لاريجاني: پيگيري‌هاي مستمر رهبري پيشرفت در علوم پايه را ميسر كرد

«خبرگزاري دانشجو»، همايش سند راهبردي توسعه علوم پايه با محورهاي چشم‌انداز علوم پايه در ايران،‌ آسيب‌شناسي علوم پايه در ايران و ترسيم وضعيت مطلوب، ماموريت علوم پايه در دنياي معاصر، علوم پايه اقتدار آفرين و علم سنجي در علوم پايه صبح امروز در در تالار ابوريحان دانشگاه شهيد بهشتي برگزار شد.

 

در مراسم صبح اين همايش دكتر شعباني، رئيس دانشگاه شهيد بهشتي؛ دكتر حسين نادري‌منش، معاون آموزشي وزير علوم؛ دكتر سعيد قديمي، مديركل حمايت و پشتياني آموزش عالي؛ دكتر رضا داوري اردكاني، رئيس فرهنگستان علوم ؛ دكتر محمد جواد لاريجاني، رئيس پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي و  سردار رحيم صفوي، مشاور عالي فرمانده كل قوا حضور داشتند.

 

همچنين در بعدازظهر اين همايش دكتر روشنگر عضو هيئت علمي دانشگاه صنعتي شريف؛ دكتر هادي اكبرزاده، رئيس انمن فيزيك و دكتر فريد مر، سرپرست كميته زمين شناسي به سخنراني پرداختند.

 

در ابتداي اين همايش دكتر شعباني گفت: سند راهبردي توسعه علوم پايه براساس اسناد بالادستي نظير فرمايشات مقام معظم رهبري، سند چشم انداز 20 ساله، نقشه جامع علمي كشور و نقطه نظرات تمام مسئولان علمي كشور تدوين شده است ولي اين سند كه امروز از آن رونمايي مي‌شود هنوز يك سند پيش نويس است و براي تكميل آن به سه ماه ديگر زمان نياز داريم.

 

وي افزود: در اين فاصله سه ماه نقطه نظرات تمام كارشناسان علوم پايه را جمع آوري و مدون كرده و سند نهايي را ارائه مي‌كنيم.

 

شعباني گفت: طرح‌هاي آمايش و آموزش عالي كشور و ارائه سند راهبردي توسعه علوم پايه از جمله طرح‌هاي مهم معاونت آموزشي وزارت علوم بود به خصوص اينكه سند توسعه راهبردي علوم پايه براي نخستين بار توسط يك گروه تخصصي آموزشي ارائه شد كه گروه علوم پايه فعاليت‌ها و داشته‌هاي خود را بازنگري كرده و نقاط قوت و ضعف فعلي را بررسي كردند.

 

رئيس دانشگاه شهيد بهشتي ادامه داد: در اين سند در رابطه با آينده مطلوب و چگونگي رسيدن به آن بحث شده و وضعيت فعلي علوم پايه كشور نيز آسيب شناسي شده است.

 

وي در ادامه در رابطه با وضعيت علوم پايه كشور در مقايسه با كشورهاي ديگر، گفت: در مقايسه سرانه توليد علم علوم پايه با چندين دانشگاه كشور به اين نتيجه رسيديم كه توليد علم ما به ازاي هر عضو هيئت علمي با توليد علم دانشگاه‌هاي برتر دنيا برابري مي‌كند كه البته ممكن است ما از نظر كيفيت مقاله‌هاي شاخصي مثل آنها نداشته باشيم ولي از نظر كمي با آنها برابر هستيم و بايد اين خودباوري را به جامعه علمي كشور عرضه كنيم. 
 

 

در ادامه اين همايش دكتر حسين نادري‌منش گفت: سند آمايش سرزميني آموزش عالي بر اساس اطلاعات جمع‌آوري شده آموزش عالي از تمامي استان‌ها تدوين شده است كه اين سند در مرحله تلفيق اطلاعات قرار دارد و پيش‌بيني مي‌شود در بهار سال 91 نهايي شود.
 
