مو لای درز "گزینش فرهنگیان" در آموزش و پرورش نمی‌رود؟!

سند تحول بنیادین، اهداف والایی را برای نظام تعلیم و تربیت کشور ترسیم کرده که در نهایت قرار است خروجی آموزش و پرورش به شهروندانی با مهارت بیانجامد اما سال‌هاست که خروجی‌های آموزش‌وپرورش مطابق با آنچه در اسناد بالادستی ترسیم شده، سنخیت چندانی ندارد و حالا باید به این پرسش جدی پاسخ داد که چگونه است اسناد بالادستی نوشته می‌شوند اما در میدان اجرا، یک جای کار می‌لنگد.

اگر چه برای اجرای سند تحول بنیادین اعتبار مالی لازم است اما باید پذیرفت که این شرط کافی نیست یعنی حتی با تزریق پول هم اگر معلم نخواهد و انگیزه نداشته باشد هیچ‌ کدام ازبرنامه‌های تحولی در آموزش‌وپرورش وارد فاز اجرا نمی‌شود.

بر همین اساس اهمیت هرگونه اخلال در روندجذب نیروهای باانگیزه و قوی برای ورود به شغل معلمی می‌تواند "پاشنه آشیل" موفقیت نظام تعلیم و تربیت کشور باشد و در گلوگاه کار، اهمیت گزینش نیرو برای شغل معلمی مطرح می‌شود و پس از جذب نیروهای کیفی در ادامه کار نیاز است با حمایت‌‌های لازم به لحاظ مادی و معنوی و بازگرداندن شغل معلمی به جایگاه مرجعیت خود در جامعه، انگیزه کافی برای فعالیت کیفی در این شغل خطیر به معلمان داده شود.

با توجه به اهمیت گزینش معلمان در نظام آموزش‌وپرورش کشور بااحمد طاهر سلطانی؛ مسئول دبیرخانه هیئت مرکزی (مدیرکل) گزینش وزارت آموزش و پرورشبه گفت‌وگو نشستیم تا به این سؤال پاسخ دهیم که در جذب نیرو برای ورود به شغل معلمی با توجه به اهمیت و حساسیت آن چه معیارهای کیفی مدنظر است.

مشروح این گفت‌وگو در ادامه تقدیم مخاطبان تسنیم شده است:

تسنیم: درحال حاضر، آموزش‌وپرورش برای جذب معلم چه شاخص‌ها و معیارهایی را مدنظر قرار می‌دهد؟

طبق قانون، گزینش تا جایی که فردی استخدام قطعی نشده است، ورود خواهد داشت و به محض استخدام قطعی فرد، طبق قانون دیگر مجاز به ورود نیستیم مگر اینکه فرد بخواهد تغییر رسته داشته باشد به‌عنوان مثال اگر فردی در بخش آموزشی مشغول به کار بوده و حالا می‌خواهد به بخش پرورشی برود،  گزینش باید او را بررسی کند اما وقتی فرد استخدام رسمی شد، دیگر گزینش و بخش‌های دیگر اجازه ورود ندارند.

رصد محورهای اعتقادی، اخلاقی و سیاسی

گزینش براساس قانون و ضوابط گزینش اقدام و محورهای اعتقادی، اخلاقی و سیاسی را رصد می‌کند چون قانون این موارد را تعیین کرده است و به محض اینکه فرد قطعی شد، دیگر ما اجازه ورود نداریم.

تسنیم: پس بعد از استخدام قطعی فرد،کدام بخش برای نظارت بر عملکرد استخدام‌شدگان باید وارد شود؟

حراست؛ پس از استخدام دیگر از حیطه کاری گزینش خارج است.

7 بند عمومی برای گزینش معلم

تسنیم: موارد اعتقادی، اخلاقی و  سیاسی  در گزینش افراد چگونه رصد می‌شود؟

طبق ماده 2 گزینش هر فردی وارد سیستم آموزش‌وپرورش شود باید گزینش شود و 7 بند شرایط عمومی را داشته باشد.

