بهترین اجاق‌ گاز را تولید می‌ کنیم اما نمی‌ دانیم چرا وارد می‌ شود/ بیگانه‌پرستی نمی‌گذارد تولیدکننده داخلی محصولش را به نام خود عرضه کند

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، مساله واردات لوازم خانگی در کنار رکود اقتصادی دو مقوله‌ای است که از سوی کارشناسان اقتصادی و صاحب‌نظران این حوزه برای توصیف بازار لوازم خانگی مطرح می‌شود، به‌گونه‌ای که بارها شاهد ابراز گلایه‌مندی تولیدکنندگان این صنف بوده‌ایم که با زبان بی‌زبانی از ورود کالاهای خارجی نالیده‌اند. در این بین برخی صاحب‌نظران وجود این موضوع را رد کرده و پدیده‌ای به نام واردات بی‌رویه در بازار لوازم خانگی را قبول ندارند. در همین رابطه «فرهیختگان» در گفت‌وگویی با محمد طحان‌پور، رئیس اتحادیه لوازم خانگی به بررسی این موضوع پرداخته است. طحان‌پور می‌گوید:  کالاهای موجود در بازار لوازم خانگی بین 70 تا 75 درصد ایرانی و فقط 20 تا 25 درصد آن وارداتی هستند.

در حال حاضر خوشبختانه کالاهای موجود در بازار لوازم خانگی بین 70 تا 75 درصد ایرانی و 20 تا 25 درصد وارداتی است. این به معنای افزایش واردات نیست و اصلا چنین مساله‌ای صحت ندارد. تولید ما افزایش پیدا کرده است، اما واردات ما نه. البته برخی تولیدکنندگان که از کاهش تولید حرف می‌زنند، درست می‌گویند، زیرا اینها جزء تولیدکنندگانی هستند که کالاهایشان بی‌کیفیت است. وقتی تولیدکننده‌ای که تولید زیاد دارد می‌گوید من در حال حاضر کالایی ندارم که به مردم تحویل بدهم، نشان می‌دهد که ما کاهش تولید نداریم. کجای این مسائل به معنای کاهش تولید است؟ بعضی از این حرف‌ها مغرضانه است.

بازار لوازم خانگی هر سال خوب است. ما بخشی از تقاضا را برای جهیزیه داریم که عمدتا ثابت است. به‌طور میانگین با 10 درصد پایین و بالا همیشه وجود دارد، یعنی حدود یک میلیون جهیزیه نیاز داریم. آیا مردم جهیزیه نمی‌خرند؟ ما در میان مردم هستیم و می‌بینیم که مردم کالاهای خوبی خریداری می‌کنند. ما در زمینه اجاق‌گاز و ماشین لباسشویی و یخچال افزایش تولید داشتیم. همان‌طور که گفتم، کسی که می‌گوید ما کاهش تولید داشته‌ایم، درست می‌گوید، چون جنسی که ارائه می‌دهد بی‌کیفیت است. مردم به دنبال جنس خوب هستند. در حال حاضر ما یخچال فریزری داریم که اصلا مشخص نمی‌شود ایرانی است یا خارجی. لباسشویی تولید داخل داریم که متوجه نمی‌شوید این لباسشویی ایرانی یا خارجی است. درباره اجاق‌گاز هم همین‌طور است. مردم امروز پول خوب می‌دهند و جنس خوب خریداری می‌کنند. ما در زمینه تعرفه لوازم خانگی آنچنان کاهشی نداشته‌ایم که بگوییم این سیاست‌ها ضد اقتصاد مقاومتی است. اتفاقا در این حوزه تعرفه‌ها را نیز افزایش داده‌اند، اما آنهایی که کالاهایشان به لحاظ قیمت و کیفیت خوب است، دارند می‌فروشند. خاطرم هست کارخانه‌ای در سال گذشته، سمیناری برای نمایندگانش برگزار کرده بود و مدیرعامل کارخانه وقتی پشت تریبون رفت، خیلی راحت مدعی شد که ما در این زمینه با رکود مواجه هستیم، در حالی که این حرف دروغ است، اینها یا سواد این کار را ندارند یا صرفا مساله‌ای به نام رکود به گوش‌شان خورده است، اما معنای آن را نمی‌دانند.