وي با بيان اينكه طي سال‌هاي اخير كشور به اين موضوع رسيده است كه بايد فعاليت‌ها به صورت سيستماتيك و مدون انجام شود، گفت: بر اين اساس سند چشم‌انداز، برنامه توسعه پنج ساله و نقشه جامع علمي كشور شكل گرفته است.

 

معاون آموزشي وزير علوم با بيان اينكه طي سال‌هاي اخير بخش عمده‌اي از آموزش عالي كشور تقاضامحور بوده است، گفت: بايد برنامه‌ريزي شود تا عرضه و تقاضا به طور همزمان وجود داشته باشد.

 

نادري‌منش گفت: رشد حوزه علوم پايه كشور بايد مبتني بر يك نگاه باشد كه اين امر باعث شده بيش از نيمي از توليدات علمي كشور مربوط به اين حوزه باشد.

 

دكتر سعيد قديمي گفت: 7 درصد جمعيت 4.2 ميليون نفري دانشجويي كشور مربوط به حوزه علوم پايه است كه بر اين اساس 200 تا 250 هزار دانشجو در حوزه علوم پايه تحصيل مي‌كنند.

 

وي با بيان اينكه 50 درصد توليد علم كشور مربوط به حوزه علوم پايه است، گفت: اين در حالي است كه 20 درصد توليد علم مربوط به حوزه علوم رياضي مي باشد.

 

مديركل حمايت و پشتياني آموزش عالي بيان داشت: از جمعيت 7 درصدي دانشجويان علوم پايه 2 درصد در حوزه علوم رياضي، 2 درصد در حوزه شيمي، 1.5 درصد در حوزه فيزيك، 1.5 درصد در حوزه علوم زيستي و كمتر از 1 درصد در حوزه علوم زمين تحصيل مي‌كنند.

 

قديمي با بيان اينكه طي سال‌هاي آينده رشد جمعيت 18 تا 24 سال كشور كاهش مي‌يابد، افزود: اين اتفاق بهترين فرصت است تا آموزش عالي بتواند ارتقاي كيفيت را به عنوان اولويت اساسي مدنظر قرار دهد.
 
وي گفت:‌ طي سال‌هاي گذشته با توجه به رشد صعودي جمعيت 18 تا 24 سال كشور بيشتر توان آموزش عالي براي رشد كمي صرف شد كه در سال‌هاي آينده با كاهش اين جمعيت مي‌توان سياست‌گذاري در حوزه كيفيت را اولويت قرار داد.
 
داوري اردكاني: تعداد كم دانشجويان علوم پايه ايده‌آل نيست

دكتر رضا داوري‌اردكاني با بيان اينكه در حال حاضر دانشجويان علوم پايه در كشور 200 هزار نفر هستند گفت: اين تعداد در مقايسه با كل دانشجويان كشور تعداد بسياري كمي است و اين ميزان اصلا ايده‌آل نيست.

 

وي ادامه داد:‌ علوم پايه علم بسيار مهمي است؛ زيرا تاريخ علم بدون گذر و بي‌اعتنا نسبت به علوم پايه پديد نيامده است و ما نيز نبايد نسبت به اين علم بي‌اعتنا باشيم.

 

داوري اردكاني گفت: ‌البته تعداد دانشجويان ملاك پيشرفت هر علم نيست ولي مي‌تواند بي‌اعتنايي نسبت به اين علم را نشان دهد.

 

رئيس فرهنگستان علوم گفت: بناي علم جديد به اين صورت گذاشته شد كه از طريق تكنولوژي در جهان تصرف شد و اين تكنولوژي از طريق علوم پايه پديد مي‌آيد.

 

وي بيان داشت: امروز علوم پايه فقط يك علم نظري محض نيست و پيشرفت در اين علم مي‌تواند محرك ما براي علوم ديگر باشد و اهميت اين علوم در اين نيز است كه بيشتر از علوم ديگر ما را دگرگون مي‌كند.