هفت بند شرایط عمومی شامل اعتقاد به دین اسلام یا یکی از ادیان رسمی قانون اساسی، التزام عملی به احکام اسلام، اعتقاد و التزام به ولایت فقیه، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی، عدم اشتهار به فساد اخلاقی و تجاهر به فسق، عدم سابقه وابستگی تشکیلاتی یا هواداری از احزاب و سازمان‌هایی که غیرقانونی بودن آنها اعلام شده مگر آنکه توبه آنها محرز شده باشد، عدم سابقه محکومیت کیفری و عدم اعتیاد به مواد مخدر است.

تسنیم: این مواردی که اعلام می‌کنید در تمام دستگاه‌ها برای گزینش نیرو وجود دارد، تفاوت آموزش‌وپرورش که با دانش‌آموزان به عنوان عامل انسانی سروکار دارد در جذب نیرو با سایر دستگاه‌ها چیست؟!

این قانون قبلاً برای گزینش آموزش‌وپرورش نوشته شده بود و بعدها آن را به کل گزینش کشور تسری دادند و تمام گزینشگران کشور از این قانون تبعیت می‌کنند!

تسنیم:  محورهای اخلاقی، اعتقادی و سیاسی را چگونه می‌توانید در گزینش افراد رصد کنید؟ اساساً چنین معیارهایی به ویژه مسائل اعتقادی یا اخلاقی تا چه اندازه قابل احصاء هستند؟

دانشگاه فرهنگیان معمولاً دو برابر ظرفیت و ماده 28 یک برابر ظرفیت، نیروها را به ما معرفی می‌کنند؛ در ماده 28 افرادی که قبول قطعی هستند یعنی مصاحبه تخصصی و بررسی پرونده آنها انجام شده است به ما معرفی می‌شوند  در دانشگاه فرهنگیان نیز همین پروسه انجام می‌شود اما اسامی دو برابر ظرفیت را به گزینش اعلام می‌کنند که برای آنها تشکیل پرونده داده و بررسی می‌کنیم.

فرایند تحقیقات محلی و شغلی

بررسی‌هایی که انجام می‌شود به‌صورت تحقیقات محلی، محل کار و محل تحصیل است و تحقیقات که کامل انجام شد از فرد مصاحبه می‌کنیم و بعد از آن پرونده به کمیسیون می‌رود و حداکثر سه نفر باید روی پرونده نظر بدهند و هر نظر به‌صورت مستقل است و بعد از نظردهی، اعلام رأی می‌شود.

دو مرحله تجدید‌نظر

ممکن است فردی در ضوابط عمومی نمره نیاورده و تایید نشود؛ در چنین شرایطی دو مرحله تجدید‌نظر اول و تجدید‌نظر دوم وجود دارد که فرد می‌تواند برای آنها درخواست  دهد، تجدید‌نظر اول در هسته‌های گزینش انجام می‌شود بدین صورت که داوطلب فرم مربوطه را تکمیل کرده و پرونده او مجدد بررسی می شود، از سه فردی که رأی داده بودند دو نفر جدید بوده و یک نفر از قبل باقی  می‌ماند، اگر فرد مجدد در اولویت قرار نگرفت می‌تواند درخواست تجدید‌نظر دوم را بدهد که در این مرحله پرونده او به هیئت مرکزی گزینش می‌آید و ما آن را بررسی می‌کنیم تا حقی از فردی ضایع نشود، در این مرحله، فرد مجدد برای مصاحبه دعوت می‌شود و اگر نیاز باشد دوباره تحقیقات انجام و اعلام رأی می‌شود.

رصد معیارهای سیاسی با استعلام از مراجع ذیصلاح

تسنیم: معیارهای اعتقای، اخلاقی و سیاسی شامل چه مواردی است؟

 معیارهای سیاسی به صورت استعلام از مراجع ذیصلاح است تا مشخص شود فرد سابقه دارد یا نه! از لحاظ اعتقادی و مذهبی نیز بررسی‌های جامع در مرحله تحقیقات و مصاحبه انجام می‌شود.

تسنیم: چگونه مشخص می‌شود که در مرحله تحقیقات یا مصاحبه، واقعیت‌ها گفته می‌شود؟! اگر گزینش آموزش‌وپرورش تا این حد دقیق بود بسیاری از  مشکلاتی که در بحث جذب نیروهای کیفی برای شغل معلمی بیان می‌شود، وجود نداشت.

