قربانی کردن قانون به نفع فرد!
بررسی آماری «فرهیختگان» نشان می‌دهد مجموع صادرات کالا و خدمات ایران به عراق ۵ برابر بیشتر از صادرات ایران به ۲۸ کشور اروپایی است و شاید این راز تلاش برای تخریب رابطه ۲ کشور باشد.
به گزارش پایگاه 598 به نقل از فرهیختگان، ایران سومین تامین‌کننده نیاز بازار کالایی (غیرنفتی) عراق
پس از ترکیه و چین است. در سال 96 عراقی‌ها حدود 14.5 درصد از کل صادرات
غیرنفتی ایران را خریداری کرده‌اند که در مقایسه با خرید فقط سه درصد از
کالاهای غیرنفتی ایران توسط 28 کشور عضو اتحادیه اروپا، صادرات به عراق
رقمی بسیار چشمگیر است.
همکاری‌های مشترک در زمینه خدمات فنی و مهندسی، همکاری در زمینه صادرات برق، همکاری‌های گسترده و بسیار نزدیک امنیتی در دوره پساصدام و مخصوصا همکاری دو کشور برای از بین بردن داعش و همچنین تحرکات جدایی‌طلبانه در کردستان عراق، وجود ارتباطات بسیار گسترده و اشتراکات فرهنگی و مذهبی عمیق، موجب حساسیت دشمنان این دو کشور شده است که بیش از پیش درصددند مانع ادامه این همکاری‌ها شوند.
ایجاد ده‌ها شایعه و پخش گسترده آن توسط رسانه‌های معاند و حتی برخی‌ها در داخل برای اختلاف‌افکنی اهمیت هرچه بیشتر این تعامل دوجانبه را نشان می‌دهد. بر این اساس مشخص است که دشمنان هر دو کشور به‌ویژه آمریکا و سعودی‌ها به‌راحتی نمی‌توانند این حجم از تعامل امنیتی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی بین دو کشور ایران و عراق را هضم کنند و در این راه قطعا از هیچ کوششی برای اختلاف‌افکنی دست برنخواهند داشت، لذا علاوه‌بر هوشیاری دو ملت و دولت‌های دو کشور، در زمینه‌های اقتصادی نیز فرصت‌های زیادی برای گسترش تعاملات تجاری، همکاری‌های فنی و مهندسی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک وجود دارد که در این گزارش به آنها پرداخته شده است.
نکته قابل تامل این است که به‌رغم سود سرشار تعامل دوجانبه، فرصت‌سوزی از هر دو طرف به‌ویژه طرف ایرانی در زمینه گسترش «روابط تجاری» دیده می‌شود.
همچنین عراق به‌لحاظ برخورداری از موقعیت محوری عالی با بنادر و فرودگاه‌های استراتژیک، این ظرفیت را دارد که در آینده‌ای نزدیک در کنار کشور امارات به‌عنوان بزرگ‌ترین توزیع‌کننده کالا با کمترین هزینه در منطقه قرار گیرد. این مساله علاوه‌بر توسعه اقتصادی عراق، برای ایران نیز شریک مطمئن تجاری در تامین اقلام وارداتی خود از این کشور فراهم خواهد کرد.
صادرات کالای ایران به عراق معادل ۴ برابر صادرات به اروپا
بررسی داده‌های آماری گمرک ایران نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی ایران به عراق از دومیلیارد و 762 میلیون دلار در سال 1387 پنج‌میلیارد و 150 میلیون دلار در سال 90، پنج‌میلیارد و 949 میلیون دلار در سال 92 و 6 میلیارد و 424 میلیون دلار در سال 96 رسیده است. این میزان یعنی صادرات 6.4 میلیارد دلاری در سال 96 به عراق، ایران را پس از ترکیه با بیش از 9 میلیارد دلار و چین با 8.4 میلیارد دلار در رتبه سوم مبادی وارداتی عراق قرار می‌دهد.
صادرات غیرنفتی ایران به عراق در مقایسه با کل صادرات غیرنفتی کشور نکات قابل توجهی دارد، به‌طوری که صادرات به عراق در سال 87 حدود 13 درصد از کل صادرات غیرنفتی کشور را شامل می‌شد که این میزان در سال 88 به 22 درصد، در سال 89 به 21 درصد، در سال 90 و 91 حدود 19 درصد، در سال 93 حدود 20 درصد و در سال 96 نیز صادرات به عراق حدود 14.5 درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران را شامل می‌شود.