 وقتی من پشت تریبون رفتم، از وی سوال کردم که شما سال 94 چقدر تولید داشته‌اید؟ گفت: 55 هزارتا، گفتم برای سال 95 چقدر تولید دارید؟ گفت: 87 هزار تا. گفتم صادرات دارید؟ گفت: نه. گفتم انبارهای کارخانه شما پر است؟ گفت: به لطف دوستان و همکاران جنسی در انبارهایمان نداریم. گفتم شما حدود 55 درصد افزایش تولید داشته‌اید، بعد آن‌وقت می‌گویید رکود است؟ به نظر من بعضی‌ها استفاده از واژه رکود را یاد گرفته‌اند. در حال حاضر ممکن است ما برای کولر آبی، رکود داشته باشیم، این را قبول دارم اما این را هم باید در نظر داشته باشید که سیستم خانه‌ها عوض شده است و مردم دیگر کولر آبی نمی‌خرند و برای خانه‌های خود کولر گازی تهیه می‌کنند. چون برای داشتن یک کولر آبی باید یک کولر آبی به قیمت یک میلیون تومان بخرند و سه میلیون تومان هم پول کانال‌کشی بدهند و مصرف آب آن هم بالاست، به همین دلیل مردم سراغ کولر گازی رفته‌اند که هم سرما و هم گرما را دارد. اگرچه کولر آبی کاهش تولید داشته، اما کولر گازی افزایش تولید داشته است، پس باید همه این مسائل را در کنار هم دید.

 کارخانه پول می‌خواهد و البته در کنار پول و منابع به دانش و تکنولوژی نیاز دارد. کارخانه‌هایی که ماشین‌آلات قدیمی دارند و در عین حال تکنولوژی ندارند، یکی پس از دیگری تعطیل می‌شوند. ممکن است بگویید کارگران بیکار می‌شوند، خب کارخانه‌دار باید تکنولوژی بیاورد. یعنی کارخانه‌ای برای تولید در این مملکت ماشین‌آلات پیشرفته آورده است، اما کارخانه‌هایی که این امکانات را ندارند، گریه و زاری می‌کنند و می‌گویند نمی‌گذارند تولید کنیم. بعضی‌ها در این مملکت دنبال این نیستند که خودشان را به آن کسی که در بالاست، برسانند. می‌خواهند تلاش کنند تا آن کسی را که بالا رفته، پایین بیاورند. نمی‌خواهند خودشان را بالا ببرند، متاسفانه مشکل مملکت ما این است و آنقدر تنگ‌نظری وجود دارد که نمی‌خواهند رشد دیگری را ببینند. به همین علت مدام شعار می‌دهند که جلوی لوازم خانگی خارجی را بگیرید. کسانی که می‌گویند خارجی نیاید، به این خاطر است که تولیدات ایرانی رشد کند، اما همین‌ها خودشان خودروی داخلی سوار نمی‌شوند. پس اینها منافع خودشان را می‌بینند و منافع مملکت را نمی‌بینند؛ مساله این است.

 در همه جا هم گفته‌ام که ما در تولید اجاق‌گاز به جایی رسیده‌ایم که نیاز به واردات نداریم. اینکه چرا واردات انجام می‌شود را من هم نمی‌دانم. 

خب واردات انجام می‌شود، چون اجاق‌گاز خارجی مشتری خاص خودش را دارد. خارجی‌ها تکنولوژی جدید دارند. ما اجاق‌گاز فردار داریم، اما برخی می‌خواهند به جای اجاق‌گاز یک میلیونی ما، اجاق‌گاز 6 میلیون تومانی فلان برند را بخرند. یا اینکه برخی اجاق‌گازهای فردار وجود دارد که می‌توانید با تلفن همه برنامه‌ها را به آن بدهید و... باید قبول کنیم که ما در حال حاضر این تکنولوژی‌ها را نداریم. بعضی‌ها دوست دارند برند خارجی بخرند و این مشکلی ندارد و هر کالایی خریدار خودش را دارد.