مشکلات را نباید به گزینش تسری داد!

تسنیم: اما گزینش گلوگاه ورود نیرو به آموزش‌وپرورش است!

گلوگاه است اما تا وقتی که فرد قطعی نشده باشد و به محض استخدام فرد، دیگر بررسی او در حیطه ما نیست! در گزینش نیرو برای ورود به شغل معلمی به دلیل حساسیت‌ها علاوه بر ضوابط عمومی، انتخاب اصلح را هم مدنظر داریم.

انتخاب اصلح برای گزینش معلم

تسنیم: منظور شما از "انتخاب اصلح" در گزینش چیست؟

انتخاب اصلح، معیارهایی را مشخص می‌کند و به افراد نمره‌دهی می‌شود یعنی به خاطر حساس بودن شغل معلمی انتخاب اصلح را انجام می‌دهیم که همه جنبه‌های فرد را در نظر می‌گیرد یعنی اگر خانم است پوشش حجاب برتر و در مورد آقایان، رعایت شئونات همچنین خواندن نماز بررسی می‌شود!

تسنیم: مثلاً اگر فردی چادر بپوشد یا مردی شئونات را رعایت کند، براساس معیارهای ظاهری چگونه می‌‌توان به صلاحیت اخلاقی یا اعتقادی فرد برای ورود به شغل حساس معلمی پی برد؟!

در آموزش و پرورش سعی شده است مُرّ قانون را به خاطر حساسیت کار اجرا کنیم در تحقیقات محورهای اعتقادی، اخلاقی و سیاسی برای افراد بررسی می‌شود و از منابع موثق تحقیقات را انجام می‌دهیم که فرد را کامل بشناسند یعنی تحقیات محلی، محل کار و دانشگاه انجام و در آنجا مشخص می‌شود فرد در چه محورهایی مشکل دارد، ممکن است در تحقیقات بعضی موارد مشخص نشود که در مرحله مصاحبه تکمیل می‌شود.

رصد سلامت روان در گزینش معلمان!

تسنیم: گزینش در بحث بررسی سلامت روان افراد متقاضی ورود به شغل معلمی هم وارد می‌شود؟

قانون گزینش تأکید دارد از لحاظ اعتقادی، اخلاقی و سیاسی افراد بررسی شوند و موضوع سلامت روانی مربوط به حوزه مرکز برنامه‌ریزی و نیروی انسانی است که کارهای مربوط به مصاحبه تخصصی را انجام می‌دهند و حتی  افرادی بودند که به لحاظ سلامت جسمی و روانی مشکل داشتند و آنها را رد کردند، در مصاحبه تخصصی تمام این محورها را در نظر می‌گیرند.

تسنیم: افراد برای بررسی سلامت روانی به مراکز روانپزشکی ارجاع می‌شوند؟

من این را اطلاع ندارم چون در حیطه کاری بنده نیست.

تسنیم: آموزش‌وپرورش به دو روش دانشگاه فرهنگیان و استخدام آزاد اقدام به جذب معلم می‌کند؛ گزینش در این دو روش، چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارد؟

هیچ تفاوتی وجود ندارد و مراحل هر دو، یکسان است.

هر فردی که وارد مدارس  می‌شود باید گزینش را طی کرده باشد

تسنیم: فرایند گزینش نیرو برای ورود به مدارس غیردولتی به چه صورت است؟ هم‌اکنون بیشتر مدارس غیردولتی به‌صورت فامیلی یا آشنایی اقدام به جذب معلم می‌کنند که برخی از آنها به صورت دقیق بررسی نشده‌اند.

طبق قانون گزینش هر فردی که می‌خواهد به آموزش‌وپرورش وارد شود باید گزینش شود و فرایند گزینش طبق قانونی که تعین شده است، انجام می‌شود.

تسنیم: برای نیروهای مدارس غیردولتی باید گزینش انجام شود اما هم‌اکنون اینگونه نیست و تمام افراد شاغل در این مدارس، مرحله گزینش را طی نکرده‌اند!

هر فردی را برای گزینش به ما معرفی کنند مراحل را برای او انجام می‌دهیم.

