بسترهای شکل‌گیری قیام‌‌مردمی در عربستان

محدوده، سال‌ها تبعیض و محرومیت، مردم عربستان را بر آن داشته است تا با شروع موج بیداری اسلامی، اعتراض خود را نسبت به سیاست‌های آل ‌سعود با جدیت و قوت بیش‌تری پیگیری کنند، اما نکته اساسی و مبهم این ماجرا اینجاست که آیا با تمام تلاش های صورت گرفته و کشتار مردم این کشور توسط حکام آل سعود،  خواسته ‌ی قاطبه مردم این کشور برای سرنگونی نظام فاسد آل سعود محقق خواهد شد؟

سرکوب اعتراضات مردم عربستان در مناطق شرقی این کشور در حالی ادامه دارد که حکام سعودی به همراه دیگر امیرنشین‌های منطقه از جمله قطر و کویت به بهانه دفاع از حقوق بشر و آزادی در سوریه اقدام به ارسال پول و سلاح به این کشور می‌کنند.

در همین حال بسیاری از کارشناسان مسائل خاورمیانه در گزارش هایی اعلام کردند که حکومت آل سعود به عنوان یکی از حکام مستبد و سنتی منطقه در حال پوست اندازی سیاسی و اجتمائی در داخل خود است.

این کارشناسان معتقدند که عربستان سنتی و پادشاهی در حال دگرگونی است و نسل جدید در این کشور ابزار این دگرگونی به شمار می روند، از سویی شبکه تلویزیونی " سی ان ان " هم در گزارشی در همین رابطه چندی پیش با عنوان این مطلب که جوانان عربستان مخالفت خود را با نظام سنتی این کشور اعلام کرده اند و خواهان تغییرات در آن هستند، اعلام کرد: نیروهای سعودی در ادامه اقدامات اخیر خود برای ارعاب ساکنان شرق عربستان و سرکوب خیزش و حرکت های اعتراض آمیز مردم این منطقه، 15 نفر از جمله "شیخ فاضل حبیب آل رقیه” را در قطیف بازداشت کردند، در این گزارش  تعداد بازداشت شدگان در زندان های عربستان را بیش از4400 نفر عنوان می شود و به نظر کارشناس این شبکه، این هجم اعتراض به آل سعود به مصابه  زنگ خطری جدی برای فرو پاشی این خاندان است.

به طور کلی بعد از به ثمر رسیدن انقلاب‌ ها در کشورهای شمال آفریقا و موفقیت انقلابیون در سرنگونی دیکتاتورها، زمزمه‌های اعتراض مردم در عربستان سعودی بر ضد خاندان سلطنتی «آل‌سعود» نیز آغاز شد و تظاهرات مردمی در شهر کوچک «العوامیه» در شرق عربستان نسبت به زندانی شدن سه تن از فعالان شیعه، نقطه‌ی آغاز دور جدید اعتراض‌ها نسبت به سال‌ها تبعیض آل‌سعود بود.

به نظر نگارنده وضعیت اعتراض‌ها در عربستان را می توان در چند محور مورد بحث و بررسی قرار داد که با توجه به آن ، میزان امکان پیروزی بیداری شکل گرفته در جوانان عربستانی و پتانسیل آنان برای پیروزی مورد بررسی قرار می گیرد.

وزن کشی‌های سیاسی در میان اقوام عربستان چگونه شکل می گیرد؟

شیعیان و نقش آنان در بیداری جوانان عرب: عربستان سعودی شامل 5 استان اصلی است که حضور شیعیان عربستان در استان «الشرقیه» متمرکز است ، این استان بالاترین ذخایر نفتی عربستان را در خود جای داده است و حضور اکثریت شیعیان در این منطقه استراتژیک و هم‌چنین همسایگی این منطقه با بحرین که اکثریت قاطع جمعیت آن را شیعیان تشکیل می دهند، وضعیت خاصی برای ساکنان این منطقه ایجاد کرده که باعث شده حکومت همواره به شیعیان این مناطق با نگاه خاصی نگاه کند.

به طور مثال، حکومت هیچ ‌گاه آمار دقیق از جمعیت شیعیان این کشور را اعلام نمی‌کند و از این رو آمار دقیقی از تعداد جمعیت شیعیان عربستان در دست نیست، این عدم اعلام، خود نشان دهنده‌ی واقعیتی نیز هست و آن این که تعداد شیعیان در عربستان قابل توجه است ، البته حضور شیعیان در عربستان، تنها به مناطق شرقی محدود نمی‌شود، بلکه در مناطق جنوبی نیز شیعیان حضور دارند. شیعیان منطقه‌ی شرقی، غالباً دوازده امامی هستند، در حالی که شیعیان جنوب عربستان، اسماعیلی و زیدی مذهب هستند.

