19 ماه انفعال؛ گروگان گیری شده است؟

 ۱۹ماه از اعلام ابطال برجام توسط دولت آمریکا می گذرد. آمریکا از نگاه آقای روحانی، طرف اصلی توافق بود، چنان که گفت "آمریکا کدخداست و اروپایی ها آقا اجازه هستند".

وقتی آمریکا از برجام خارج شد و تحریم ها را برگرداند، برجام از اعتبار افتاد؛ چنان که اروپایی ها، همکاری اقتصادی با ایران را به تقریبا هیچ رساندند و نه تنها مقابل تحریم ها نایستادند، بلکه با آمریکا همراهی کردند که لغو یکطرفه قراردادها و توقیف نفتکش حامل نفت ایران در جبل الطارق از آن جمله است.

عایدی ما در دوره اجرای برجام، به تصریح رئیس سابق بانک مرکزی #تقریبا_هیچ بود و در دو سال اخیر به #هیچ_مطلق بلکه #خسارت_محض گرایش پیدا کرد. بنابراین از اردیبهشت سال گذشته انتظار می رفت دولت، ولو برای حفظ توافق هم که شده، اقدام متقابل و موثر انجام دهد.

به اصرار آقای روحانی، دوازده ماه به انفعال مطلق و امید بستن به وعده های اروپا درباره راه اندازی کانال های مالی موسوم به #اس_پی_وی و سپس #اینستکس سپری شد.

اروپا اما گاه، همین بسته های پر از خالی را گروگان گرفت و خواستار تمکین ایران مقابل FATF شد و گاه، مشروط به مذاکره درباره توانمندی نظامی و نفوذ منطقه ای ایران کرد. آخر سر هم تله گذاری کرد تا شاید روحانی، خواسته صرفا انتخاباتی ترامپ برای عکس یادگاری را بپذیرد!

از اردیبهشت امسال، دولت تحت فشار و مطالبه و انتقاد افکار عمومی، بنا را بر اقدام متقابل گذاشت اما به جای اقدام موثر و بازدارنده -که جز در قالب #شوک_متقابل قابل تعریف نیست- اقدامات کم اثر و هر دو ماه یک بار را در پیش گرفت.

دولت، امروز در آستانه اجرای گام چهارم مد نظر خود است. در این مدت، درصد غنی سازی از 3/5 به 4 درصد رسیده و میزان ذخایر نیز، اندکی از سقف 300 کیلو گرم عبور کرده است.

اروپا و آمریکا ظاهرا هر بار غُر می زنند اما به این شکل واکنش راضی هستند؛ چنان که سایت فرارو از سایت های حامی دولت نوشت "سه گام قبلی دولت در اعتراض به نقض تعهدات، #سمبلیک ارزیابی شده است. یک دیپلمات فرانسوی به خبرگزاری رویترز گفت تخطی‌های ایران، سیاسی و سمبلیک بوده‌ است".

آقای روحانی درباره گام چهارم می گوید "در فردو ۱۰۴۴ سانتریفیوژ داریم؛ در برجام قرار بر این بوده این سانتریفیوژها بچرخند اما گازی به آنها تزریق نشود. گامی که برمی‌داریم گازدهی به سانتیریفیوژها در فردو است".

بنابر اعلام رئیس سازمان انرژی اتمی "غنی سازی تا ۵ درصد در تاسیسات فُردو آغاز می‌شود". این در حالی است که ما در فردو، غنی سازی بیست درصد انجام می دادیم.

پالس هایی که دولت پس از نوزده ماه می فرستد، امید به احیای منافع حداقلی برجام (وعده دولت) را کمرنگ می کند. آقای روحانی می گوید "مقاومت، زمینه را برای #مذاکره می‌سازد و مذاکره از مقاومت بهره برداری می کند".

اما رفتاری که اروپایی ها آن را #سمبلیک ارزیابی کنند، مانند گلوله مشقی است. یا مثل شلیک قُمپز است که توپی در می شود اما بدون محتوا و تاثیر! معلوم است که طرف مقابل، دلیلی برای بازگشت به تعهدات خود نبیند.

تعبیر مذاکره از سوی آقای روحانی، پالس غلط دیگری است که تامین منافع ملی را هر چه دشوارتر می کند. دولتمردان در گذشته می گفتند -اما اکنون دیگر عنوان نمی کنند- "برجام، قابل مذاکره و چانه زنی مجدد نیست".

وقتی روحانی می گوید "مقاومت، زمینه را برای مذاکره فراهم می‌سازد"، نه تنها ضربِ اقدام بازدارنده را می گیرد، بلکه برجام را بی اعتبار تر از گذشته می کند. این روش اگر جواب می داد، آمریکا و  دولت های اروپایی را برای نقض تعهدات و طلبکاری، گستاخ تر نمی کرد.

رئیس دفتر رئیس‌جمهور در پاسخ این سوال که آیا با توجه به پایان اقدامات فنی در کاهش تعهدات برجامی، ممکن است به پیش از برجام باز می‌گردیم؟، اظهار داشت "خیر. فعلا که برجام سر جای خود قرار دارد و فقط آمریکا بیرون رفته و خیلی مانده به خروج ازبرجام برسیم".

عباس آخوندی وزیر مستعفی هم اخیرامدعی شد: "هیچگاه نباید پیشگام خروج از توافق باشیم. استراتژی ما نباید تابعی از رفتار آمریکا و حتی اروپایی‌ها باشد. خانم مرکل در اظهار نظر جالبی گفت ایران می‌تواند حتی اگر همه از توافق خارج شوند، به تنهایی باقی بماند. این حرف خیلی مهمی است. ما هیچ‌وقت نباید از  توافق خارج شویم".

وقتی برخی دولتمردان به جای مطالبه حقوق ایران، خط قرمز خود را ماندن به هر قیمت در توافق قرار دهند، معلوم است آمریکا و اروپا به تعهدات خود عمل نکنند و بر فشارها برای امتیازگیری بیفزایند. اصرار بر این خطای راهبردی، خسارت های بیشتر را موجب می شود.

همان زمان که آمریکا، توافق را کان لم یکن کرد، برجام به پایان رسید. اکنون تحریم ها در سقف خود اعمال می شود و بنابراین دلیلی برای ماندن ما در برجام وجود ندارد.

پس از نوزده ماه، وقتی پاسخ بازدارنده ای از سوی دولت داده نمی شود، آیا نباید نگران باشیم که غرب، برجام را تبدیل به ابزار گروگان گیری و گروکشی کرده است؟! در این عملیات گروگان گیری دشمن، باید نگران اراده و استقلال رای دولت بود.