لاريجاني: پيگيري‌هاي مستمر مقام معظم رهبري پيشرفت در علوم پايه را ميسر كرد

 

دكتر محمدجواد لاريجاني به عنوان ديگر سخنران اين همايش گفت: كشور ما بيش از 30 سال است كه براي تاسيس يك نظام مدني اجتماعي بر اساس عقلانيت انساني و پديده بيداري اسلامي تلاش كرده و در اين زمينه نيز موفق بوده، حتي استقلال كشور ما نيز از بيرون، وضعيت كاملاً روشني دارد، ولي ما فقط در اين زمينه‌ها پيشرفت نداشتيم، بلكه پيشرفت علمي، فني و تكنولوژي خود را نيز مديون توجه مستمر مقام معظم رهبري هستيم.

 

وي گفت:‌ در حال حاضر ما در علوم مختلف، بخصوص علوم پايه دستاوردهاي بسيار قابل توجهي داريم و كشور ما از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است كه مهم‌ترين علت پيشرفت ما نيز مقام معظم رهبري است كه با توجه مستمر، صبورانه و سخاوتمندانه و همچنين ديد بين‌المللي و توجه ويژه به نسل جوان دانشمند، سبب بروز اين پيشرفت‌ها شدند.

 

رئيس پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي گفت: يكي ديگر از علت‌هاي پيشرفت ما نيز درك اهميت موضوع علوم و فنون است؛ چرا كه ما براي گام گذاشتن در اين مسير استراتژي خوبي داشتيم و در حد معقول آن را اجرايي كرديم.

سند راهبردي توسعه علوم پايه رونمايي شد

در ادامه اين همايش از سند راهبردي توسعه علوم پايه رونمايي شد؛ اين سند داراي پنج فصل است كه فصل اول به بخش كليات، فصل دوم به بحث بيانيه‌هاي سند راهبردي توسعه علوم پايه، فصل سوم به ترسيم وضعيت موجود علوم پايه و آسيب‌شناسي آن، فصل چهارم به راهبردهاي توسعه علوم پايه و فصل پنجم به استلزامات پرداخته است.
 
سند راهبردي توسعه علوم پايه به كوشش كميته‌هاي پنجگانه شوراي برنامه‌ريزي علوم پايه و كارگروه تدوين سند در دانشگاه شهيد بهشتي تهيه شده كه چشم‌انداز اصلي اين سند گذار از مرحله گسستگي دانش و فناوري از يك سو و ثروت‌آفريني از دانش توليد شده از سوي ديگر است.

 

اين سند با هدف عملياتي‌سازي سياست‌گذاري‌هاي حوزه علوم پايه تدوين شده است كه بازانديشي راهكارهاي تبديل فرآيند دانش‌اندوزي و توليد دانش به توليد فناوري و نيز تبديل فناوري به ثروت از طريق آموزش بهينه علوم پايه و با هدف دستيابي به اقتصاد دانش‌بنيان صورت گرفته است.

 

لازم به ذكر است، سند راهبردي توسعه علوم پايه با استفاده از اسناد پشتيبان و رهنمودهاي مقام معظم رهبري تدوين شده كه موضوعات كيفي‌سازي توليدات علمي، توليد فناوري و ثروت‌اندوزي دانش‌بنيان را مدنظر قرار داده است.

 

بر اساس آمارهاي موجود در سند راهبردي توسعه علوم پايه هفت درصد جمعيت دانشجويي كشور مربوط به علوم پايه است كه حدود 50 درصد از توليدات بين‌المللي كشور و 54 درصد از استنادات به توليدات علمي به اين علوم مربوط مي‌باشد.
 
بنا بر اين گزارش، براي تدوين سند راهبردي توسعه علوم پايه پنج كميته تخصصي رياضي، فيزيك، شيمي، زيست‌شناسي و زمين‌شناسي تشكيل شده است.

 

بعد از وقفه اي حدود يك ساعته ادامه همايش از بعدازظهر و با حضور دكتر روشنگر عضو هيئت علمي دانشگاه صنعتي شريف؛ دكتر هادي اكبرزاده، رئيس انمن فيزيك؛ دكتر فريد مر، سرپرست كميته زمين شناسي برگزار شد.

