چندهفته‌ای که تمام نمی‌شود!

آقای روحانی در دی‌ماه سال 1384 و بعد از تمام اقدامات اعتماد ساز ایران و تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان و گستاخی و بی‌اعتنایی کشورهای اروپایی به توافق انجام‌شده و درخواست آنها برای تعطیلی تمام فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان، اعلام می‌دارد: متأسفانه در مقابل تمام اقدامات ایران، در مقابل اگر نگوییم هیچ، ایران، مابه‌ازای بسیار اندکی دریافت کرد و بارها اقدامات اعتمادساز خود را افزایش داد و تنها در عوض آن، با قول‌های انجام‌نشده و درخواست‌های بیشتر روبه‌رو شد. آقای روحانی اعلام می‌دارد: مشوق‌های تدوین‌شده برای ارائه، به‌خودی‌خود، سخیف و کاملاً نامتناسب با توانمندی‌ها و الزامات گسترده‌ ایران هستند. اکنون مشخص است که مذاکرات، آن‌گونه که در توافقنامه پاریس خواسته شده بود، در حال پیشرفت نیست و این به دلیل خط‌مشی سه کشور اروپایی اتحادیه اروپا در طولانی نمودن مذاکرات بدون کمترین تلاش برای حرکت به‌سوی برآورده ساختن تعهداتشان، طبق توافقنامه‌های تهران و پاریس می‌باشد. این استمرار کش‌دار منحصراً معطوف به تأمین این مقصود است که تعلیق را تا جایی که امکان دارد حفظ کند تا آن را در عمل به توقف تبدیل نماید.
 بعد از گذشت نزدیک به یک دهه و انتخاب جناب آقای روحانی به‌عنوان ریاست‌جمهور منتخب مردم ایران و حرکت ایشان در موضوع هسته‌ای با همان الگوی سابق، آقای روحانی در 18 اردیبهشت 1397 و بلافاصله بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام اظهار می‌دارد: از این لحظه توافق برجام بین ایران و پنج کشور است از این لحظه 5+1، یک را از دست داده است و در این شرایط ما باید منتظر آن باشیم که شش کشور بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. من به وزارت خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته ‌آینده با مذاکرات با کشورهای اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها، هماهنگی‌های لازم و مذاکرات لازم را انجام دهند. اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه ما به این نتیجه رسیدیم که با همکاری پنج کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوریم علی‌رغم میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های خودمان را برداریم و اگر ببینیم منافع ما تضمین نخواهد شد به‌زودی من با مردم ایران صحبت خواهم کرد و تصمیمات نظام را در آن شرایط به اطلاع مردم می‌رسانم.
در تاریخ 14 تیرماه و تقریباً دو ماه بعد از مهلت چندهفته‌ای به کشورهای اروپایی، آقای روحانی طی تماس با آنگلا مرکل با اشاره به ارائه بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی در ارتباط با چگونگی عمل به تعهدات و همکاری هایشان در برجام آن را مأیوس‌کننده دانسته و اعلام می‌نماید: متأسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود. آقای روحانی با بیان این‌که برجام یک تعهد متقابل و دوطرفه بوده و بعد از حدود دو ماه، انتظار ارائه یک برنامه روشن از سوی سه کشور اروپایی داشتیم، اظهار امیدواری کرد اجلاس وزرای 5 کشور اروپایی در وین، پیام صریح، روشن و امیدوارکننده‌ای برای ادامه برجام به همراه داشته باشد. صدراعظم آلمان نیز در این گفت‌وگوی تلفنی، با اشاره به این‌که در بسته پیشنهادی به ایران موضوعات کلی و اصولی مورد اشاره قرار گرفته و در زمینه جزئیات باید گفت‌وگوها ادامه پیدا کند، گفت: آنچه اهمیت دارد این است که می‌دانیم و یقین داریم می‌خواهیم در برجام بمانیم و معتقدیم باید با آرامش ادامه روند گفت‌وگوها به انجام برسد.
از اجلاس وزرای خارجه نیز خبر چندان خوشی خارج نشد. آقای ظریف در بدو ورود به فرودگاه وین، در پاسخ به این پرسش که «روز جمعه بسته اقتصادی اتحادیه اروپا به ایران ارائه خواهد شد، انتظارات شما از این بسته چه خواهد بود؟» گفت: آنچه انتظار داریم این است که روز جمعه بسته‌ای را که ارائه می‌دهند تعهدات مجموعه کشورهای باقی‌مانده از 1+5 یعنی کشورهای چین و روسیه و سه کشور اتحادیه اروپایی و خود اتحادیه اروپا در واقع تعهداتی باشد که حقوق مردم ایران از برجام را تأمین کند؛ حال چه حقوق اقتصادی و چه سایر حقوقشان، چون برجام منحصراً حقوق اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایجاد نکرده است بلکه در حوزه هسته‌ای و سیاسی اقداماتی را پیش‌بینی کرده است که باید توسط طرف‌های دیگر انجام می‌شده است.
