کنایه‌ای که گاندو به نگاه جناحی می‌زند/ تقبیح گاندو تطهیر جاسوسی، روش مدرن جابه‌جایی قاتل و مقتول

به گزارش سرویس نقد رسانه پایگاه 598- مائده شیرپور، سریال «گاندو» به عنوان یک سریال مستند که یکی از نزدیک‌ترین سریالهایی است که از زمان اتفاق تا ساخته‌شدن روایت شده، می‌تواند به عنوان یک سنگ‌محکی جهت ظرفیت مسئولین در صمیمت با مردم بررسی شود. تا نشان دهد اخلاق انقلابی‌ و روراستی با مردم و محرم دانستن آنها که مدام در سخنان بنیانگذار انقلاب و رهبر معظم انقلاب تکرار شده است چقدر از سوی مسئولان نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. گاندو در صدا و سیمایی که بدون تعارف مخاطبان زیادی را از زمان انقلاب تا کنون از دست داده است خیلی سریعتر از حد تصور توانست جایگاهش را بیابد و مخاطبان خود را در هر سن و رده و مقامی به پای تلویزیون بکشاند، واکنشها به این سریال نشان داده که از وزارت خارجه، تا دولت و کارشناسان سیاسی و اقتصادی این روایت را دیده و موشکافانه بررسی کرده‌‌اند اما نکته قابل توجه برخی از این مخاطبان در برخورد با تهیه کننده و کارگردان که عملا بر اساس مستندات ارائه شده شروع به ساخت سریال کردند، در نوع خود عجیب و غریب است.

متاسفانه گاندو توسط بسیاری از سیاسیون جناحی نقد شد و علی‌رغم اینکه این سریال فراجناحی و موضوع امنیت و منافع ملی کشور را بررسی می‌کرد صدای بسیاری از افرادجناح معتدل معطوف به دولت را درآورد و حتی آنها را وادار کرد تا فشارها را طوری افزایش دهند که بخشی از سریال عملا سانسور شده و با اختلاف زمانی به دست مردم برسد که این موضوع طیفی از تحلیلها از میزان محرم ندانستن مردم تا خجالت از رفتاری که در دوره‌ای از آنها سر زده می‌تواند در بر داشته باشد.

اما بی شک مهمترین دلیل استقبال مردم همان جناحی نبودن و مستنند بودن این فیلم است و توجهی که به منافع ملی دارد، این فیلم در کنار این موضوعات برخی از تجهیزات امنیتی و اقتدار اطلاعاتی جمهوری اسلامی را نیز به نمایش گذاشته و رفتارهای انقلابی‌ای را که در ابتدای انقلاب توسط جوانها مرسوم بوده را نیز احیا کرده است.هر چند که برخی از منتقدان آن را عملا قبول نداشته و حتی به این سبک رفتار عادت خرده گرفته‌‌اند. اما واعا چرا برخی از این سریال مستند ناراحت شدند؟!

مرور خاطرات بد؟
سوال اصلی که برخی از رسانه‌ها از منتقدان پرسیده اند در نوع خود قابل تامل است، آیا به دام انداختن جاسوسی مدعی کشف طعم آدامس مورد علاقه مقام ارشد اجرایی جمهوری اسلامی است توسط دستگاه‌های اطلاعاتی کشور، نباید مایه غرور و مباهات مسئولان جمهوری اسلامی باشد؟

فارغ از همه نقاط قوت و ضعف این سریال که مانند سریالهای دیگر باید اهل فن و هنر درابهر آن نظر دهند و همه ایراداتی که شاید بتوان به لحاظ فنی یا محتوایی به آن وارد کرد، «گاندو» یکی از معدود آثار تصویری است که در سال‌های اخیر، به بزرگ‌ترین خطری که در دست‌کم سه دهه اخیر کشور و نظام را تهدید می کند، یعنی پروژه «نفوذ» پرداخته است و در مجموع توانسته نظر مخاطبان سیمای جمهوری اسلامی را به خود جلب کند، آن هم مخاطبی که در سال‌های اخیر، هیچ محدودیتی در دسترسی به آخرین و تازه‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی ساخته شده در دنیا ندارد و از این رو، جلب چنین مخاطبانی و نشاندن آن‌ها به پیگیری یک سریال جاسوسی-پلیسی کار آسانی نیست. بگذریم از این که گاندو تنها می تواند یک «فتح باب» در حوزه ساختن آثار تصویری درباره تهدیدات امنیتی اساسی که به سمت کشور و نظام نشانه رفته، توسط نهادهای انقلابی باشد. اما چرا برخی با این سریال منتخب مردم زاویه یافته و در صدد تخریب این مدل سریال مستند هستند؟