بر این اساس به‌لحاظ آماری مشخص است که بازار عراق در تمام این سال‌ها به‌ویژه در زمان تشدید تحریم‌های ظالمانه آمریکا و غربی‌ها علیه ایران (سال‌های 90 و 91)، اهمیت قابل‌توجهی برای صادرات کالاهای غیرنفتی کشورمان داشته و دارد.
برای تصور میزان اهمیت بازار عراق در تجارت خارجی ایران همین مقدار کافی است که بدانیم صادرات غیرنفتی ایران به عراق در سال 96 تقریبا 4.1 برابر صادرات غیرنفتی ایران به کل 28 کشور عضو اتحادیه اروپا در همین سال است (صادرات 6 میلیارد و 425 میلیون دلاری به عراق در مقابل یک‌میلیارد و 549 میلیون دلار به اروپا).
همچنین عراق پس از چین که 9 میلیارد دلار و امارات که 6.7 میلیارد دلار از کالاهای صادراتی غیرنفتی ایران را می‌خرند، سومین خریدار کالاهای ایرانی با 6.4 میلیارد دلار است. این نکته قابل ذکر است که میزان صادرات چینی‌ها و اماراتی‌ها به ایران بیش از خریدشان از ایران است، اما در ادامه بحث خواهد شد که صادرات کالایی عراق به کشورمان فعلا بسیار ناچیز است و در آینده قطعا قابل افزایش خواهد بود.
درآمد خدمات فنی و مهندسی ایران در عراق 3.4 میلیارد دلار
در چند سال اخیر یکی از دغدغه‌های دولتمردان عراق جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و خدمات فنی و مهندسی برای بازسازی این کشور بوده است. در همین زمینه در سال 2018 نیز دولت این کشور لیستی با 157 پروژه ملی در زمینه‌های مختلف خدماتی، صنعتی و کشاورزی را منتشر کرده است که براساس گزارش‌های تحلیلی، مزیت‌های خوبی در زمینه سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات فنی و مهندسی دارند.
گرچه آماری از صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به عراق در سه‌سال اخیر منتشر نشده است، با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1391 ایران 1.7 میلیارد دلار، در سال 1392 حدود 1.3 میلیارد دلار و در سال 93 حدود 400 میلیون دلار صادرات خدمات فنی و مهندسی به عراق داشته است.
به‌عبارت دیگر ارقام ذکرشده نشان می‌دهد برخلاف ادعاهای مطرح‌شده در فضای مجازی مبنی‌بر اینکه ایران مدارس، بیمارستان و پارک و... رایگان در عراق می‌سازد، خدمات فنی و مهندسی کشورمان در عراق همه دارای منطق اقتصادی بوده و دارای ارزآوری برای کشورمان است.
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد در زمینه خدمات فنی و مهندسی و سرمایه‌گذاری‌ها، ترکیه فعالیت‌های قابل توجهی در عراق انجام داده و ایران نتوانسته است در این زمینه پیشرفت قابل توجهی داشته باشد؛ برای مثال فقط یک شرکت فنی و مهندسی ترک به نام (Dore Architects) که دفتر آن نیز در استانبول است، طی چند سال اخیر 18 پروژه ازجمله پنج بیمارستان و دو مال تجاری در عراق احداث کرده است که قطعا ارزآوری این خدمات فنی رقم قابل توجهی است. در زمینه سرمایه‌گذاری خارجی نیز بر اساس اظهارات یک استاد دانشگاه ترک، کمک پنج‌میلیارد دلاری ترکیه برای بازسازی عراق، 40 میلیارد دلار سودآوری در سال‌های آینده برای این کشور خواهد داشت.
بر این اساس مشاهده می‌شود عرصه تجارت خارجی، عرصه منافع دوجانبه است و بهترین تجارت نیز تجارت بین همسایگان است که هم موجب تقویت روابط و همکاری‌های دوطرفه است و هم منافع امنینی، اقتصادی و اجتماعی بیشماری برای کشورهاست.
درآمد 2 میلیارد دلاری ایران از صادرات برق به عراق
در روزهای گرم تابستان 97 که شهرها و روستاهای ایران با قطعی چندساعته برق مواجه می‌شد، در عراق نیز قطعی برق جرقه‌های اولیه تظاهرات مردمی نسبت به وضعیت بد معیشتی را فراهم کرد. براساس اعلام وزارت برق عراق، مصرف برق این کشور در پیک فصل گرم به 23 هزار مگاوات رسیده بود که این میزان با تولید داخلی 16 هزار مگاوات نیروگاه‌های داخلی، حدود هفت هزار مگاوات فاصله داشت.