 

 

دكتر امير دانشگر، عضو هيئت علمي دانشگاه صنعتي شريف  بعداز ظهر امروز و در ادامه همايش سند راهبردي توسعه علوم پايه در دانشگاه شهيد بهشتي گفت: توليدات علوم رياضي بايد در خدمت فناوري باشد تا از اين طريق بتوان برخي از اعتبارات مورد نياز اين حوزه را از طريق صنايع تامين كرد.

 

وي افزود: براي تقويت حوزه علوم رياضي لازم است دوره دكتراي پيوسته تصويب شود تا از اين طريق پذيرش دانشجويان مستعد در اين دوره ها انجام گيرد.
 
عضو هيئت علمي دانشگاه صنعتي شريف با بيان اينكه بايد توان علمي استادان علوم رياضي تقويت شود، افزود: لازم است برنامه‌هاي آموزشي و پژوهشي حوزه علوم رياضي به صورت مشترك ميان دانشگاه‌هاي داخلي و خارجي برگزار شود.
 
دانشگر با بيان اينكه رشته‌هاي علوم پايه، بخصوص رشته رياضي به اعتبارات سنگيني نياز ندارند، گفت: لازم است قوانيني تعيين شود تا تحقيقات در حوزه علوم رياضي از دانشگاه‌ها به سازمان‌ها و صنايع منتقل گردد تا از اين طريق بتوان اعتبارات لازم براي اين حوزه را كسب كرد.

 

وي خاطرنشان كرد: از ديگر كارهايي كه مي‌توان رشته علوم رياضي را گسترش داد، درس آموزي استادان باتجربه به دانشجويان كارشناسي است كه از اين طريق مقطع كارشناسي ارتقاي كيفي پيدا كرده و دانشجويان با اساتيد باتجربه در اين حوزه آشنا مي‌شوند.
 

دكتر هادي اكبرزاده، رئيس انجمن فيزيك گفت: يكي از مشكلات حوزه فيزيك از آنجا ناشي مي‌شود كه شناخت دقيقي از اين علم و توانمندي‌هاي آن در محيط‌هاي دانشگاهي وجود ندارد و مهندسان اين حوزه تنها فيزيك كلاسيك يا قرن 19 را مي‌آموزند و در برنامه درسي اين افراد مباني فيزيك 100 سال اخير و بويژه كوانتوم مكانيك قرار ندارد.

 

وي افزود: فارغ التحصيلان مهندسي فيزيك پس از دريافت مدرك دكترا ابزار كوانتومي لازم براي شناخت و تحليل دقيق پديده‌هاي ميكروسكوپيك بويژه در مقياس نانو را در اختيار ندارند و نمي‌توانند نقش آفريني‌هاي جدي در چنين حوزه‌هايي داشته باشند.

 

رئيس انجمن فيزيك بيان داشت: براي رفع اين مشكل پيشنهاد مي‌شود برنامه‌هاي شاخه مهندسي كشور مورد بازبيني قرار گيرد و تعداد دروس فيزيك جديد و كوانتوم در آنها گنجانده شود و بر اين اساس، محتوا و روش آموزش‌هاي دانشجويان فيزيك نيز در دانشگاه‌ها بايد مورد تجديدنظر قرار گيرد.
 
اكبرزاده خاطرنشان كرد: در حال حاضر، اولويت‌هاي كشور در زمينه فيزيك تعيين نشده و برخي از گرايش‌هاي سازگار با شرايط كشور رشد نيافته است كه به طور مثال مي‌توان به رشته ژئوفيزيك اشاره كرد.

وي تصريح كرد: با توجه به زلزله خيزي كشور، لازم است رشته ژئوفيزيك كه سازگار با شرايط كشور است در دانشگاه‌ها بيشتر مورد توجه قرار گيرد.

 

رئيس انجمن فيزيك بيان كرد: فيزيك به عنوان يك رشته بنيادي- كاربردي شناخته مي شود كه لازم است آموزش‌هاي اين حوزه مورد بازنگري قرار گيرد تا بتوان از تمام وجوه اين رشته در كشور استفاده كرد.