توئیت‌های کنایه‌وار به گاندو
اگر توضیحات دستگاه اطلاعاتی و حقایق موجود در پرونده امنیتی جیسون و در نهایت حکم دستگاه قضا، درباره این که جیسون رضاییان یک جاسوس بسیار مهم و یک «شاه ماهی» اطلاعاتی برای سیا بود، را ببینیم هیچ شک و تردید به خود راه نمی‌دهیم اما اینکه چرا برخی هنوز این موضوع را باور نمی کنند مطلبی است قابل تامل که شاید ناشی از به خواب زدن عمدی خود این افراد باشد.

قابل تامل است که در بهمن ۹۴ گزارشی در رسانه های داخلی منتشر شد که خبر از یک «پروژه نفوذ» می داد. چنان که اسناد منتشره «ویکی لیکس» در آن برهه نشان می‌دهد، همکاری‌های آمریکا و انگلیس هم در سال‌های منتهی به سال ۲۰۰۹ به‌رغم تعطیلی ظاهری دفتر همکاری‌های دو کشور ادامه یافت. یکی از این اسناد، سند محرمانه وزارت خارجه آمریکا مربوط به آوریل ۲۰۰۸ است که از سفارت آمریکا در لندن به واشنگتن ارسال شده است.

این سند افشا می‌کند دانشگاه دورهم انگستان در لفافه فعالیت‌های علمی به وزارت خارجه آمریکا برای جاسوسی از ایران کمک کرده است. دانشگاه دورهم برای این‌که آمریکا را متقاعد به دریافت بودجه ۳۰۰ هزار پوندی برای کمک به فعالیت های جاسوسی و تغییرات سیاسی در سطح توده مردم بکند، بر ارتباط هایی که با مقامات بلندپایه ایرانی دارد تأکید کرده و افزوده این ارتباط ها می‌توانند پوشش سیاسی مناسبی برای این فعالیت فراهم آورند.

سفارت آمریکا در انگلیس ۶ طرح پیشنهادی از کسانی که آن‌ها را مرتبطین ایرانی در لندن خطاب کرده دریافت کرده بود که قرار بود در قالب آن‌ها زمینه‌های کسب اطلاعاتی از فضای سیاسی ایران در سطح توده مردم فراهم شود. دکترمحمد علی پدرام و دکتر انوش احتشامی افرادی بودند که سفارت آمریکا در انگلیس از آن‌ها به عنوان مرتبطین واشنگتن در لندن یاد می‌کند و طرح هایی در همین راستا ارائه داده‌اند.

جالب است بدانیم که غلامحسین محسنی اژه‌ای به عنوان سخنگوی دستگاه قضا در آن تاریخ، پاسخ به سؤال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه شنیده شده، یکی از مرتبطین آقای حسام‌الدین آشنا به اتهام جاسوسی توسط وزارت اطلاعات دستگیر شده، آیا این بازداشت را تأیید می‌کنید و آیا این متهم در اختیار قوه قضائیه قرار گرفته است؟ گفت: "وزارت اطلاعات و یا اطلاعات سپاه با حکم قضایی اعم از قاضی یا دادستانی بازداشتی را انجام می‌دهد و از سویی ممکن است فردی هم از سوی قوه قضائیه در اختیار وزارت اطلاعات قرار بگیرد. فردی توسط وزارت اطلاعات پیرامون اتهام مذکور دستگیر شده و در خصوص ارتباط با محل کار این فرد اطلاعاتی مشخص وجود دارد. اما ممکن است فردی در محل کار خود دستگیر شود اما ارتباطی با فرد کناری خود نداشته باشد. با این حال فردی با این اتهامات و جزییات دستگیر شده است و اطلاعات بیشتر در حال جمع‌آوری است."

