معماری ایران دهه 70 به بعد به‌شدت تظاهرگرا و تجملاتی شد/ علت‌ اصلی مشکلات‌ شهرسازی و معماری ایران، تداوم ساختار غلط مدرنیته و لیبرالیسم در ساختار معماری شهرها است

به گزارش سرویس اجتماعی پایگاه 598، انقلاب اسلامی ایران جهان دوقطبی را به جهان سه‌قطبی تبدیل کرد و با سقوط شوروی و پدید آمدن قطب‌های جدید قدرت، تقابل دوگانه جدید اسلام و استکبار کانون توجه جهانیان شد. یکی از شعارهای اساسی انقلاب که بر پایه ایدئولوژی اسلام به پیروزی رسید صدور انقلاب بود. نظام انقلاب اسلامی بر مبنای آموزه‌های اسلامی تأکید دارد و بر مؤلفه‌هایی مانند فرهنگ ایثار و عدالت، معنویت‌گرایی، حق‌گرایی و استقلال‌طلبی استوار است. تلاش محوری انقلاب بر این بوده است که دین را به‌صورت عینی وارد عرصه‌های مختلف زندگی نماید. به همین دلیل با همه انقلاب‌های جهان متفاوت بوده است و این مهم‌ترین وجه تمایز آن است.

انقلاب اسلامی به دنبال یک نظم و شالوده جدید در جهان بوده و پیروزی انقلاب به‌نوعی نوید تمدن سازی نوین اسلامی بود. اکنون‌که در گام دوم انقلاب اسلامی قرار داریم و تحولات منطقه وجهان به سود جبهه مقاومت و انقلاب اسلامی در حال وزیدن است وقت مناسبی است تا بتوان سبک زندگی تراز انقلاب اسلامی را در کنار مفهوم مقاومت به جهانیان نشان داد همان‌طور که بیان شد یکی از مصادیق سبک زندگی، معماری و شهرسازی است.

اشکال و الگوهای سازنده شیوه‌های معماری حامل معنا است. انسان به آفرینش نمادها تمایل دارد. برای مردم نمادها یکی از راه‌های برقراری ارتباط هست. طرح‌های معماری شیوه‌ای غیرکلامی‌اند که مردم از آن‌ها برای تبادل پیام‌ها و جهان‌بینی‌ها استفاده می‌کنند.

پس از پیروزی انقلاب دو جریان معماری تأثیرگذار بودند اولین جریان در سودای پیوند و آشتی دادن معماری مدرن باسنت و فرهنگ ایرانی بود و جریان دوم ریشه در فرهنگ و تمدن غرب داشت با اذعان به این‌که احیای هنرهای اسلامی یکی از مهم‌ترین پدیده‌هایی است که پس از انقلاب موردتوجه قرار گرفت اما به دلیل نبود نظریات و تئوری‌های قوی در حوزه معماری و شهرسازی منطبق باارزش‌های انقلاب اسلامی جریان غرب‌گرا توانست پس از انقلاب نیز به حیات خود ادامه بدهد و در دهه 70 به بعد بازتولید و تقویت بشود.

معماری ما دهه 70 به بعد به‌شدت تظاهر گرا و تجملاتی شد. در کنار مؤلفه‌های قدرت، یکی از ابزارهایی که بر ملت‌ها می‌تواند تأثیر بگذارد عناصر معماری و شهرسازی است. انقلاب اسلامی دارای ماهیت اسلامی همه‌جانبه و شبکه‌ای است و منبع آن نیز قرآن، سیره و سنت معصومین است. معماری از جهت دارا بودن عنصر مادی و القای مفاهیم معنوی سهم بسزایی در تجلی ماهیت و ارزش‌های انقلاب دارد چرا انقلاب اسلامی نمی‌تواند اعتقادات و ارزش‌هایش را از طریق معماری و شهرسازی به جهانیان عرضه کند؟ معضل اساسی ما در حوزه شهرسازی و معماری به‌مانند برخی دیگر از سیستم‌های تمدنی تبعیت، تقلید و پیاده‌سازی از مکاتب غربی مانند مکتب لیبرالیسم است. علت اصلی مشکلات معماری و شهرسازی امروز ایران اسلامی، تداوم ساختار غلط مدرنیته و لیبرالیسم در ساختار معماری شهرهای ما است انقلاب اسلامی ساخت سیاسی غرب‌زدگی را از بین برد اما ساختار معماری و شهرسازی که بسترساز تحقق سایر سیستم‌های تمدنی است و بر رفتار و سبک زندگی تأثیر می‌گذارد نه‌تنها از بین نرفت بلکه در مقاطعی هم بانفوذ در ساختارهای حاکمیتی و متخصصین توسعه و رشد پیدا کرد.

ازآنجایی‌که انقلاب نسبت به ملت‌های جهان رسالت دارد و در حال حاضر به کشوری مقتدر در منطقه وجهان تبدیل‌شده است و توانایی تأثیرگذاری بر تعاملات جهانی را دارد و نگاه ملت‌های آزادی‌خواه به ایران است و به الگویی برای ملت‌های منطقه و آزادیخواهان جهان تبدیل‌شده است زمان آن فرا رسیده است که نمادها و نشانه‌هایی که برگرفته از فرهنگ و ارزش‌های انقلاب اسلامی ایران که نوید تمدن نوین اسلامی را می‌دهد از طریق عناصر معماری و شهرسازی تولید و در اختیار جهان قرار دهیم.

معماری و شهرسازی تراز انقلاب اسلامی باید در خدمت اهداف نظام اسلامی باشد. معماری و شهرسازی ما باید هویت انقلابی داشته باشد. ازاین‌رو شاخص‌های شهرسازی و معماری انقلاب اسلامی می‌تواند در قالب یک سیستم تبیین شود و دقت شود به نام اندیشه پردازی و نوآوری از اصول منحرف نشود.

به نظر می‌رسد با وضعیت موجود نظام آموزشی نمی‌توان انتظار داشت در دانشگاه‌ها اقدامی در جهت تبیین نظریه معماری و شهرسازی تراز انقلاب اسلامی صورت بپذیرد ازاین‌رو برای تولید محتوی و نظریه معماری و شهرسازی تراز انقلاب اسلامی به یک کار علمی و جهادی توسط متخصصین متعهد و دغدغه مند نظام با رویکرد تمدنی در قالب ارزش‌های نظریه انقلاب اسلامی ایران نیاز است. اگر سیستم شهرسازی و معماری را به‌صورت یک سیستم در نظر بگیریم که دارای نقطه شروع، نقطه مرکزی و مقصد یا همان هدف است. در ابتدا به‌صورت کلان می‌توان این‌گونه بیان کرد که معماری شهری تراز انقلاب اسلامی باید به دنبال برقراری عدالت و ایجاد حس امنیت و آرامش برای جامعه باشد. نقطه مرکزی معماری و شهرسازی تراز انقلاب اسلامی ایجاد حس حضور خدا در کالبد و فضای محل زیست است و هدفش نیز بهره‌مندی شهرنشینان از نعمت‌های مادی و معنوی است.