 

اكبرزاده با بيان اينكه رشته فيزيك از اهميت ويژه‌اي برخوردار است، تاكيد كرد: فيزيك به عنوان يك رشته استراتژيك و راهبردي شناخته مي‌شود كه بر اين اساس، نقش و تاثيرگذاري آن در گستره وسيعي از فناوري‌ها بي‌بديل است.

مر: تنها 4 درصد توليد مقالات علوم پايه مربوط به حوزه علوم زمين است

دكتر فريد، سرپرست كميته زمين‌شناسي با بيان اينكه با توجه به جمعيت حدود 250 هزار نفري دانشجويان علوم پايه تنها 6 درصد اين دانشجويان مربوط به حوزه علوم زمين هستند؛ گفت: در حال حاضر تنها 4 درصد توليد مقالات كشور مربوط به حوزه علوم زمين است كه اين تعداد بسيار كم مي باشد.

 

سرپرست كميته زمين‌شناسي با بيان اينكه علوم زمين ساليانه گسترش مي‌يابد به طوري كه تعداد زيرشاخه‌هاي امروزي علوم زمين با دو دهه پيش قابل مقايسه نيست، افزود: آنچه بيش از هر چيز در اين حوزه ضرورت دارد ايجاد ارتباط متقابل ميان زيرشاخه‌هاي علوم زمين است.

 

مر گفت: با توجه به اينكه كشور ايران داراي معادن غني است اما هنوز جايگاه ارزشمند علوم زمين درك نشده كه دليل آن مديريت ناصحيح پژوهش و آموزش، عدم دسترسي به ابزارهاي تحقيقاتي دقيق و آزمايشگاه‌هاي مجهز به زمين شناسي، تعدد مراكز تصميم‌گيري در مورد مسائل زمين‌شناسي، عدم وجود بانك اطلاعاتي از منابع زمين‌شناسي و كمبود كارد تخصصي كارآمد مي باشد.

 

وي خاطرنشان كرد: دانشمندان اين حوزه براي توسعه علم زمين‌شناسي نياز به دستيابي به فناوري و تجهيزات پيشرفته آزمايشگاهي دارند.

 

 

دكتر محمدعلي زلفي‌گل، رئيس دانشگاه علوم پزشكي بوعلي سينا همدان به عنوان آخرين سخنران گفت: در حال حاضر، بيشترين تأليفات در حوزه علم شيمي، در قالب ترجمه مي باشد و اين در حالي است كه با توجه به سطح آموزش و پژوهش اساتيد اين حوزه در كشور لازم است كه اساتيد اين رشته كتب بومي تأليف كنند.

 

وي با بيان اينكه ارتباط بين‌المللي در رشته شيمي كم است، بيان داشت: لازم است برنامه‌ها و سياست‌گذاري‌هايي تعيين شود تا ارتباط بين الملل در رشته شيمي تقويت شود.

 

رئيس دانشگاه بوعلي سيناي همدان خاطرنشان كرد: از ديگر مشكلات رشته شيمي كمبود فضاي آموزشي و پژوهشي مي باشد كه لازم است متوليان امر بر تقويت سرانه فضاي آموزشي و پژوهشي در اين رشته توجه كنند.

 

زلفي‌گل با توجه به اينكه رشته شيمي اولين رشته‌اي است كه منجر به توسعه دكترا در كشور شده است، بيان داشت: اصلاح هرم اعضاي هيئت علمي از حيث تعداد و مرتبه علمي در اين رشته نسبت به ساير رشته‌ها سريعتر انجام شده است كه بر اين اساس، امكان تأسيس رشته شيمي در دانشگاه‌هاي دولتي و غيردولتي نسبت به ساير رشته‌ها مهيا‌تر بوده و اكثر دانشگاه‌هاي دولتي و غيردولتي كشور رشته شيمي را در مقاطع مختلف راه‌اندازي كرده‌ اند.

 

وي تصريح كرد: در حال حاضر، قريب 20 درصد توليدات علم كشور متعلق به رشته شيمي است.

 

لازم به ذكر است؛ در پايان همايش «سند راهبردي توسعه علوم پايه» بيانيه‌اي صادر و قرائت شد.