بررسی آماری نشان می‌دهد صادرات سالانه برق ایران به عراق از 2416 مگاوات در سال 87 به 8035 مگاوات در سال 91 و 6627 مگاوات در سال 96 رسیده است. این میزان صادرات برق گرچه فقط معادل 2.5 درصد از مصرف کشورمان و بخش کمی از نیاز عراق را تامین می‌کند، اما با قطعی برق در تابستان موجی از شایعات را در پی داشت که بررسی‌های آماری همه این شایعات را نقض می‌کند.
براساس اظهارات مقامات وزارت نیرو، در سال 2017 قراردادی بین دو کشور امضاشده که مطابق آن ایران 1200 مگاوات برق از طریق سه خط انتقالی در بصره، دیاله و عماره به عراق صادر می‌کند که برخلاف شایعه رایگان‌بودن برق، ارزش برق صادراتی ایران به عراق طی سه‌سال گذشته بیش از دومیلیارد دلار بوده که تاکنون بالغ بر 1.4 میلیارد دلار آن پرداخت شده و مابقی در حال پرداخت است.
همچنین سطحی‌بودن شایعات زمانی آشکار می‌شود که پس از قطعی‌های مکرر برق، دولت عراق برای تامین 16 هزار مگاوات برق در ساعت، قراردادی با شرکت زیمنس امضا کرده و همچنین شرکت‌های ترکیه‌ای نیز به‌منظور ساخت دکل‌های انتقال برق و همچنین اتصال شبکه برق عراق به ترکیه به‌منظور تامین 300 مگاوات برق قراردادهایی با این کشور منعقد کرده‌اند.
بر این اساس مشاهده می‌شود که اولا صادرات برق ایران به عراق که دارای ارزآوری بود، به‌راحتی در حال تقدیم به شرکت‌های آلمانی و ترک است و ثانیا به جهت عدم اطلاع‌رسانی‌های دقیق در زمان شایعه‌پراکنی قطعی برق، هر دو کشور دچار خسارات مالی و جبران‌ناپذیر به سرمایه اجتماعی شدند.
32 درصد از گردشگران کشور عراقی‌اند
یکی دیگر از زمینه‌های همکاری دوجانبه، اشتراکات فرهنگی و مذهبی بین دو کشور است که به‌واسطه ارادت شیعیان دو کشور به ائمه‌اطهار، موجب رونق گردشگری مذهبی برای هر دو طرف شده است.
بررسی آماری نشان می‌دهد در سال 95 کل گردشگران واردشده به ایران حدود چهارمیلیون و 901 هزار نفر بوده که از این میزان نزدیک به 32 درصد گردشگران (1.5 میلیون نفر) از عراق آمده‌اند.
همچنین در سال 96 نیز بیش از 1.5 میلیون نفر گردشگر از کشورمان دیدن کرده‌اند که از این میزان 29 درصد گردشگران (نزدیک به 1.5 میلیون نفر) گردشگران عراقی هستند. بر این اساس اگر هر گردشگر عراقی با خود 1000 دلار به ایران بیاورد، سالانه از محل گردشگری 1.5 میلیارد دلار عاید بخش گردشگری ایران می‌شود.
ایران خریدار 3 درصد از کالاهای عراق
بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد در سال 2017 میلادی مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی عراق حدود 56 میلیارد دلار بوده است که از این میزان حدود 95 درصد (53.2 میلیارد دلار) آن نفت و فرآورده‌های آن و حدود 2.8 میلیارد دلار نیز صادرات غیرنفتی است.
بر این اساس پس از نفت و فرآورده‌های آن، مهم‌ترین اقلام صادراتی عراق در سال 2017 شامل سنگ‌های قیمتی، طلا و مسکوکات، مرکبات و سیفی‌جات، پوست و چرم حیوانات، پلاستیک، خمیر چوب، مواد سلولزی و الیافی، ماشین‌آلات ودستگاه‌های برقی، صمغ‌ها، قایق و کشتی و دستگاه‌های اپتیک عکاسی است.
لذا مشخص است که صادرات 2.25 میلیارد دلاری غیرنفتی عراق در مقابل صادرات 47 میلیارد دلاری ایران فعلا رقم ناچیزی است. بررسی داده‌های گمرک ایران نشان می‌دهد از مجموع صادرات غیرنفتی 2.5 میلیارد دلاری عراق در سال 2017، حدود 77 میلیون دلار آن به ایران صادر شده است که اقلام عمده آن شامل آلیاژهای آلومینیوم کارنشده، ذرت دامی، قراضه و ضایعات باتری‌ها، فرآورده‌ها یا روغن‌های معدنی قیری، کمباین، آخال، مواد پلاستیکی، قراضه و ضایعات آلومینیوم، کاتالیزورهای تقویت‌شده، لوازم مصرفی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی (قلب، عروق و مغز) و کمپرسورهای معدنی است.