با وقوع انقلاب اسلامی، رفتار وهابیون و حکومت با شیعیان به کلی تغییر کرد و فشارها بر شیعیان بیشتر شد ، بعد از انقلاب اسلامی، شیعیان عربستان این جرأت را پیدا کردند تا احساساتشان را ابراز کنند و علاقه‌ی خود را نسبت به ایران با افتخار نشان دهند؛ از این رو، حکومت عربستان احساس خطر کرد. به دنبال آن حکومت فعالیت‌هایی از قبیل چاپ و توزیع کتب ضد شیعی، تبلیغات بر ضد شیعیان و جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرد و در همین راستا تبعیض‌های گسترده ای برضد شیعیان صورت گرفت.

سیاست حکومت در قبال شیعیان همواره ، سیاست تبعیض و محروم کردن شیعیان از حقوق طبیعی و قانونی آن‌ها بوده است و این تبعیض در همه‌ی زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی وجود داشته است ، شیعیان در مناطق خود از داشتن مشارکت در ساختار سیاسی عربستان و حضور در اداره‌ها و نهادهای مهم دولتی محروم هستند، مشارکت شیعیان عربستان سعودی در جامعه‌ی سنی از تمام شیعیان عرب کم‌تر است ، به این معنا که تنها شیعیانی هستند که نه فقط از تبعیض در عمل، بلکه از تبعیض‏های قانونی در این کشور رنج می‏برند.

سالها تبعیض و محرومیت، شیعیان عربستان را بر آن داشته است تا با شروع موج بیداری اسلامی، اعتراض خود را نسبت به سیاست‌های آل‌سعود با جدیت و قوت بیش‌تری پیگیری کنند.

نقش اهل سنت و دیگر اقوام در حرکت های انقلابی عربستان:

مقام‌های عربستانی همواره سعی کرده‌ اند که قیام را مختص شیعیان القا کنند و دیگر اقشار به ویژه اهل تسنن را کاملاً راضی نشان دهند، اما واقعیت به گونه ‌ای دیگر است علاوه بر شیعیان، که بار اصلی مبارزه را به دوش می‌کشند، اهل سنت نیز از سیاست‌های خاندان سلطنتی آل‌سعود به تنگ آمده‌اند.

در واقع در کشوری که تمام مسئولیت‌ های دولتی در بین افراد ذکور خاندان سلطنتی تقسیم می شود و دیگر جایی برای حضور سایر مردم ، حتی اهل تسنن در بدنه اجرائی کشور وجود ندارد پس بی شک نباید دور از انتظار باشد که تمام لایه های جوانان این کشور بر ضد حکومت مستبدشان قیام کنند.

یکی از معترضان سنی مذهب در این باره معتقد است که رژیم آل‌سعود برای هیچ مذهبی ارزش قائل نیست و آنچه برایش مهم است، حفظ موجودیت خود است و همین امر هم باعث سرنگونی ای خاندان در آینده ای نزدیک خواهد شد.

با توجه به اخبار و آمار اعلام شده در متن فوق، آنچه بدیهی است ، مردم عربستان همانند ملت های دیگر علاقه مند به آزادی، تغییر و اصلاحات هستند؛ که این درخواست ها در عربستان به شدت سرکوب می شود و همین امر هم رژیم سعودی را نظیر آنچه در ابتدای انقلاب های عربی در مصر و تونس شاهد بودیم گرفتار بحران واقعی و مشکلات اساسی ساخته است از طرفی هم نزاع درون خاندان حاکم شدیدتر از گذشته شده و از سوی دیگر نهاد مذهبی عربستان دچار دودستگی کرده است.

درست به همین دلیل هم است که بسیاری از تحلیلگران عربستان زیر فساد و سرکوب را به عربستان پخته و آماده و رو دادن و شکلگیری یک انقلاب بزرگ  تشبیه می کنند.

در پایان به نظر می رسد با توجه به این نکته که چشم انداز تحولات سیاسی در عربستان سعودی، به روشنی سایر کشورهای منطقه نیست و در واقع در عربستان عوامل متعددی دست به دست هم داده است تا نوعی ابهام و پیچیدگی را موجب شود نظر دادن در رابطه با آینده این کشور کمی مشل تر از دیگر کشور های منطقه باشد.

با توجه به اینکه معترضان عربستان، که عمدتاً شیعیان هستند، با فرصت ها و تهدیدهایی روبه ‌رو هستند و همان طور که پیش ‌تر اشاره شد، خاندان آل‌سعود به شدت تلاش می کند تا هر حرکتی را که تهدید کننده‌ی ثبات سیاسی عربستان است، در نطفه خفه کند و با غافل نبودن از این نکته اساسی که جامعه جهانی همراه با این سرکوب ها همواره رویکرد سکوت و استراتژی حمایت از آل سعود را پیش گرفته بعید نیست با دستگری و سرکوب سران قیام تغییر در کالبد رژیم فاسد آل خلیفه تا مدت ها به تعویق بی افتد .