حساسیت بی‌مورد
اما این نکته که آلرژی بالای برخی از مسئولان دولتی در خصوص پخش این سریال تلویزیونی باعث شده تا مخاطبان نیز نسبت به چرایی این واکنش‌ها حساس شوند. گاندو تیغ تیز سانسور را چندین بار احساس کرده و هر وقت این سریال دچار سانسور شده همان پلانی که حذف یا قلب شده بیشتر مورد توجه و کنکاش مخاطبان قرار گرفته است.

یکی از کاربران شبکه اجتماعی سئوال محوری را از مشاور رئیس جمهور زیر این توئیت پرسیده است که چرا هر وقت موضوع جاسوسی می شود دولتی ها حساس می شوند.

چندی پیش هم نیز یکی از رسانه ها به طور کاملا جهت داری سئوال منفی را از«عباس موسوی»، سخنگوی وزارت خارجه درباره این سئوال پرسید. موسوی نیز درباره این سریال بیان کرده است: «عجیب است. آنچه درباره وزارت و شخص وزیر و همکاران ما در سریال گاندو نشان داده می‌شود خیلی با واقعیت منطبق نیست. اگر به ما می‌گفتند اسناد را به آنها می‌دادیم که کمی فیلم‌شان واقعی‌تر باشد. فیلم به لحاظ جلوه‌های هنری فیلم بدی نیست ولی ای کاش تقوا در آن رعایت می‌شد. ظریف وقت نگاه کردن تلویزیون ندارد، نه تلویویزن‌هایی که از خانه همسایه می‌شود گرفت و نه تلویزیون منزل خودشان.»

ظریف پیشتر در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه "فردی در سریال گاندو به شما شبیه و در نقش منفی است"، گفت: «من بحمدالله نگاه نمی‌کنم بنابراین نگران نیستم.»

اما دستکم به نظر می رسد که رسانه‌هایی که طرفدار دولت هستند نگران چنین سریالی شده اند که به طور جهت دار از سخنگوی وزارت خارجه درباره مضمون این سریال سئوال می کنند و وی را به موضع منفی و شدید نسبت به آن ترغیب می کنند. این درحالی است که بسیاری از مخاطبان این سئوال اساسی را دارند که ارگان های مربوطه چرا به ادعاهایی که در سریال مطرح می‌شود پاسخ روشنی نمی دهند. البته سخنگوی وزارتخارجه مطرح می کند که کاش سازندگان سریال گاندو پیش از ساخت و پخش آن با وزارتخارجه مشورت می کردند و قطعا وزارتخارجه اسناد مربوط به این ماجرا را در اختیار آنان قرار می داد که ای‌کاش الان مستندات وزارت خارجه نیز برای تلطیف فضا منتشر شود تا حداقل اگر کمکاری ای صورت گرفته است جبران شود. اما نکته دیگر و جالب این ماجرا این است که چرا رسانه‌هایی که امروز به طرفداری از دولت به ساخت سریال جاسوسی ایراد می‌‌گیرند درباره فیلمهای که به دور از فرهنگ و اصول اخلاقی و شئونات کشور ساخته می‌شود و با آنها برخورد صورت میگیرد مواضعی طرفدارانه و محق گرفته و شعار«آزادی بیان» سر می دهند اما درباره سریال مستند و واقعی چننی تلاش می‌کنند تا اصل ماجرا مخدوش شود؟

اما یکی دیگر از نکات جالب سریال اینجاست که برخی از کاربران شبکه اجتماعی هم به سراغ جیسون رضائیان و همسرش رفته اند و در یکی از شبکه های اجتماعی نسبت به این مسائل سئوال پرسیده اند که این دو نفر بخش نظرات صفحات مجازی خود را مسدود کرده اند.

*سیاست روز