رونق گردشگری عراق با 4/4 میلیون زائر ایرانی
گرچه نمی‌توان ارزش و اهمیت حماسه جهانی همچون تجمع ده‌ها میلیونی زائران ایرانی، عراقی و سایر کشورها را با منطق حاجی‌بازاری و داده‌های اقتصادی تحلیل کرد، با این حال در اربعین و سایر روزها و ماه‌های سال جمعیت قابل توجهی از ایرانیان مشتاق به زیارت عتبات عالیات می‌روند که همین موضوع موجب رونق گردشگری مذهبی این کشور شده است. بر این اساس، بررسی آماری نشان می‌دهد در سال 1396 نزدیک به 9.5 میلیون نفر ایرانی به مقاصد گردشگری جهان سفر کرده‌اند که مقصد نزدیک به 50 درصد (4/4 میلیون نفر) از این مسافران، شهرهای زیارتی عراق بوده است.
فرصت‌های بازار عراق برای ایران
براساس آنچه گفته شد، ایران در حال حاضر پس از ترکیه و چین سومین شریک تجاری عراق است. بررسی‌ها نشان می‌دهد گرچه سهم ایران از بازار عراق بسیار قابل توجه است، با این حال زمینه‌های بسیاری برای تعامل دوجانبه وجود دارد که با سهل‌انگاری مسئولان ایرانی، ممکن است این فرصت‌ها عاید ترکیه و چین شود.
برای مثال در حالی که ایران فقط یک رایزن اقتصادی در عراق دارد، اما ترکیه 22 رایزن در شهرهای مختلف این کشور دارد که به ارزیابی نیاز بازار این کشور می‌پردازند. جواهرات و نقره، روغن‌های سبک، دخانیات و تنباکو، تلفن، موبایل و لوازم شبکه، برنج، دارو، آرد و گندم، دانه‌های روغنی، خودرو و سایر وسایل نقلیه موتوری و کاشی و سرامیک اقلام عمده وارداتی عراق از جهان هستند که بررسی‌های آماری نشان می‌دهد ایران در بخش آرد و گندم، کاشی و سرامیک و سنگ و حتی جواهرات و نقره ظرفیت‌های زیادی دارد که در حال حاضر ترکیه و چین این بازارها را تصرف کرده‌اند. تامین برق یکی دیگر از نیازهای عراق است که با عملکرد شرکت‌های ایرانی در سال 97 به‌نظر می‌رسد این بازار صادراتی نیز عاید ترکیه و آلمان یا عربستان‌سعودی شود.
وجود 157 پروژه عمرانی در زمینه‌های مختلف خدماتی، صنعتی و کشاورزی یکی دیگر از فرصت‌های بازار عراق است که در این زمینه به‌نظر می‌رسد طرف ایرانی نسبت به ترکیه و سایر کشورها بسیار کم‌کار بوده است، برای مثال ترکیه در عراق 10 بیمارستان، چندین مال، ده‌ها پروژه در زمینه نفت و... انجام داده است که در مقایسه با فعالیت‌های فنی و مهندسی کشورمان بسیار چشمگیر است.
بازار داخلی عراق که متکی به واردات، موقعیت استراتژیک جمعیت ۳۸ میلیونی، وجود طبقه متوسط بزرگ در عراق به‌عنوان متقاضی خدمات، امتیازات سرمایه‌گذاری قوی، معافیت از مالیات و ضمانت‌ها، مالیات کم برای شرکت‌ها، فراوان بودن مواد اولیه در عراق و... مواردی است که حجم عظیمی از ظرفیت‌ها را برای سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات فنی و مهندسی در عراق فراهم کرده است که باید مورد توجه دولت و فعالان اقتصادی کشورمان قرار گیرد.
فرصت‌های بازار ایران برای عراق
موقعیت محوری عالی با بنادر و فرودگاه‌های استراتژیک می‌تواند عراق را به‌عنوان توزیع‌کننده کالا با کمترین هزینه در منطقه قرار دهد. بر این اساس در شرایط فعلی که ایران بخش عمده‌ای از نیاز وارداتی خود را از طریق امارات متحده عربی تامین می‌کند، عراق نیز می‌توانند در این زمینه یکی از تامین‌کنندگان کالا برای سایر کشورها ازجمله ایران باشد.
