«سینماحقیقت» روبه‌جلو، بدون‌هویت

تعداد زیادی فیلم مستند کوتاه و بلند در دوازدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت به نمایش درآمد. این جشنواره به نوعی تنها-یا مهم‌ترین- رویداد سینمای مستند در کشورمان است که به دلایل مختلف به طور قابل توجهی بازتاب پیدا می‌کند. برای بررسی فضای جشنواره در این دوره با برخی از مستندسازان جوانی که خودشان در سینماحقیقت فیلم داشته‌اند گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که درادامه می‌خوانید.

جشنواره‌رو‌به‌رشداست
ماهان خمامی‌پور، کارگردان مستند «شبیه‌سازی آقای زرد» است که در جشنواره امسال به اکران درآمده است. آقای ماهان خمامی‌پور، کارگردان شبیه‌سازی آقای زرد درباره قصه این فیلم به «صبح‌نو» گفت: این فیلم عاشقانه‌ای است درباره پیرمرد زردپوشی که به تنهایی در خرابه‌های شهر حلب زندگی می‌کند. خمامی‌پور با اشاره به این‌که در دوره‌های گذشته این جشنواره نیز فیلم داشته است، افزود: جشنواره روبه پیشرفت است. به نظرم هر سال نسبت به دوره گذشته رشد داشته است. مهم‌ترین بخش آن مهمانان خارجی جشنواره است که در آن حضور پیدا می‌کنند. مهمانان خارجی سینماحقیقت واقعاً درست و حسابی و حرفه‌ای هستند. همه آن‌ها از جشنواره‌ها یا تلویزیون‌های معتبر آمده‌اند. این که بتوانی فیلم هرتسوک را در این‌جا ببینی نکته جالبی است. پخش دیگر فیلم‌های مستند روز دنیا در این جشنواره هم به همین شکل است. وی ادامه داد: اگر واقع‌بین باشیم مستند مخاطب زیادی ندارد. نه تنها درایران بلکه در تمام دنیا مخاطب محدودی دارد. برای همین آدم‌های محدود هم امکان تماشای فیلم مستند در سالن سینما به سختی مهیا می‌شود. سینماحقیقت در طول یک هفته فرصت تماشای مستند را در سالن سینما ایجاد می‎‌کند که نکته مهمی است. کارگردان مستند شبیه‌سازی آقای زرد درباره حضور رایگان مردم در این جشنواره برای تماشای فیلم‌ها بیان کرد: از دو منظر باید این اتفاق را بررسی کرد. اگر بلیت‌فروشی اتفاق بیفتد جشنواره نظم بیشتری خواهد داشت، اما تعداد مخاطبانش کم خواهد شد. شخصاً ترجیح می‌دهم مستند که یک کالای فرهنگی است، به هرنحوی برای مردم نمایش داده شود.

به نظرم آدمی که در سالن وارد می‌شود مستند را می‌بیند و همین ارزشمند است. برای منظم کردن جشنواره می‌توان سالن‌های بیشتری را برای نمایش آثار اضافه کرد. خمامی‌پور با اشاره به برخی از نواقص جشنواره سینماحقیقت گفت: البته نواقص جشنواره را مدیران بهتر می‌دانند، اما از نگاه یک مخاطب جشنواره می‌توانم به مشکل تعداد کم سالن و صندلی اشاره کنم. یکی دیگر از مشکلات این است که محیط منطقه‌ای که در آن جشنواره برگزار می‌شود بیشتر تجاری است تا فرهنگی. امسال اتفاق خوبی رخ داد و به صورت هم‌زمان در چند شهر دیگر هم جشنواره برگزار شد. علاقه‌مندم در تهران هم سالن‌های جدیدی اضافه شود.

ماهان خمامی‌پور درباره کیفیت مستند‌های نمایش داده شده در جشنواره توضیح داد: به نظرم تعدادی مستندساز هستند که پای ثابت جشنواره‌اند. برخی هم هستند که جزو اساتید به حساب می‌آیند و هر سال با حضور در جشنواره به مستندسازان جوان کمک می‌کنند.

طبیعتاً همین باعث می‌شود سال به سال کیفیت کار‌ها ارتقا پیدا کند. این اتفاقی است که برای خود من هم افتاده است. به نظرم درکلیت جشنواره فیلم‌های ضعیف کمتر شده‌اند. مستند در همه جای دنیا یارانه دارد، چون ارزش آن فراتر از مادیات است.

