوم با رطوبت فراوان پس از گذر از خلیج فارس از جنوب و جنوب غربی ایران وارد کشور شد و با ورود این جبهه‌های هوا از شمال و جنوب با توجه به فراهم بودن صعودهای شدید منتج از استقرار جبهه انسدادی کم فشار بر فراز ایران، شاهد بارش‌های سراسری و نسبتا سنگین به خصوص در استان‌های جنوبی کشور بوده‌ایم.

علاوه بر هشدارهای سازمان هواشناسی کشور، بخش‌های فضایی کشور نیز در سال‌های اخیر با گسترش فناوری‌های و دادهای فضایی در حوزه‌هایی به غیر از حوزه فضایی، اقدام به ارائه اطلاعات فضا پایه کرده است. نمونه آن برآورد خسارات اراضی آسیب دیده از سیل فروردین ماه سال گذشته بوده است.

دکتر سعید صمیمی، رییس پژوهشگاه فضایی ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به کاربردی شدن داده‌های فضا پایه در زمینه تعیین خسارت وارد شده به مزارع کشاورزی، اظهار کرد: در زمینه داده‌های فضا پایه در پژوهشگاه فضایی به منظور تعیین خسارت وارد شده به مزارع کشاورزی، همکاری‌های نزدیکی با وزارت جهاد کشاورزی داریم. بر این اساس در استان‌های سیل زده با هماهنگی مدیران استانی، اقدام به تعیین خسارت اراضی آسیب دیده از سیل کردیم ضمن آنکه محصولات راهبردی کشاورزی مانند "گندم"، "برنج"، "جو" و "کلزا" با استفاده از فناوری‌های فضایی پایش کردیم.

رئیس پژوهشگاه فضایی با اشاره به کاربردی شدن داده‌های فضایی در این حوزه یادآور شد: آماری که ابتدا از سوی کارشناسان کشاورزی مناطق سیل‌زده در سال گذشته تهیه شده بود پایه منطقی و علمی نداشت؛چراکه برخی کارشناسان کشاورزی مختصاتی که از زمین ها و مزارع کشاورزی محدوده‌های سیل استخراج و اعلام کردند، بعضا اشتباه و خارج از مرزهای کشور بوده و در ثبت این دیتاها اشتباه رخ داده بود  که با داده‌های فضایی این داده‌ها اصلاح شد.

به گفته وی، نقشه‌های تهیه شده از سیل سال گذشته شامل محدوده سیل و پهنه‌های آبی جنوب استان خوزستان از اهواز تا آبادان بوده و با استفاده از تصاویر ماهواره سنتینل-۱ (Sentinel-۱) تهیه شده بودند. 

علاوه بر آن سازمان فضایی ایران به منظور برنامه‌ریزی و اتخاذ آمادگی لازم در پایش مناطق سیل زده و تهیه نقشه‌های ماهواره‌ای مربوط و همچنین ارایه اطلاعات لازم به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نقشه‌های پیش بینی سیلاب برای حداکثر ۱۰ روز آینده تهیه می‌کند. برای سیلاب اخیر در فروردین ماه جاری، مطابق با سطح اطلاعات دریافتی از مدل‌های هواشناسی و با بررسی کارشناسی در سازمان فضایی ایران، در دو نوبت اخطار وقوع سیلاب ناگهانی در تاریخ‌های ۲۵ اسفندماه سال ۱۳۹۸ و اول فروردین ماه سال جاری با مشخص کردن استان‌های مستعد رخداد سیلاب تولید کرده است. طبق این پیش‌بینی‌ها در روزهای ۲ و ۳ فروردین در استان‌های "بوشهر"، "هرمزگان"، "سیستان و بلوچستان"، "کرمان" و "فارس" شاهد سیلابی شدن مسیل‌ها و آب گرفتگی برخی مناطق روستایی بودیم.

پایش ماهواره‌ای سیل ۴ فروردین ماه سال جاری

پایش و نقشه برداری مناطق سیل زده 

از روز اول فروردین  ۱۳۹۹همزمان با شروع بارندگی‌ها در غرب و جنوب کشور، در مرکز پایش ماهواره‌ای سازمان فضایی، به صورت مستمر با تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای نسبت به اندازه‌گیری میزان بارش و مسیر حرکت سامانه‌های بارشی در کشور اطلاعات لازم را تهیه و در اختیار سازمان مدیریت بحران کشور، جمعیت هلال احمر و همچنین مردم از طریق پرتال و شبکه‌های اجتماعی سازمان فضایی ایران قرار گرفت. این مرکز همچنین بلافاصله پس از پایان بارندگی‌ها با پردازش تصاویر ماهواره‌ای نسبت به شناسایی مناطق سیل زده در کشور اقدام و نقشه‌های مربوط را در اختیار مراجع ذیربط در سطح کشوری و استانی قرار داد.

این نقشه‌ها، در ارایه خدمات حیاتی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و همچنین سازمان مدیریت بحران کشور به مناطق سیل‌زده دارای اهمیت زیادی است.