همچنین در سال‌های آینده قطعا اقلام صادراتی غیرنفتی عراق افزایش خواهد یافت که در این زمینه ایران می‌تواند به‌عنوان یکی از شرکای عراق، خریدار کالاهای این کشور باشد.
همکاری‌های مشترک در زمینه خدمات فنی و مهندسی، همکاری در زمینه صادرات برق، همکاری‌های گسترده و بسیار نزدیک امنیتی در دوره پساصدام و مخصوصا همکاری دو کشور برای از بین بردن داعش و همچنین تحرکات جدایی‌طلبانه در کردستان عراق، وجود ارتباطات بسیار گسترده و اشتراکات فرهنگی و مذهبی عمیق، موجب حساسیت دشمنان این دو کشور شده است که بیش از پیش درصددند مانع ادامه این همکاری‌ها شوند.
ایجاد ده‌ها شایعه و پخش گسترده آن توسط رسانه‌های معاند و حتی برخی‌ها در داخل برای اختلاف‌افکنی اهمیت هرچه بیشتر این تعامل دوجانبه را نشان می‌دهد. بر این اساس مشخص است که دشمنان هر دو کشور به‌ویژه آمریکا و سعودی‌ها به‌راحتی نمی‌توانند این حجم از تعامل امنیتی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی بین دو کشور ایران و عراق را هضم کنند و در این راه قطعا از هیچ کوششی برای اختلاف‌افکنی دست برنخواهند داشت، لذا علاوه‌بر هوشیاری دو ملت و دولت‌های دو کشور، در زمینه‌های اقتصادی نیز فرصت‌های زیادی برای گسترش تعاملات تجاری، همکاری‌های فنی و مهندسی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک وجود دارد که در این گزارش به آنها پرداخته شده است.
نکته قابل تامل این است که به‌رغم سود سرشار تعامل دوجانبه، فرصت‌سوزی از هر دو طرف به‌ویژه طرف ایرانی در زمینه گسترش «روابط تجاری» دیده می‌شود.
همچنین عراق به‌لحاظ برخورداری از موقعیت محوری عالی با بنادر و فرودگاه‌های استراتژیک، این ظرفیت را دارد که در آینده‌ای نزدیک در کنار کشور امارات به‌عنوان بزرگ‌ترین توزیع‌کننده کالا با کمترین هزینه در منطقه قرار گیرد. این مساله علاوه‌بر توسعه اقتصادی عراق، برای ایران نیز شریک مطمئن تجاری در تامین اقلام وارداتی خود از این کشور فراهم خواهد کرد.
صادرات کالای ایران به عراق معادل ۴ برابر صادرات به اروپا
بررسی داده‌های آماری گمرک ایران نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی ایران به عراق از دومیلیارد و 762 میلیون دلار در سال 1387 پنج‌میلیارد و 150 میلیون دلار در سال 90، پنج‌میلیارد و 949 میلیون دلار در سال 92 و 6 میلیارد و 424 میلیون دلار در سال 96 رسیده است. این میزان یعنی صادرات 6.4 میلیارد دلاری در سال 96 به عراق، ایران را پس از ترکیه با بیش از 9 میلیارد دلار و چین با 8.4 میلیارد دلار در رتبه سوم مبادی وارداتی عراق قرار می‌دهد.
صادرات غیرنفتی ایران به عراق در مقایسه با کل صادرات غیرنفتی کشور نکات قابل توجهی دارد، به‌طوری که صادرات به عراق در سال 87 حدود 13 درصد از کل صادرات غیرنفتی کشور را شامل می‌شد که این میزان در سال 88 به 22 درصد، در سال 89 به 21 درصد، در سال 90 و 91 حدود 19 درصد، در سال 93 حدود 20 درصد و در سال 96 نیز صادرات به عراق حدود 14.5 درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران را شامل می‌شود.
بر این اساس به‌لحاظ آماری مشخص است که بازار عراق در تمام این سال‌ها به‌ویژه در زمان تشدید تحریم‌های ظالمانه آمریکا و غربی‌ها علیه ایران (سال‌های 90 و 91)، اهمیت قابل‌توجهی برای صادرات کالاهای غیرنفتی کشورمان داشته و دارد.
برای تصور میزان اهمیت بازار عراق در تجارت خارجی ایران همین مقدار کافی است که بدانیم صادرات غیرنفتی ایران به عراق در سال 96 تقریبا 4.1 برابر صادرات غیرنفتی ایران به کل 28 کشور عضو اتحادیه اروپا در همین سال است (صادرات 6 میلیارد و 425 میلیون دلاری به عراق در مقابل یک‌میلیارد و 549 میلیون دلار به اروپا).