تسنیم: پس باید به شما معرفی شوند و اگر مدرسه‌ای اقدام به معرفی نیروهایش نکند، آیا این دسته از معلمان بدون گزینش هم می‌توانند مشغول به کار شوند؟

اگر معرفی نکنند، تخلف کرده‌اند!

تسنیم: این تخلف را کجا باید رسیدگی کند؟

باید بخش بازرسی و نظارت ورود کنند.

بررسی تمام نیروهای مدارس غیردولتی تا پایان مرداد توسط گزینش

تسنیم: شما می‌گویید تمام نیروهای مدارس غیردولتی گزینش شده و پرونده‌های آنها برای شما ارسال می‌شود؟

 ما دستورالعملی را به کل استان‌ها ارسال کردیم که از 15 اردیبهشت تا 30 خرداد تمام نیروهای مدارس غیردولتی را به ما معرفی کنند و گزینش نیز تا پایان مرداد آنها را بررسی و جواب را اعلام می‌کند و هیچ فردی بدون تایید گزینش نباید وارد مدارس شود و اگر چنین کاری انجام شود باید بازرسی وزارتخانه وارد شود و دیگر دست ما نیست.

تسنیم: بی‌توجهی به مسئله جذب و طی مرحله گزینش برای نیروهای مدارس غیردولتی باعث ایجاد حادثه مدرسه معین شد؟

در پرونده مدرسه معین، معلم خاطی به گزینش معرفی شده بود یعنی در پرونده اولیه، او به گزینش معرفی و کامل بررسی شده بود اتفاقاً پرونده مثبتی هم داشت اما وقتی مدرسه‌اش را تغییر داد، فکر می‌کنم گزینش نداشت؛ زمانی که این فرد را به ما معرفی کرده بودند، او را بررسی کردیم و پرونده کاملاً مثبتی داشت و مشکلی نداشت!

تسنیم: بعد از حادثه مدرسه معین به گزینش نیروها حساس‌تر نشدید؟

 بله حساس‌تر شدیم.

پس از حادثه مدرسه معین، گزینش نیرو چه تغییراتی کرد؟

تسنیم: خُب! مراحل گزینش چه تفاوتی کرد؟

نسبت به کار خودمان حساسیت ایجاد نشد و ما همان راوال را انجام می‌دادیم اما پیگیری‌هایی  انجام دادیم و تأکید شد بدون تاییدیه گزینش، هیچ فردی نباید سرکلاس برود و به مدارس دولتی و غیردولتی تاکید شده است و ما موظفیم هر فردی را که به ما معرفی کنند، گزینش کنیم.

جذب گزینشگران به چه صورت است؟

تسنیم: توانمندسازی کارکنان شاغل در بخش گزینش یکی از خط‌مشی‌های تعیین شده برای مرکز گزینش آموزش‌وپرورش است؛ در این راستا برای توانمندسازی نیروهای گزینش با معیارهای لازم برای جذب معلم، چه اقداماتی انجام می‌شود؟ از سوی دیگر برخی افراد از جمله نمایندگان مجلس نسبت به سفارش و پارتی‌بازی‌ها در بخش گزینش صحبت‌‌هایی دارند!

اگر دوستان معتقد به سفارش و پارتی بازی هستند باید به‌صورت مصداقی اعلام کنند؛ حساسیت خاصی به جذب نیرو برای واحد گزینش داریم، چون می‌خواهیم افرادی را بیاوریم که قرار است سرنوشت افراد دیگر را رقم بزنند بنابراین باید الگو باشند و شائبه‌ای نداشته باشند، در جذب نیرو برای بخش گزینش حساسیت‌هایی داریم.

تسنیم: این حساسیت‌ها شامل چه مواردی است؟

 نیروهایی که می‌خواهند عضو هسته‌های گزینش شوند علاوه بر اینکه در هیئت مرکزی بررسی می‌شوند و تاییدیه برای هیئت عالی گزینش فرستاده می‌شود و آنها نیز بررسی می‌کنند و تاییدیه را به ما می‌دهند و ممکن است بگویند فلان فرد برای حضور در هیئت گزینش واجد شرایط نیست.

