ویژگی های علمی و معنوی امام رضا

وجود مبارك امام رضا علیه السلام به عنوان عالم آل محمد(صلی الله علیه و آله و سلّم) معروف شده است. سخنی از رسول گرامی(علیه و علی آله آلاف التحیة و الثناء) رسیده كه همان سخن در نهج‌البلاغه نیز از امیرالمومنین(علیه السلام) به زبانی دیگر بیان شده است و آن این است كه «لایقاس بهم احد»؛ یعنی هیچ كسی را نمی‌توان با اهل بیت(علیهم الصلاة و علیهم السلام) مقایسه كرد. این «احد» اختصاصی به انسانها ندارد، فرشته‌ها را هم در برمی‌گیرد؛ یعنی نه تنها در جوامع بشری هیچ كس را نمی‌شود با ائمه(علیهم السلام) سنجید بلکه هیچ فرشته‌‌‌ای را هم نمی‌شود با ائمه(علیهم السلام) سنجید برای اینكه اهل بیت خلیفة الله‌اند و انسان كاملند و خلیفة الله و انسان كامل معلم ملائكه است و هیچ شاگردی را هم با معلم نمی‌شود سنجید و چون هیچ كسی را نمی‌شود با اهل بیت عصمت و طهارت سنجید لذا اگر در بین ایشان وجود مبارك امام رضا(علیه السلام) به عنوان عالم اهل بیت ملقب شده است یعنی علوم اهل بیت به وسیله این حضرت ظهور می‌كند و منتشر می‌شود.

ورود معارف به ایران و بخش وسیعی از دنیای اسلام، به بركت امام رضا(سلام الله علیه) است و با آمدن ایشان به ایران نه تنها در حوزه‌های ایران بلکه در جهان اسلام تحول فكری پدید آمد.وقتی وجود مبارك امام رضا(علیه آلاف التحیة و الثناء) مقام شامخ امامت را ترسیم می‌كند و نیاز جامعه را به امام بیان می‌كند می‌فرماید كه اولاً امام «عالمٌ لا یجهل راعٍ لا یمكر»؛ ما برای رهبری­های الاهی دو وصف ممتاز لازم داریم یكی علمی كه مصون از جهل باشد و یكی سیاستی كه مصون از مكر باشد! این دو وصف ممتاز بالاصاله مال ذات اقدس الهی است و اگر كسی مظهر خداوند و خلیفه خداوند و انسان كامل بود به نوبه خود همین دو وصف را به اندازه‌ای كه یك انسان می‌تواند داشته باشد داراست. جامع مشترك بین نبوت و امامت همان مقام شامخ ولایت است؛ ولایت باطن امامت ائمه(علیهم السلام) و رسالت مرسلین و نبوت انبیا(علیهم الصلاة و علیهم السلام) است و وظیفه موحدان عالم، حق‌شناسی این مقام شامخ الهی است.

وجود مبارك امام هشتم(ع) كه به لقب پر‌افتخار رضا ملقب است به این معناست كه هر انسانی در هر شرایطی بخواهد به چیزی راضی بشود به وساطت فیض رضاست، هیچ كس كسی را راضی نمی‌كند مگر به افاضه رضوی هیچ كس از كسی راضی نمی‌شود مگر به افاضه رضوی، ذات اقدس الهی اگر بخواهد بر اساس «رَضِی اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ» فیض رضوان را بهره كسی كند به وساطت رضاست، این القاب از اسمای خاص الهی است، اینها خلیفة الله‌اند و خلیفه الهی در ماسوای الهی كار الهی را به مظهریت الهی انجام می‌دهد، لذا هیچ كس در هیچ مقطعی از هیچ چیزی یا از هیچ كسی خشنود نخواهد شد مگر به وساطت مقام والای رضوی.

وجود مبارك امام هشتم(سلام الله علیه) مقام منیع امامت را تبیین كرد و فرمود امام كسی است كه در تمام روی زمین دومی ندارد یعنی مثل اعلای «لَیسَ كَمِثْلِهِ شَی‏ءٌ» است. فرمود چون امام واحد دهر و فرید دهر است و احدی همتای او نیست لذا به فكر احدی در نمی‌آید كه امامت را بشناسد؛ همان طوری كه ستاره‌های آسمان در دسترس بشر عادی نیست شناخت مقام والای امامت در دسترس افكار مردم عادی نیست. اگر مردم، امام‌شناس نیستند چگونه می‌توانند امام را انتخاب كنند؟! قهراً امامت انتصابی است نه انتخابی و ولایت امامت نه وكالت امام. وقتی ولایت شد نه وكالت، انتصاب شد نه انتخاب، مردم باید بپذیرند نه توكیل كنند. این حرف امام هشتم(سلام الله علیه) جوّ فكری مردم خراسان آن روز را هم دگرگون كرد.

از وجود مبارك امام رضا(سلام الله علیه) رسیده است «من جلس مجلس یحیی فیه امرنا لا یموت قلبه یوم تموت القلوب»؛ اگر كسی بنشیند در مجلسی كه امر ما خاندان عصمت و طهارت در آن مجلس زنده می‌شود، روزی كه دلهای دیگران می‌میرد دل كسی كه در مجلس ما نشسته است نمی‌میرد! چه اینكه وجود مبارك امام رضا(علیه السلام) در حدیثی دیگر می فرماید «رحم الله عبداً احیا امرنا»؛ خداوند رحمت كند این بنده‌ای را كه امر ما را زنده نگه می‌دارد، اباصلت هروی از وجود مبارك امام رضا(سلام الله علیه) سؤال كرد چگونه امر شما را احیا می‌كنیم؟ فرمود احیای امر ما به این است كه علوم ما را یاد بگیرد و به دیگران منتقل كند زیرا مردم اگر معارف ما را و زیبایی‌های معارف و علوم ما را بفهمند حتماً از ما پیروی می‌كنند، چنین مجلسی مایه حیات دلهاست زیرا در چنین مجلسی علوم اهل بیت(علیهم الصلاة و علیهم السلام) زنده می‌شود و اینگونه از علوم، دل انسان را زنده نگه می‌دارد، آنگاه انسان زنده می‌تواند كه مایه حیات دلهای دیگران بشود.