اربعین و مدیریت شهری

مواردی که در مسیر پیاده‌روی اربعین وجود دارد نوعی دیگر از پاسخگویی به نیازهای اساسی انسان است. ارزش‌هایی چون ایثار، فداکاری، ظلم‌ستیزی و گذشت در پیاده‌روی اربعین موردتوجه قرار دارد و مشارکت بر محور انسان الهی شکل می‌گیرد. پیاده‌روی اربعین یک جنبش جهانی و تمدن ساز در برابر ساختارهای تمدن مادی غربی رو به اضمحلال است. اربعین نمادی برای آمادگی ظهور امام زمان (عج) است. یکی از پیش‌نیازهای ظهور، آمادگی معرفتی جامعه است و کسب این معرفت در بستر جایگاه انسان کامل یعنی امام (ع) شکل می‌گیرد. در ایام اربعین شاهد هستیم که افراد بدون تعلقات مادی و تنها به دلیل تعلق‌خاطر به ارزش‌های الهی و اسلامی در کنار یکدیگر در یک‌زمان کوتاه، سبک زندگی جدیدی را رقم می‌زنند. اربعین مرز نمی‌شناسد و از نقاط مختلف جهان زائرین با رفع موانع و مشکلات خودشان را به این کنگره عظیم می‌رسانند. برخی شهرهای ایران اسلامی نیز چند صباحی میزبان دلدادگان حسینی هستند که در حال عزیمت به کربلا، در شهرهای ایران توقف و اسکان پیدا می‌کنند و این حضور زائران خارجی و داخلی فرصت مناسبی است که با بهره‌گیری از اعتقادات و ارزش‌های دینی و ملی بتوانیم در بزرگداشت و نمایش اقتدار اسلام درحرکت تمدن ساز اربعین نقش ایفا کنیم. مدیریت شهری به‌عنوان یک سیستم مسئول در اداره شهر، نقش اثرگذاری بر تغییر نگاه افراد و شهروندان، به پدیده‌ها می‌تواند داشته باشد. در مطالعات مربوط به مباحث شهری، جریان غرب تأکید بر حضور همه اقشار جامعه بدون محدودیت جنسی و به‌صورت مختلط و آزاد در فضای شهری دارد و متأسفانه در ایران نیز با حمایت‌های مالی و رسانه‌ای این الگوها و برنامه‌ها در حال پیاده‌سازی و اجرا است. اربعین ظرفیت مناسبی است تا مدیریت شهری اسلامی- ایرانی نشان بدهد اگر هم قرار است تا زنان و مردان در یک محیط و فضای شهری حضور پیدا کنند باید و باید بر اساس قواعد و ساختاری باشد که منطبق بر ارزش‌های دینی و بومی است. شهر اسلامی- ایرانی شهر دوستدار خانواده است. وقتی میهمانان و زائران امام حسین (ع) در مقیاس قابل‌توجهی به‌صورت انفرادی، گروهی و یا با خانواده در شهرهای ایران عزیز حضور پیدا می‌کنند باید فضای شهری به‌گونه‌ای باشد تا آن‌ها متوجه تفاوت سبک زندگی اسلامی- ایرانی در محیط شهری با دیگر شهرهای غربی باشد. فضای شهر باید برای همه افراد مؤلفه‌هایی همچون آرامش و امنیت را ایجاد کند. راهپیمایی اربعین هرسال پرشورتر و پررونق‌تر از سال‌های قبل برگزار می‌شود و با این سازوکار مدیریتی در سال‌های بعد مدیریت شهری توان استقبال و پذیرایی از شهروندان را نخواهد داشت و شاید جمله آشنای غافلگیر شدیم دیگر فایده‌ای نداشته باشد. اربعین یک بستر تمدنی است و تک‌تک جامعه مسلمین در تحقق این تمدن نقش دارند.

ازاین‌رو برای مدیریت شهری نیز راهبردهایی در نظر گرفته‌شده که به شرح ذیل می‌باشد:

مدیریت شهری باید بسترساز مشارکت مردم در خدمات‌رسانی به زائران باشد. مهم‌ترین اقدام مدیریت شهری، بسترسازی برای ایجاد نظم مؤمنانه و اختیاری و بر محور کنترل درونی شهروندان در شهر می‌باشد. توجه به مدل‌های حمل‌ونقلی متفاوت (برنامه ریزی حمل‌ونقل باید بر اساس اولویت‌های زائر باشد)، فراهم نمودن پارکینگ‌ها در اراضی بایر و موات، مکان‌یابی مناسب برای استقرار زائران در موکب‌ها، حسینیه‌ها و خانه‌های شهروندان، ترکیب فعالیت‌های متنوع موردنیاز در مسیرهای پرتردد، مکان‌یابی موکب‌ها باید به‌صورت شبکه‌ای و نه خطی در سرتاسر شهر صورت بپذیرد تا فضای اربعین و زیارت محدود به یک منطقه خاص نباشد. استفاده از المان‌ها و مبلمان های شهری دربرگیرنده مفهوم زیارت و اربعین (فضاسازی شهر باید به‌گونه‌ای باشد که زائران در شهرها احساس آرامش توأم با حس معنوی داشته باشند). مدیریت شهری باید از روز بعد اربعین داده‌های موردنظر ازجمله آمار جمعیتی را دریافت کنند و با ضریب تصاعدی ظرفیت‌های لازم را برای استقبال از زائرین برای سال بعد بالا ببرند و با مشارکت موکب داران و استفاده از تجارب آنان سند خدمت به زوار الحسین (ع) را تنظیم کرده و با یک آینده‌نگری دین خود را به این حرکت عظیم جهانی ادا کنند. حب الحسین یجمعنا، این شعار می‌تواند به‌عنوان یک شعار کاربردی سرلوحه مدیریت شهری در استقبال و پذیرایی از زائرین امام حسین (ع) قرار بگیرد.