استفاده ار عنصر خیال می‌تواند تقویت کننده ایمان باشد

رسا، حجت الاسلام علیرضا پناهیان، استاد حوزه علمیه در برنامه سمت خدا که از شبکه سوم سیما پخش می‌شودبه بعد خیال از شیوه های انتقال مفاهیم دینی پرداخت.

وی در پاسخ به اینکه آیا خیال با آموزه های دینی ما جمع می شود، گفت: همانطور که برای ساختن یک خانه تنها به کار بردن مصالح محکم کافی نیست و چینن خانه ای دارای نشاط نخواهد بود و برای راحت بودن در این خانه نیاز به نازک کاری وانجام تزییناتی هست که چندان محکم نیستند در ارتباط با دین هم همینطور است دین ما یک دین مستدل و عقلانی است که برای با نشاط بودن و زیباتر شدن نیاز به عنصر خیال دارد.

نویسنده کتاب شهر خدا، خیال را عنصر مهمی در انتقال مفاهیم دینی دانست و افزود: اگر خیال به دست امیال شیطانی بیفتد باعث سقوط خواهد شد ولی اگر به دست خدا باشد منجی است. حذف شدن عنصر خیال باعث می شود که کودکان دین را خشک و خسته کننده احساس کنند. مثلا در فهم معاد با استفاده از قوه خیال می توان درک آن را آسان کرد. سوره الرحمان یکی از سوره هایی است که با خواندن آن دائم در حال تصور چیزهایی هستیم که در این سوره آمده است. این سوره اگر با قوه خیال آمیخته شود باعث درک آسان بهشت و جهنم خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه عنصر خیال باعث تحکیم بخشیدن به اعتقادات می شود ادامه داد: اگر تصویر سازی ما درمورد قیامت کامل بود و عذاب های سخت آن را با قوه خیال برای خود بازسازی می کردیم از ترس جهنم و عذاب به گناهان نزدیک نمی شدیم و در واقع اعتقادات ما هم محکمتر می شد.اعتقادات ما توسط عقل که عنصری محکم است ساخته می شود و توسط خیال که عنصری سست ولی مهم است تحکیم بخشیده می شوند. بنابراین خیال تنها برای تزیین و زیبا جلوه دادن دین نیست بلکه آن را تقویت هم می کند.

معاون فرهنگی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها توانایی کودکان و نوجوانان را دراستفاده از عنصر خیال بالا دانست و توضیح داد: کودکان و نوجوان به عنصر خیال نیاز دارند و با استفاده از آن مفاهیم را درک می کنند. از طریق داستانها و افسانه های حکمت آمیزی که برای آنها خوانده می شود و با استفاده از قوه خیالشان ذهن آنها را برای فهم مراتب بالای دین آماده کنیم. مثلا برای توضیح اینکه کسی که دیگری را به جای خدا دوست گرفته است در قرآن تشبیه به خانه عنکبوت شده همین مثال قوه خیال کودک را به کار گرفته و یک مفهوم را به او القاء کرده است.

وی خیال پردازی را از اقتضائات سن کودکی دانست و گفت: ابتدا باید کودک را با استفاده از قوه تخیل البته نه به صورت مطلق، با دین آشنا کرد. سپس خیال او در جهت معارف دینی، آخرت، قبح و حسن افعال اخلاقی پرورش داد. پرورش عنصر خیال در راه معارف دین باعث می شود تا کودکان و نوجوانان گرفتار خیال پردازی های دنیوی نشوند.

استاد حوزه علمیه گفت: خیال پردازی دنیوی یعنی نوجوان برای خود یک آینده تصور می کند که رسانه های به این آینده خیالی دامن می زنند. آنگاه او در دنیای حقیقی به دنبال آینده خیالی خود می گردد که در بیشتر موارد محقق نمی شود چرا که آرمان واقعی و قابل دسترس نبوده است.

این مبلغ حوزه علمیه، قرآن، روایات، حکمت ها(ادبیات کهن فارسی) را از جمله مواد اولیه پرورش قوه خیال برای انتقال مفاهیم دینی دانست و افزود:طراحان برنامه کودک باید از یک حکمت عالی برخودار باشند تا با خیال برانگیز کردن برنامه ها کودکان را برای طی مراتب عالی کمال آماده کنند.فردی که در کودکی از قوه تخیل او درست استفاده شده باشد و در جهت معارف دینی بهره برداری شده باشد در سن جوانی گول تزیین و خیالی بودن دنیا را نخواهد خورد. در مقابل کسی که در امور معنوی خیال پردازی او برنامه ریزی نشده باشد خیال انگیز بودن دنیا برایش جالب و فریب دهنده خواهد بود.

وی در ادامه به دعوت قرآن مبنی بر خیال پردازی در امور معنوی اشاره کرد و گفت: خیال پردازی در دو جهت قابل بررسی است؛ اول تقویت اعتقادات به ویژه معاد که در سوره های الرحمن و واقعه کاملا مشهود است و دوم در مورد اخلاقیات و تقبیح کار بد و تحسین کار خوب که از نمونه های آن می توان به غیبت کردن و تشبیه آن به خوردن گوشت برادر مرده، غیر خدا را ولی گرفتن و تشبیه آن به خانه عنکبوت و .. گفتن این مسائل برای کودک قوه تخیل او را به کار خواهد انداخت و باعث می شود قبح این امور را عمیقا درک کند. در جایی دیگر نور پرودگار را به چراغ مانند می کند که روغن آن بقدری نورانی است که هنوز آتش به آن نرسیده می خواهد نور بدهد و این روغن در شیشه ای است که شفاف است. تمام این جملات قوه تخیل انسان را تحریک می کند و فرد دائم تصویر آنچه می خواند را در ذهن می آورد. یا در مورد شجره طیبه که اصل آن ثابت و سر شاخه های آن در آسمان است که به وفور در معماری مساجد دیده می شود.

حجت الاسلام پناهیان وظایف پدر و مادر و مربی را در مقابل خیال پردازی کودکان اینگونه عنوان کرد: مادر باید منعطف باشد و به خیال پردازی کودکان رسیدگی کند ، با کودکان باید به زبان خود آنها صحبت کرد و زبان گفت وگو با او باید خشک و خالی از شعر و داستان نباشد والا انتقال مفاهیم دینی مشکل خواهد بود. در مورد آخرت باید از عنصر خیال استفاده کرد تا مرگ یک بلا و مصیبت نشان داده نشود.

وی ادامه داد: در ارتباط با رفتارهای اخلاقی شبیه سازی کنید و در بازی های بچه ها با استفاده از قوه تخیل آنها نمونه های کوچکی از مفاهیم دینی را شبیه سازی کنید به گونه ای که این مطلب تا زندگی آینده اش ادامه پیدا کند. از دیگر عناصر کمک کننده به انتفال مفاهیم دینی می توان به شعر و داستان اشاره کرد.