همچنین عراق پس از چین که 9 میلیارد دلار و امارات که 6.7 میلیارد دلار از کالاهای صادراتی غیرنفتی ایران را می‌خرند، سومین خریدار کالاهای ایرانی با 6.4 میلیارد دلار است. این نکته قابل ذکر است که میزان صادرات چینی‌ها و اماراتی‌ها به ایران بیش از خریدشان از ایران است، اما در ادامه بحث خواهد شد که صادرات کالایی عراق به کشورمان فعلا بسیار ناچیز است و در آینده قطعا قابل افزایش خواهد بود.
درآمد خدمات فنی و مهندسی ایران در عراق 3.4 میلیارد دلار
در چند سال اخیر یکی از دغدغه‌های دولتمردان عراق جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و خدمات فنی و مهندسی برای بازسازی این کشور بوده است. در همین زمینه در سال 2018 نیز دولت این کشور لیستی با 157 پروژه ملی در زمینه‌های مختلف خدماتی، صنعتی و کشاورزی را منتشر کرده است که براساس گزارش‌های تحلیلی، مزیت‌های خوبی در زمینه سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات فنی و مهندسی دارند.
گرچه آماری از صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به عراق در سه‌سال اخیر منتشر نشده است، با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1391 ایران 1.7 میلیارد دلار، در سال 1392 حدود 1.3 میلیارد دلار و در سال 93 حدود 400 میلیون دلار صادرات خدمات فنی و مهندسی به عراق داشته است.
به‌عبارت دیگر ارقام ذکرشده نشان می‌دهد برخلاف ادعاهای مطرح‌شده در فضای مجازی مبنی‌بر اینکه ایران مدارس، بیمارستان و پارک و... رایگان در عراق می‌سازد، خدمات فنی و مهندسی کشورمان در عراق همه دارای منطق اقتصادی بوده و دارای ارزآوری برای کشورمان است.
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد در زمینه خدمات فنی و مهندسی و سرمایه‌گذاری‌ها، ترکیه فعالیت‌های قابل توجهی در عراق انجام داده و ایران نتوانسته است در این زمینه پیشرفت قابل توجهی داشته باشد؛ برای مثال فقط یک شرکت فنی و مهندسی ترک به نام (Dore Architects) که دفتر آن نیز در استانبول است، طی چند سال اخیر 18 پروژه ازجمله پنج بیمارستان و دو مال تجاری در عراق احداث کرده است که قطعا ارزآوری این خدمات فنی رقم قابل توجهی است. در زمینه سرمایه‌گذاری خارجی نیز بر اساس اظهارات یک استاد دانشگاه ترک، کمک پنج‌میلیارد دلاری ترکیه برای بازسازی عراق، 40 میلیارد دلار سودآوری در سال‌های آینده برای این کشور خواهد داشت.
بر این اساس مشاهده می‌شود عرصه تجارت خارجی، عرصه منافع دوجانبه است و بهترین تجارت نیز تجارت بین همسایگان است که هم موجب تقویت روابط و همکاری‌های دوطرفه است و هم منافع امنینی، اقتصادی و اجتماعی بیشماری برای کشورهاست.
درآمد 2 میلیارد دلاری ایران از صادرات برق به عراق
در روزهای گرم تابستان 97 که شهرها و روستاهای ایران با قطعی چندساعته برق مواجه می‌شد، در عراق نیز قطعی برق جرقه‌های اولیه تظاهرات مردمی نسبت به وضعیت بد معیشتی را فراهم کرد. براساس اعلام وزارت برق عراق، مصرف برق این کشور در پیک فصل گرم به 23 هزار مگاوات رسیده بود که این میزان با تولید داخلی 16 هزار مگاوات نیروگاه‌های داخلی، حدود هفت هزار مگاوات فاصله داشت.
بررسی آماری نشان می‌دهد صادرات سالانه برق ایران به عراق از 2416 مگاوات در سال 87 به 8035 مگاوات در سال 91 و 6627 مگاوات در سال 96 رسیده است. این میزان صادرات برق گرچه فقط معادل 2.5 درصد از مصرف کشورمان و بخش کمی از نیاز عراق را تامین می‌کند، اما با قطعی برق در تابستان موجی از شایعات را در پی داشت که بررسی‌های آماری همه این شایعات را نقض می‌کند.
