با خروج آمریکا از برجام آیا اروپا در کنار ایران خواهد بود؟/ کارشناسان سیاسی: این امکان وجود ندارد

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه 598، پس از خروج امریکا از توافق برجام، انتظار می‌رفت که دولت سناریو جدی تری در مواجه با اقدام این کشور در دستور کار قرار دهد اما حسن روحانی ترجیح داد بازهم از خود انعطاف نشان دهد و به همین دلیل به دکتر ظریف، وزیر محترم وزارت امور خارجه دستور دادند که برجام را با کشورهای اروپایی جلو برده و با آن‌ها وارد مذاکره شوند. دولت امیدوار است که کشورهای اروپایی بتوانند نبود امریکا را در حوزه‌های اقتصادی و تحریم‌ها جبران کنند امری که بسیار بعید به نظر می‌رسد و اساساً فلسفه توافق برجام را هم زیر سؤال خواهد برد، چراکه اگر قرار بود این توافق بدون امریکا ادامه پیدا کند چه دلیلی داشت این کشور وارد مذاکرات شود و ایران امتیازهایی را هم به آن‌ها بدهد.

به هر صورت پاسخ دقیق به این تئوری دولت که به دنبال ادامه برجام بدون امریکا و با تکیه‌بر اروپایی‌ها است را بر عهده کارشناسان برجسته داخلی و خارجی گذاشته‌ایم و از آن‌ها خواسته‌ایم که به این سؤال پاسخ دهند که آیا در نبود امریکا می‌توان به اروپایی‌ها امیدوار بود یا خیر؟

دکتر هوشنگ امیر احمدی، دکتر نادرانتصار، دکتر محمد مرندی، دکتر پیروز مجتهد زاده و علی علیزاده کارشناس سابق بی‌بی‌سی فارسی به این سؤالات پاسخ داده‌اند.

 به نظر شما در تنش‌های اخیر اروپا در کنار ایران خواهد ایستاد؟ آیا مناسبات تجاری خودشان با ایران را به خطر می‌اندازند؟

دکتر هوشنگ امیر احمدی استاد دانشگاه راتگرز دانشگاه ایالتی نیوجرسی و مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه این دانشگاه چنین پاسخ داد: هرگاه ما با امریکا رابطه‌مان خوب بوده است، بالطبع با اروپا نیز خوب بوده است؛ و هرگاه رابطه ما با امریکا بد بوده است با اروپا هم روابط حسنه‌ای نداشته‌ایم. شاید یک روز، یک ماه، یک سال خوب بوده باشد، اما یکجایی به هم می‌ریزد.

وی ادامه داد: منافعی که الآن بین آمریکا و اروپا وجود دارد ۱۰۰ برابر بیشتر از منافعی است که بین اروپا و ایران وجود دارد. ایران منافع خاصی برای اروپا ندارد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: اگر فقط یک روز آمریکا جلوی فروش شراب فرانسوی را در کشورش بگیرد ۵۰ برابر آن نفعی است که ممکن است فرانسه از ایران ببرد متضرر خواهد شد؛ لذا منافع اروپا و امریکا قابل‌مقایسه نیست؛ بنابراین این فکر که اروپایی‌ها، آمریکا را ر‌ها می‌کند و ما را می‌گیرد حرف مزخرفی است. 

او گفت: در آینده نزدیک اروپا پلیس خوب خواهد شد و آمریکا پلیس بد. اروپا و آمریکا هر دو می‌خواهند ایران در برجام بماند. وظیفه اروپا الآن این است که ایران را در برجام نگه دارد؛ یعنی پلیس خوب باشد. سعی می‌کند به ایران بگوید در برجام بمان من با توکار می‌کنم.