مهم‌ترین خواسته فعالان لوازم خانگی این است که بانک‌ها پول بدون بهره به این صنوف بدهند و جلوی واردات کالا گرفته شود تا اشتغالزایی صورت بگیرد. اما اشتغالزایی باید به نفع مردم باشد. ما نمی‌توانیم بگوییم واردات اصلا نباشد، ما می‌گوییم امروز کالاهای کیفی خیلی خوبی داریم، اما مشکل ما قیمت است. قیمت تمام‌شده ما بالاتر از ترک‌هاست. فارغ از این مسائل دولت باید کاری به کار تولیدکنندگان خوب لوازم خانگی نداشته باشد، به قول معروف اگر دستم را نمی‌گیری، سنگ هم جلوی پایم نینداز. دولت باید دست تولیدکنندگان خوب ما را باز بگذارد و به اینها کاری نداشته باشد.

در حال حاضر مشکل مالیات بر ارزش افزوده داریم. ما چرا نمی‌توانیم صادرات داشته باشیم، این بحث‌ها به این مساله بازمی‌گردد. آن دسته از تولیدکنندگانی که تولیدات کیفی ندارند، دنبال پول از دولت هستند تا بدهی‌هایشان را استمهال کنند، اما دولت پولی ندارد. بانک‌ها هم پول مردم دست‌شان است، پول مفت ندارند و باید جواب مردم را بدهند. اگر بهره پول 20 یا 18 درصدی می‌دهند، نمی‌توانند بگویند که 18 درصد بهره به مردم بدهید و بعد پولی را که از مردم گرفتید چهار درصد به تولیدکننده سود بدهید. این مساله امکان‌پذیر نیست. این صحبت‌ها دیگر عامیانه شده و 30 سال است که مطرح می‌شود.

۷۵ درصد بازار لوازم خانگی در دست ۱۰ برند خارجی

فرهیختگان همچنین درباره بازار لوازم خانگی گزارش داده است:  تقریبا هیچ‌خانه‌ای در ایران وجود ندارد که حداقل یک کالا از لوازم‌خانگی‌اش، برند «کره» نباشد، اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود. تبلیغات تلویزیون، سینما، حاشیه بزرگراه‌ها و معابر اصلی شهر، تبلیغات حاشیه استادیوم و  هر آن چیزی که بشود  روی آن نام برند خارجی را نصب کرد، امروز پر است از نام‌های کره‌ای، چینی و ترک و خالی است از نام‌های نوستالژیک ایرانی که زمانی زینت‌بخش خانه‌هایمان بودند.

سخنگوی اتحادیه تولیدکنندگان لوازم‌ خانگی در این ‌بازه آماری را اعلام کرده  که بسیار جالب‌ توجه است؛ در حال حاضر 75 درصد بازار لوازم‌خانگی در دست 10 برند اصلی خارجی است و حدود 600 کارخانه داخلی که حداقل 30 کارخانه از برندهای بزرگ داخلی هستند، سهم 25 درصدی از بازار لوازم‌خانگی کشور را در دست دارند. به‌عبارتی‌دیگر، از ۳۰ هزار میلیارد تومان بازار لوازم‌خانگی کشور، ۲۳ هزار میلیارد تومان آن در دست 10 برند خارجی و ۷ هزار میلیارد تومان آن در دست 600 کارخانه داخلی است. در این ‌باره سهم محصولات مختلف نیز بسیار جالب‌ توجه است، برای مثال در بازار یخچال و فریزر سهم برندهای خارجی در بازار کشور 60 و سهم ایرانی‌ها 40 درصد است. این میزان در گروه شوینده‌ها به ترتیب 55 درصد خارجی و 45 درصد داخلی است، اما بدترین وضعیت در گروه صوتی و تصویری است، چنانکه سهم برندهای خارجی 95 درصد و ایرانی‌ها پنج درصد است.