براساس اظهارات مقامات وزارت نیرو، در سال 2017 قراردادی بین دو کشور امضاشده که مطابق آن ایران 1200 مگاوات برق از طریق سه خط انتقالی در بصره، دیاله و عماره به عراق صادر می‌کند که برخلاف شایعه رایگان‌بودن برق، ارزش برق صادراتی ایران به عراق طی سه‌سال گذشته بیش از دومیلیارد دلار بوده که تاکنون بالغ بر 1.4 میلیارد دلار آن پرداخت شده و مابقی در حال پرداخت است.
همچنین سطحی‌بودن شایعات زمانی آشکار می‌شود که پس از قطعی‌های مکرر برق، دولت عراق برای تامین 16 هزار مگاوات برق در ساعت، قراردادی با شرکت زیمنس امضا کرده و همچنین شرکت‌های ترکیه‌ای نیز به‌منظور ساخت دکل‌های انتقال برق و همچنین اتصال شبکه برق عراق به ترکیه به‌منظور تامین 300 مگاوات برق قراردادهایی با این کشور منعقد کرده‌اند.
بر این اساس مشاهده می‌شود که اولا صادرات برق ایران به عراق که دارای ارزآوری بود، به‌راحتی در حال تقدیم به شرکت‌های آلمانی و ترک است و ثانیا به جهت عدم اطلاع‌رسانی‌های دقیق در زمان شایعه‌پراکنی قطعی برق، هر دو کشور دچار خسارات مالی و جبران‌ناپذیر به سرمایه اجتماعی شدند.
32 درصد از گردشگران کشور عراقی‌اند
یکی دیگر از زمینه‌های همکاری دوجانبه، اشتراکات فرهنگی و مذهبی بین دو کشور است که به‌واسطه ارادت شیعیان دو کشور به ائمه‌اطهار، موجب رونق گردشگری مذهبی برای هر دو طرف شده است.
بررسی آماری نشان می‌دهد در سال 95 کل گردشگران واردشده به ایران حدود چهارمیلیون و 901 هزار نفر بوده که از این میزان نزدیک به 32 درصد گردشگران (1.5 میلیون نفر) از عراق آمده‌اند.
همچنین در سال 96 نیز بیش از 1.5 میلیون نفر گردشگر از کشورمان دیدن کرده‌اند که از این میزان 29 درصد گردشگران (نزدیک به 1.5 میلیون نفر) گردشگران عراقی هستند. بر این اساس اگر هر گردشگر عراقی با خود 1000 دلار به ایران بیاورد، سالانه از محل گردشگری 1.5 میلیارد دلار عاید بخش گردشگری ایران می‌شود.
ایران خریدار 3 درصد از کالاهای عراق
بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد در سال 2017 میلادی مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی عراق حدود 56 میلیارد دلار بوده است که از این میزان حدود 95 درصد (53.2 میلیارد دلار) آن نفت و فرآورده‌های آن و حدود 2.8 میلیارد دلار نیز صادرات غیرنفتی است.
بر این اساس پس از نفت و فرآورده‌های آن، مهم‌ترین اقلام صادراتی عراق در سال 2017 شامل سنگ‌های قیمتی، طلا و مسکوکات، مرکبات و سیفی‌جات، پوست و چرم حیوانات، پلاستیک، خمیر چوب، مواد سلولزی و الیافی، ماشین‌آلات ودستگاه‌های برقی، صمغ‌ها، قایق و کشتی و دستگاه‌های اپتیک عکاسی است.
لذا مشخص است که صادرات 2.25 میلیارد دلاری غیرنفتی عراق در مقابل صادرات 47 میلیارد دلاری ایران فعلا رقم ناچیزی است. بررسی داده‌های گمرک ایران نشان می‌دهد از مجموع صادرات غیرنفتی 2.5 میلیارد دلاری عراق در سال 2017، حدود 77 میلیون دلار آن به ایران صادر شده است که اقلام عمده آن شامل آلیاژهای آلومینیوم کارنشده، ذرت دامی، قراضه و ضایعات باتری‌ها، فرآورده‌ها یا روغن‌های معدنی قیری، کمباین، آخال، مواد پلاستیکی، قراضه و ضایعات آلومینیوم، کاتالیزورهای تقویت‌شده، لوازم مصرفی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی (قلب، عروق و مغز) و کمپرسورهای معدنی است.