تسنیم: توانمندسازی گزینشگران به چه شیوه‌هایی انجام می‌شود؟

با آموزش مستمر، کار توانمندسازی را پیگیری می‌کنیم، آموزش‌ها باید هم کمیت و هم کیفیت داشته باشد و فقط کمیت ملاک نیست؛ آموزش تخصصی، گروهی و فرد به فرد را ارائه می‌دهیم مثلاً اگر فردی می‌خواهد عضو هسته گزینش شود پس از طی مراحل تاییدیه او را به هیئت مرکزی دعوت می‌کنیم و فرد به فرد و واحد به واحد آموزش داده و امتحان می‌گیریم و اگر فرد نمره نیاورد باید دوره دیگری را بگذراند.

تاثیر سفارش‌ها در گزینش؟

تسنیم: شیوه نظارت بر عملکرد نیروهای گزینش به چه صورت است تا مواردی مانند سفارش‌ها یا رفتار نامناسب با افراد هنگام گزینش، بررسی شود؟

برای بررسی گزینش‌ها، بازرسانی گذاشته‌ایم و بازرسانی را اعزام می‌کنیم تا هسته‌های گزینش را نظارت کنند و اگر گزارشی آمده باشد، بازرس‌ها آن را بررسی می‌کنند و مطمئن باشید نمی‌گذاریم حق فردی ضایع شود.

مدیران هسته‌های گزینش حق یک رأی دارند و هر پرونده به سه رأی نیاز دارد یعنی در گزینش باید سه رای موافق هم یا دو رای موافق و یکی مخالف باشد و اگر تنافض مشاهده شود اعلام رأی نمی‌شود به خاطر همین است جلوی سفارش‌ها گرفته می‌شود البته ممکن است برخی تماس گرفته و بگویند حواست به فلانی باشد اما این در مثبت و منفی بودن پرونده تاثیر ندارد چون برای هر پرونده سه نفر رأی می‌دهند.

تسنیم: نقش گزینش در جذب معلم کارآمد برای آموزش‌وپرورش بسیار موثر است؛ احساس می‌کنید فرایند گزینش آموزش‌وپرورش چه کمبودهایی دارد که باید اصلاح شود و تا به حال شده است آیا  طرحی برای اصلاح روند گزینش نیرو  دارید؟

اگر اصلاحی بخواهد انجام شود باید از طریق هیئت عالی گزینش باشد.

تسنیم: شما باید این درخواست را مطرح کنید!

سال گذشته تقاضایی از ما داشتند و گفتند نظرتان را درباره نحوه گزینش، تحقیقات و فرم‌ها اعلام کنید ما نیز نظرخواهی از استان‌ها انجام داده و آن را جمع‌بندی و به هیئت عالی گزینش ارسال کردیم، هم‌اکنون این هیئت در حال بررسی است و ممکن است به این زودی اعلام کنند در دستورالعمل گزینش تغییراتی انجام شود.

البته گزینش آموزش‌وپرورش خاص‌تر از سایر بخش‌هاست و علاوه بر ضوابط عمومی ضوابط انتخاب اصلح را داریم و برای رشته‌هایی مانند الهیات ضوابط خاص‌تر وجود دارد؛ ممکن است فرد دارای ضوابط عمومی باشد اما به لحاظ انتخاب اصلح نیز بررسی شده و نمره می‌گیرد و برای تمام رشته‌ها معیارهای انتخاب اصلح را داریم.

تسنیم: معیارهای انتخاب اصلح شامل چه مواردی است؟

 به عنوان مثال موضع‌گیری نسبت به نظام، ولایت فقیه، شرکت در راهپیمایی، نماز جمعه، فعالیت بسیج.

تسنیم: از کجا چنین مواردی برای شما احراز می‌شود؟

 در تحقیقات مشخص می‌شود! موارد اخلاقی هم مواردی همچون میزان تقید در انتخاب دوست، شرکت در نهادهای انقلابی را می‌سنجد و بیشتر بر این مسئله تأکید دارد که فرد مشکل اخلاقی نداشته باشد و این مسائل در تحقیقات احصا می‌شود، اگر در تحقیقات واقعیات اعلام نشود، در مصاحبه با توجه به تسلط گزینشگران این مسائل رصد می‌شود.