امیر احمدی هم‌چنین اضافه کرد: من اعتقاددارم که آمریکا به این سادگی نمی‌گذارد رقبای اقتصادی‌اش که اتحادیه اروپا است، با ایران معامله کند. تقریباً مطمئنم اتفاق نمی‌افتد. اروپا بعد از یک مدتی ضمن این‌که می‌خواهد برجام را نگه دارد، بر سر مسائل دیگر با آمریکا توافق خواهد کرد. رئیس‌جمهور فرانسه هم‌اکنون گفته است که ما می‌خواهیم در کنار برجام، مسائل موشکی و دخالت‌های ایران در منطقه را به بحث بگذاریم. به شما قول می‌دهم این حرف بین اروپا، آمریکا و درون اروپا یعنی بین فرانسه، انگلستان و بقیه کشور‌ها هماهنگ شده است.

 امید زیادی دارد که اروپا در مقابل امریکا بازیگری مستقلی داشته باشد، این نگاه تا چه اندازه درست است؟ آیا روابط بانکی ما بدون امریکا بهبود پیدا خواهد کرد؟

پروفسور نادر انتصار استاد علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی آمریکا این‌چنین پاسخ داد: به نظرم هنوز زود است که بتوانیم یک نتیجه کلی در خصوص سیاست خارجی ایران و اروپا داشته باشیم. نوسانات زیادی در این رابطه وجود داشته است. در برخی موارد منافعی حتی کم به‌دست‌آمده و در برخی موارد هم چیزی عاید ایران نشده است. به نظرم ایران و اروپا هنوز نمی‌دانند از همدیگر چه می‌خواهند. به نظرم در ایران برداشتی وجود دارد که به اروپا خیلی امیدوارند و انتظار هست که در رابطه با امریکا، اروپا همانند یک سپر باشد. اگر این نگاهی که من میگویم درست باشد، برداشت درستی نیست. نمی‌توان اروپا را به‌عنوان بازیگری مستقل در رابطه با ایران و یا رابطه با امریکا دید. اروپا بازیگر مستقلی نیست و همیشه دنبال‌رو امریکا بوده است و آن‌ها خودشان را از امریکا جدا نخواهند کرد. شاید اختلافاتی وجود داشته باشد و انتقاداتی را خانم موگرینی علیه ترامپ مطرح کند، اما اینکه ایران، اروپا را به‌عنوان یک بازیگر مستقل در مقابل امریکا ببیند خیلی اشتباه است و در درازمدت ضرر خواهیم کرد.

وی هم‌چنین ادامه داد: از سویی دیگر رابطه بانکی ایران و کشورهای اروپایی و امریکا باهم خیلی ادغام‌شده، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که اروپا یک سیر بانکی مستقل در مقابل ایران داشته باشد.

این استاد دانشگاه اشاره کرد: اساساً سیستم بانکی اروپا و امریکا مشترک است و نمی‌توانند مثلاً سیستم جداگانه بانکی شکل دهند و به این نحو تحریم‌های امریکا را نادیده بگیرد؛ لذا اینکه در گفت‌وگوهای گذشته و کنونی این امید وجود داشته که کشورهای اروپایی سیستم جدیدی ایجاد کنند و از این طریق رابطه معقولی بین بانک‌های ایران و اروپایی شکل بگیرد درست نیست و محقق هم نخواهد شد.

او گفت: بعد از برجام مقامات ایران خیلی به این امید داشتند که این اتفاق رخ بدهد و همه به ایرانی‌ها امید داده بودند که این رابطه بانکی عادی خواهد شد. به نظرم این اتفاق به این زودی‌ها رخ نخواهد داد مگر اینکه امریکا به اروپایی‌ها این اجازه را بدهد. 

استاد دانشگاه آلاباما امریکا اضافه کرد: یک ‌ضرب‌المثلی در اروپا هست که می‌گوید «یک نفر هم می‌خواهد کیک را داشته باشد و هم آن را بخورد». متأسفانه اروپایی‌ها رفتار درستی ندارند. ازیک‌طرف مصاحبه‌های متعددی علیه ایران تدارک می‌بینند و از طرف دیگر در ملاقات با مقامات ایران عنوان می‌کنند که از برجام حمایت می‌کنند.