رونق گردشگری عراق با 4/4 میلیون زائر ایرانی
گرچه نمی‌توان ارزش و اهمیت حماسه جهانی همچون تجمع ده‌ها میلیونی زائران ایرانی، عراقی و سایر کشورها را با منطق حاجی‌بازاری و داده‌های اقتصادی تحلیل کرد، با این حال در اربعین و سایر روزها و ماه‌های سال جمعیت قابل توجهی از ایرانیان مشتاق به زیارت عتبات عالیات می‌روند که همین موضوع موجب رونق گردشگری مذهبی این کشور شده است. بر این اساس، بررسی آماری نشان می‌دهد در سال 1396 نزدیک به 9.5 میلیون نفر ایرانی به مقاصد گردشگری جهان سفر کرده‌اند که مقصد نزدیک به 50 درصد (4/4 میلیون نفر) از این مسافران، شهرهای زیارتی عراق بوده است.
فرصت‌های بازار عراق برای ایران
براساس آنچه گفته شد، ایران در حال حاضر پس از ترکیه و چین سومین شریک تجاری عراق است. بررسی‌ها نشان می‌دهد گرچه سهم ایران از بازار عراق بسیار قابل توجه است، با این حال زمینه‌های بسیاری برای تعامل دوجانبه وجود دارد که با سهل‌انگاری مسئولان ایرانی، ممکن است این فرصت‌ها عاید ترکیه و چین شود.
برای مثال در حالی که ایران فقط یک رایزن اقتصادی در عراق دارد، اما ترکیه 22 رایزن در شهرهای مختلف این کشور دارد که به ارزیابی نیاز بازار این کشور می‌پردازند. جواهرات و نقره، روغن‌های سبک، دخانیات و تنباکو، تلفن، موبایل و لوازم شبکه، برنج، دارو، آرد و گندم، دانه‌های روغنی، خودرو و سایر وسایل نقلیه موتوری و کاشی و سرامیک اقلام عمده وارداتی عراق از جهان هستند که بررسی‌های آماری نشان می‌دهد ایران در بخش آرد و گندم، کاشی و سرامیک و سنگ و حتی جواهرات و نقره ظرفیت‌های زیادی دارد که در حال حاضر ترکیه و چین این بازارها را تصرف کرده‌اند. تامین برق یکی دیگر از نیازهای عراق است که با عملکرد شرکت‌های ایرانی در سال 97 به‌نظر می‌رسد این بازار صادراتی نیز عاید ترکیه و آلمان یا عربستان‌سعودی شود.
وجود 157 پروژه عمرانی در زمینه‌های مختلف خدماتی، صنعتی و کشاورزی یکی دیگر از فرصت‌های بازار عراق است که در این زمینه به‌نظر می‌رسد طرف ایرانی نسبت به ترکیه و سایر کشورها بسیار کم‌کار بوده است، برای مثال ترکیه در عراق 10 بیمارستان، چندین مال، ده‌ها پروژه در زمینه نفت و... انجام داده است که در مقایسه با فعالیت‌های فنی و مهندسی کشورمان بسیار چشمگیر است.
بازار داخلی عراق که متکی به واردات، موقعیت استراتژیک جمعیت ۳۸ میلیونی، وجود طبقه متوسط بزرگ در عراق به‌عنوان متقاضی خدمات، امتیازات سرمایه‌گذاری قوی، معافیت از مالیات و ضمانت‌ها، مالیات کم برای شرکت‌ها، فراوان بودن مواد اولیه در عراق و... مواردی است که حجم عظیمی از ظرفیت‌ها را برای سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات فنی و مهندسی در عراق فراهم کرده است که باید مورد توجه دولت و فعالان اقتصادی کشورمان قرار گیرد.
فرصت‌های بازار ایران برای عراق
موقعیت محوری عالی با بنادر و فرودگاه‌های استراتژیک می‌تواند عراق را به‌عنوان توزیع‌کننده کالا با کمترین هزینه در منطقه قرار دهد. بر این اساس در شرایط فعلی که ایران بخش عمده‌ای از نیاز وارداتی خود را از طریق امارات متحده عربی تامین می‌کند، عراق نیز می‌توانند در این زمینه یکی از تامین‌کنندگان کالا برای سایر کشورها ازجمله ایران باشد.
همچنین در سال‌های آینده قطعا اقلام صادراتی غیرنفتی عراق افزایش خواهد یافت که در این زمینه ایران می‌تواند به‌عنوان یکی از شرکای عراق، خریدار کالاهای این کشور باشد.
اخبار ویژه
شایعه دیدار ایلان ماسک با سفیر ایران:
بررسی سندرم «خودتحقیری» در جریان سازش؛
مافیای واقعی فیلترشکنفروشی در ایران
نظرات بینندگان
فیلم و عکس
جدیدترین اخبار پربازدید ها