داده‌های آماری نشان می‌دهد تولید سه اقلام منتخب تلویزیون رنگی، یخچال و فریزر و ماشین لباسشویی در طول چهار سال اخیر با کاهش روبه‌رو بوده است. چنان که تولید تلویزیون رنگی از دو میلیون و 60 هزار دستگاه در سال 92 به یک میلیون و 500 دستگاه در سال 95 و 609 هزار دستگاه در هفت ماهه سال جاری رسیده است. بر اساس این آمار، در سال 92 تعداد 994 هزار دستگاه یخچال تولید شده که این میزان در سال 93 به یک‌ میلیون و 300 هزار دستگاه و در سال 95 به یک‌میلیون دستگاه کاهش‌ یافته است. همچنین میزان تولید ماشین لباسشویی نیز گرچه به مقدار جزئی افزایش‌ یافته، با این‌حال مقدار افزایش آن‌چنان قابل‌توجه نبوده است. نمودار پایانی (وضعیت تولید اقلام منتخب) نشان می‌دهد رکود اقتصادی سال‌های اخیر آنچنان بر بازار لوازم ‌خانگی سایه انداخته است که با ادامه روند فعلی، تحقق اهداف برنامه راهبردی صنایع لوازم‌خانگی (رسیدن به تولید چهار میلیون دستگاه در هرکدام از اقلام منتخب) نه‌تنها در سال سند چشم‌انداز، بلکه تا چندین دهه نیز تحقق نخواهد یافت.   

داده‌های آماری وزارت صنعت نشان می‌دهد در سال‌های اخیر واردات لوازم‌خانگی به‌طور قابل‌توجهی کاهش‌ یافته است، چنانکه میزان واردات تلویزیون رنگی، ماشین لباسشویی، یخچال، فریزر و اجاق‌گاز به ترتیب از 348، 192، 67 و 21 میلیون دلار به 59، 144، 46 و 9.8 میلیون دلار در سال 95 رسیده است. حال سوال یا تناقضی که اینجا پیش می‌آید، این است که پس این ‌همه کالا و برندهای خارجی چگونه وارد بازار ایران شده‌اند. در این ‌باره برخی آمارها نشان می‌دهند در حال حاضر 75 درصد بازار لوازم‌ خانگی در دست 10 برند اصلی خارجی است که اغلب آنها در داخل توسط شرکت‌های ایرانی مونتاژ می‌شوند و حدود 600 کارخانه داخلی هم که 25 درصد بازار داخلی را در اختیار دارند، با همان برندهای داخلی کارشان را ادامه می‌دهند.

محمدآرمان خالقی، دبیر انجمن لوازم‌خانگی ایران نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با بیان اینکه بسیاری از تولیدکنندگان داخلی محصولات تولیدی خود را تحت لیسانس برندهای خارجی تولید می‌کنند، می‌گوید متاسفانه به‌رغم بهبود بسیار خوب کیفیت لوازم‌خانگی داخلی، نظر و اقبال عمومی نسبت به کالاهای داخلی خیلی خوشایند نیست، شاید از روی ناچاری یا ضرورت است که عده‌ای کالای ایرانی می‌خرند. البته افرادی هم هستند که اعتقاد دارند کالای ایرانی کیفیت خوبی دارد، اما عده زیادی هم دنبال برند خارجی هستند.

وی در ادامه اظهار می‌دارد عمده تولیدات لوازم‌خانگی تولیدی در بخش تلویزیون رنگی، ماشین لباسشویی و یخچال در داخل مونتاژ می‌شوند، اما مساله اصلی این است که متاسفانه بیگانه‌پرستی در این کشور نمی‌گذارد تولیدکننده داخلی محصولش را که برای آن زحمت‌ کشیده است به نام خود عرضه کند، چنانکه بسیاری از برندهای ایرانی قابل‌ رقابت با محصولات خارجی هستند، اما اگر در برند داخلی عرضه شوند، شاید اقبال به آنها به ‌طور قابل‌توجهی کاهش یابد.