پرفسور انصار افزود:به‌صورت کلی کار خاصی نکرده‌اند و پیرو ترامپ هستند. از طرفی هم شاهد درخواست‌هایی از سوی اروپایی‌ها هستیم که در متن برجام نیست، مسئله دفاعی ایران یکی از درخواست‌های نامتعارف این کشورهاست. به‌طورکلی می‌توان گفت که از ابتدای برجام رفتار اروپایی‌ها ضدونقیض بوده است و الآن تشدید شده است.

 آیا ایران می‌تواند به اروپایی‌ها تکیه کند و برجام را با آن‌ها ادامه دهد؟

علیزاده کارشناس سیاسی سابق BBC فارسی به این سؤال این‌چنین پاسخ داده است: مسلماً ایران می‌تواند کنار اروپا و به‌ویژه اتحادیه اروپا بایستد هرچند بریتانیا همچنان سعی می‌کند موجود دوزیستی باشد که خودش را هم‌زمان به امریکا و اتحادیه اروپا نزدیک نگه می‌دارد؛ اما اتحادیه اروپا به نظر می‌رسد مصمم است که دروازه‌های اقتصادی‌اش را به سمت ایران باز کند و از افزوده شدن به تنش درون خاورمیانه خودداری کند. برای همین من فکر می‌کنم که ایران شانس خوبی در کنار اتحادیه اروپا دارد.

 که آیا کشورهای اروپایی در کنار ایران خواهند ایستاد؟

دکتر محمد مرندی استاد دانشگاه تهران و کارشناس ارشد مسائل امریکا دراین‌باره می‌گوید: در حال حاضر نمی‌توان دراین‌باره قضاوت کرد. فعلاً اروپا در حرف و بیانیه محکم ایستاده و این خوب است، اما این‌ها فقط حرف است و باید دید در عمل چه می‌کنند. در عمل اگر اروپایی‌ها مقرراتی را وضع و اجرا کردند که سرمایه‌گذاران، تجار و شرکت‌های آن‌ها در شراکت با ایران در مقابل تهدید‌ها و تحریم‌های امریکا امنیت داشته باشند آن موقع می‌توانیم بگوییم اروپایی‌ها در کنار ما ایستاده‌اند.

وی ادامه داد: هرچند درگذشته اروپایی‌ها سابقه خوبی ندارند، اما این بار در حرف مواضع تندتری علیه امریکا گرفتند؛ اما بازهم قضاوت کردن در این مورد هنوز زود است و ما نباید با طناب اروپایی‌ها داخل چاه برویم و مطمئناً دکتر ظریف چنین کاری نخواهد کرد.

 آیا این امکان وجود دارد که اروپا به خاطر حمایت از ایران در مقابل امریکا بایستد؟

دکتر پیروز مجتهد زاده استاد دانشگاه تهران و  مدیرعامل پیشین بنیاد پژوهشی «یورو سویک» لندن در پاسخ گفت: اروپا و ایالات‌متحده در چند اتحادیه رسمی و غیررسمی نظامی و اقتصادی و تجاری و ... باهم متحد هستند که به این سادگی‌ها آن اتحاد را نمی‌توانند ترک کنند. در وضعیتی که امروز درباره شیوه برخورد دولت ایالات‌متحده با برجام بروز کرده است اختلاف‌نظرهایی عمده میان آن‌ها وجود دارد که آن‌ها در روز‌ها و ماه‌های آینده تمام تلاش خود را برای برطرف نمودن آن انجام خواهند داد. 

او ادامه داد:متأسفانه آقای روحانی که بیش از ۵ سال تجربه ریاست جمهوری ایران را کسب می‌کنند گویا هنوز به این مسئله توجه ندارند که در تشریح مثبت یا منفی تحولات و توافقات نباید راه غلو و اغراق را در پیش گرفت تا عواقب نادرست اغراق کردن‌ها دامن‌گیر خود ما نشود.

*خبرگزاری دانشجو - رضا حیدری