نیازبه‌بانک‌اطلاعاتی‌مستندداریم
خانم فاطمه ذوالفقاری، کارگردان مستند «فقدان» است که در جشنواره امسال به اکران درآمده است. فاطمه دوالفقاری درباره داستان مستند فقدان به «صبح‌نو» گفت: این فیلم درباره بحران است که بهانه‌اش زلزله است. اما موضوع من هربحرانی است که می‌تواند آدم‌ها را درگیر خودش کند. به این پرداختم که وقتی بحران رخ می‌دهد و مردم فکر می‌کنند گذشته‌شان نابود شده، مواجهه‌شان با این موضوع چگونه است. ذوالفقاری درباره روند جشنواره سینماحقیقت درسال‌های اخیر بیان کرد: اگر بخواهم به صورت کلی بگویم، امسال به لحاظ فنی مشکلاتی وجود داشت که البته در طول جشنواره مسوولان سعی کردند آن را اصلاح کنند. خروجی دی‌سی‌پی فیلم‌ها مشکل داشت. نمی‌خواهم مشکلات را کلاً به گردن جشنواره بیندازم، ولی حیف است که یکی از مهم‌ترین رویداد‌های مستند این مشکلات را داشته باشد. برخی از فیلمسازان خارجی هم مدعی بودند صدا و تصویر فیلم‌هایشان مشکل داشته است. وی درباره تنوع موضوعات فیلم‌های امسال افزود: فیلم‌های امسال تنوع زیادی در ژانر و فرم داشتند.

همین نگاه در انتخاب آثار برایم جالب بود. هر جشنواره‌ای سیاست‌هایی دارد که می‌توان در مورد آن صحبت کرد. من هنوز سیاست‌های جشنواره سینماحقیقت را در دوره‌های مختلف متوجه نشده‌ام.

واقعاً خط‌مشی سینماحقیقت هنوز برایم نامشخص است و همین باعث می‌شود گاهی فیلمسازان مسیرشان را تغییر بدهند و گاهی به سمت سینمای مستندی بروند که خیلی نزدیک به سینمای داستانی است چرا که در داوری‌ها افرادی انتخاب می‌شوند که تخصص در سینمای داستانی دارند و مسلماً سلیقه آن‌ها در چارچوب سینمای داستانی است.

به هرحال سینماحقیقت مهم‌ترین رویداد مستند کشور است. اینجا بهترین جایی است که می‌توانی فیلمت را برای اولین بار نمایش دهی. کارگردان مستند فقدان درباره حضور آزاد مردم در این جشنواره و نکات مثبت و منفی‌اش گفت: هنوز زمان زیادی باقی مانده تا به جایی برسیم که مثل جشنواره‌های معتبر دنیا، برای سینماحقیقت بلیت‌فروشی کنیم.
اولین لازمه‌اش نمایش باکیفیت فیلم‌هاست که وقتی مخاطب بلیت می‌خرد، ارزش هزینه را داشته باشد. دیگر اینکه مردم علاقه‌مند به دیدن فیلم مستند بشوند.

ذوالفقاری با اشاره به لزوم تغییر سیاست‌های سینمای مستند کشورمان بیان کرد: چرخه‌ای وجود دارد که جشنواره تنها بخشی از آن است. بخش دیگرش آن است که مردم با سینمای مستند آشناتر بشوند. این آشنایی لزوماً به معنای فروش بالا مثل سینمای داستانی نیست.

تولید سینمای مستند کشورمان بسیار بالاست و شنیده‌ام حدود هزار کار در طول سال ساخته می‌شود. تنها تعدادی از آن‌ها به سینماحقیقت راه می‌یابند. بقیه آن‌ها کجا هستند؟ درباره مستند خودم، تعداد زیادی دانشجو مخاطب آن در جشنواره بودند که بسیاری از آن‌ها از طریق دوستان دانشجویم متوجه اکرانش شده بودند.

برای این افراد دسترسی به مستند‌ها مهم است. وی با اشاره به اهمیت ایجاد یک بانک اطلاعاتی گفت: ما به ایجاد یک بانک اطلاعاتی در سینمای مستند نیاز داریم. حتی آن مستندسازانی که تهیه‌کننده دارند بازهم خروجی مالی خاصی نخواهند داشت.

وجود چنین بانک اطلاعاتی کمک می‌کند که لااقل زحمات آن‌ها به هدر نرود و کارشان توسط کسانی که علاقه‌مند هستند، دیده شود. از طریق این بانک فیلم‌هایی که به جشنواره راه نیافته‌اند معرفی می‌شوند و می‌توانند توسط علاقه‌مندانشان شناسایی شوند. چون در هر صورت فیلم‌های خوب زیادی هستند که در انتخاب آثار قرار نگرفته‌اند و دسترسی به آن‌ها به راحتی موجود نیست.