بر اساس آنچه در برنامه راهبردی صنعت آمده است، سهم صادرات لوازم‌خانگی کمتر از یک درصد (نزدیک به 7/0 درصد ) از صادرات صنعتی کشور است. اگر این میزان ناچیز (صادرات بخش لوازم‌خانگی) را در کنار آمارهای دیگر از این صنعت چون اشتغال 58 هزار نفری صنایع لوازم‌خانگی قرار دهیم، می‌توان گفت صنایع لوازم‌خانگی ایران در غفلت تاریخی از رقابت باهمتایان خارجی خود باز مانده، اما نکته قابل ‌تامل آنجاست که این واقعیات در مهم‌ترین سند راهبردی کشور یعنی سند راهبردی وزارت صنعت (ویرایش اسفند سال 95) نیز مورد توجه قرار نگرفته است. چنان که این برنامه راهبردی درحالی تولید یخچال، فریزر و ماشین لباسشویی را به ترتیب 2.7 و 2.5 میلیون دستگاه برای سال 96 هدف‌گذاری کرده است که تولید هفت‌ ماهه سال جاری این محصولات به ترتیب 583 هزار دستگاه یخچال و 490 هزار دستگاه ماشین لباسشویی بوده است. به عبارتی هرکدام از این محصولات حدود دو میلیون دستگاه با هدف‌گذاری برنامه راهبردی صنعت که در اسفند 95 ویرایش شده است، فاصله ‌دارند. این موضوع نشان از عدم درک واقعیت‌های صنعتی کشور است که آسیب‌های آن آینده چندان روشنی را برای صنعت ترسیم نمی‌کند. بر اساس داده‌های نمودار پایانی (وضعیت صادرات اقلام منتخب لوازم‌خانگی)، میزان صادرات اقلام منتخب در بهترین حالت، همواره کمتر از 17 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی رقم بسیار ناچیز است.

برای نمونه میزان صادرات برخی از اقلام در سال 95 عبارتند از اجاق‌گاز 15.4 میلیون دلار، یخچال و فریزر 9 میلیون دلار، ماشین لباسشویی 2.28 میلیون دلار و تلویزیون رنگی 0.32 میلیون دلار.   همچنین به لحاظ ارزی نیز هدف‌گذاری صادرات صنعت لوازم‌خانگی برای سال ۹۶ حدود ۶۰۰ میلیون دلار، برای سال ۹۹ حدود ۱۶۰۰ میلیون دلار و تا سال ۱۴۰۴ حدود سه هزار میلیون دلار است. با این‌حال میزان صادرات لوازم ‌خانگی سالانه در سال 94 حدود 202 میلیون دلار بوده است که این میزان در سال 95 به 300 میلیون دلار و در 9 ‌ماهه سال 96 به 183 میلیون دلار رسیده است. حال معلوم نیست با وضعیت فعلی کاهش، اهداف 600 میلیون دلار سال 96 چگونه محقق خواهد شد. شاید مهم‌ترین دلیل نامشخص بودن راهبرد تولید در لوازم‌خانگی، همین هدف‌گذاری وزارت صنعت باشد که به‌رغم اینکه خرید کولرهای آبی به جهت مصرف آب و مشکلات ناشی از نصب آن در نماهای ساختمانی کاهش‌ یافته، در برنامه راهبردی برای سال 1404 تولید سه میلیون کولر آبی هدف‌گذاری شده است. صادرات 300 میلیون دلاری کل محصولات خانگی در حالی است که به گفته دبیر انجمن لوازم‌خانگی کوچک، ارزش قاچاق کولر گازی در هشت‌ ماهه سال 96 حدود 160 میلیون دلار و در سال 95 حدود 300 میلیون دلار بوده است. به گفته شانه‌ساز هرچند آمار دقیقی از میزان قاچاق کالاهای خانگی به کشور در دست نیست، اما کارشناسان بازار این رقم را حدود سه میلیارد دلار برآورد می‌کنند.

محمدآرمان خالقی، دبیر انجمن لوازم‌خانگی نیز در این ‌باره به «فرهیختگان» می‌گوید عمده‌ترین دلیل کاهش تولید شرایط رکودی است که قدرت خرید مردم را کاهش داده است، با این‌حال کاهش حمایت‌های دولتی از کالای ایرانی نیز در این زمینه بسیار تاثیرگذار بوده است، چنان  که زمانی دولت در جهت حمایت از تولید داخلی وعده عرضه کارت‌های اعتباری خرید را داد که می‌توانست در تشویق به خرید تولیدات داخلی موثر باشد، با این ‌حال این موضوع فقط در حد یک حرف باقی ماند و به مرحله اجرا نرسید.