وزیر خارجه ایران در توییتر خود درباره این نشست نوشت: وظیفه من کاملاً روشن است: ایجاد راه‌حل‌های عملی. از اتحادیه اروپا و همتایانم در سه کشور اروپایی به‌اضافه دو کشور (روسیه و چین) انتظار دارم که تعهدات قابل اجرا و مشخصی ارائه دهند و قول‌های مبهم و طولانی‌مدت ندهند. آقای ظریف افزود: «اشتباه نکنید: تحریم‌ها و پایبندی به برجام با هم قابل جمع نیستند.»
اما با تمام این تفاسیر، متن فارسی که به‌عنوان خروجی نشست آقای ظریف و دیگر نمایندگان کشورها در نشست 15 تیرماه در وین اعلام شد، بیانگر عدم ارائه تضمین‌های عینی و راه‌حل‌های کاربردی برای مقابله با اقدامات آمریکا می‌باشد و جالب این‌که در این بیانیه شاهد همان عبارات کلی و مبهمی هستیم که در سال‌های 82 تا 84 نیز ارائه شده و موجب اعتراض آقای روحانی قرار گرفته بود. در این بیانیه نیز پس از ذکر عباراتی به‌ظاهر زیبا و پسندیده که ظاهراً متضمن رفع مشکلات تحریمی است آمده است: اعضای برجام مستقیماً به‌صورت دوجانبه و از طریق همکاری با شرکای بین‌المللی بر روی موضوعات فوق‌الذکر کار خواهند کرد تا آنها را تشویق به اتخاذ سیاست‌ها و ایجاد مکانیسم‌های مشابه در روابط اقتصادی با ایران نمایند. اعضای برجام توافق کردند پیشرفت‌های حاصله را به‌دقت زیر نظر داشته باشند و مجدداً جلسه کمیسیون مشترک را، ازجمله در سطح وزیران، به نحو مقتضی برای پیشبرد تلاش‌های مشترک تشکیل دهند. اعضای برجام بر عزم خود برای طراحی و اجرای مؤثر راه‌حل‌های عملی در خصوص موضوعات فوق‌الذکر تأکید کردند.
اکنون در مردادماه و با گذشت نزدیک به 75 روز از تعیین مهلت چندهفته‌ای رئیس‌جمهور محترم، نیازی به توضیح اضافه نیست که اروپا هیچ اقدام عملی انجام نداده است و هیچ‌کدام ازآنچه در خصوص تضمین‌های عینی و واقعی از سوی کشورمان مطرح‌شده است، در بسته طرف غربی ارائه نشده است. به نظر می‌رسد همان روال و همان مسیر، دوباره توسط همان کارگروه قبلی در حال تکرار است و همچنان امیدواری از سوی دولت محترم که از کشورهای اروپایی می‌توان توقع اقدام در جهت منافع ایران را داشت. اروپا این بازی را تا زمان تحریم‌های جدید آمریکا ادامه خواهد داد چراکه این بار اروپا قرار است نقش پلیس خوب را بازی کند. نقشی که ظاهراً تاکنون خوب انجام داده است و مورد تقدیر پلیس بد این قسمت از ماجرا یعنی آمریکا قرار گرفته است.
این‌که دولت محترم چند بار قرار است از یک سوراخ گزیده شود سؤال اصلی نیست بلکه موضوع این است که تبعات این اشتباه را باید کشور و مردم تحمل کنند. محاسبه غلط برخی از دولتمردان که بر مبنای برخی باورها و نگرش‌های اشتباه، پایه‌ریزی شده است کشور را با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد ساخت. دولت محترم تا هم‌اکنون نیز فرصت را از دست داده است و مشخص نیست چه زمانی قرار است فرمان را به سمت دیگری بچرخاند. محاسبه درست و عقلانی بر گردش هرچه سریع‌تر از نگاه به بیرون به نگاه به درون و استفاده از ظرفیت‌های داخل و قطع امید از بیگانگان تأکید دارد. امید است دولت محترم، این سخن را از منتقدان بپذیرد.

علی اکبری