از این رو از محمدرضا مخبر دزفولی دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی دعوت کردیم تا با وی گفت‌وگوی صمیمانه‌ای پیرامون عملکرد و اهداف شورا داشته باشیم.مخبردزفولی به سوالات پاسخ داد و در رابطه با مسئله بورسیه‌های دانشجویی و حذف کنکور صحبت کرد.
* مسئله بورسیه‌ها با رفتارهای سیاست‌بازانه و غیراخلاقی به مشکل تبدیل شد
دانشجویان بورسیه سال‌های گذشته در دولت یازدهم با مشکل مواجه شدند و با وجود تذکر مقام معظم رهبری به مسوولان برای حل مشکل این دانشجویان، هنوز این مشکل برطرف نشده است، دیدگاه شما در این زمینه چیست؟
مخبردزفولی: در مورد بورسیه‌ها چندین بار صحبت کردم، حقیقت این است که اگر بخواهم روان به شما پاسخ دهم به نظر من مسئله بورسیه‌ها نباید مسئله می‌شد مثل تمام رویه‌هایی که افراد در چارچوب قانون درخواست بورسیه می‌دهند و در دولت‌های مختلف این شرایط بوده و این اتفاق مربوطه به دوره زمانی خاصی نیست و این اتفاق ممکن است در هر زمان دیگری بیفتد و نباید به مسئله تبدیل می‌شد ولی متاسفانه در رفتارهای کاملا سیاسی و سیاست‌بازانه و غیراخلاقی با مسئله بورسیه‌ها مطرح شد.
اینها بچه‌های همین آب و خاک بودند که بچه‌های با استعدادی هم هستند، البته همیشه ممکن است به صورت نادر تخلف هم رخ دهد. من نمی‌خواهم از تخلفات بارز سنوات گذشته در این زمینه بگویم زیرا در ذهن من تخلفاتی در گذشته از سوی همان کسانی که مدعی این تخلفات بورسیه شدند، وجود دارد که اتفاقا خودشان جزو افرادی بودند که بعضا از همین روش‌ها استفاده کردند و بورسیه شدند. من جزو افرادی بودم که از ابتدای آموزش عالی کشور حضور داشتم و نامی از کسی نمی‌برم. به نظرم این مسئله می‌توانست مسئله نشود و حالا که مسئله‌اش کردند باید کمک کنند که منصفانه حل شود.
* وزیر علوم پیگیر حل مشکل بورسیه‌هاست
در حال حاضر حل مشکل بورسیه‌ها در چه وضعیتی است؟
مخبردزفولی: البته بخشی از مشکل حل شده و یک مسئله مانده که وزیر علوم که خودم با وی صحبت کردم با احترام و اصرار دنبال می‌کند که مسئله جایابی‌ها را حل کند.
اگر جایابی تعداد باقیمانده حل شود می‌توانیم بگوییم مشکل بورسیه‌ها به پایان رسید.
البته تاکنون این اتفاق رخ نداده و جایابی تعدادی باقی مانده است.
* همه در قبال حل مشکل بورسیه‌ها مکلفیم
حل مشکل بورسیه‌ها به عهده کدام نهاد است؟
مخبردزفولی: ما در قبال آنها متعهدیم یعنی همه باید متعهد باشیم. من اصلا فاصله‌ای بین شورایعالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم و مجموعه‌هایی که باید جایابی در دانشگاه‌ها انجام دهند، نمی‌بینم همه مکلفیم و همه وظیفه داریم که این کار را انجام دهیم. البته به خیلی از این بچه‌ها خسارت هم وارد شده و باید خسارت‌ها را به گونه‌ای جبران کنند که حداقل آن دلجویی است و اینکه گره از مشکلات این تعداد باقیمانده باز شود.
در بررسی‌ها مشخص شد که تعداد اشتباه کاملا محدود بود که همه توافق نظر داشتند که نباید به آنها بورسیه داده شود ولی عمده دانشجویان بورسیه طبق ضوابط عمل کرده بودند و مشکلی نداشتند بنابراین هم باید مسیر بورسیه آنها تسهیل می‌شد و هم مسیر جایابی که اکنون در مرحله جایابی هستیم و امیدواریم تعدادی که باقیمانده با اهتمام وزیر علوم حل شود. اگر روند جایابی به مشکل بخورد ما ورود می‌کنیم.
به دلیل اینکه موضوع آموزشی است حتما جزو وظایف هیات‌های تجدید نظر است و هیات تجدید نظر در وزارت علوم، بهداشت و دانشگاه آزاد برای همین منظور تشکیل شده است. مسلما ما موارد را ارجاع می‌دهیم، در جلسات حضور می‌یابیم و دفاع می‌کنیم که مشکلات سریع‌تر حل شود.
* آمارهای مطرح‌شده پیرامون مهاجرت نخبگان را باور نکنید تا مستند دقیق ارائه شود
مدتی است آمارهایی درباره مهاجرت نخبگان از کشور مطرح می‌شود که حکایت از مهاجرت 99 درصدی فارغ‌التحصیلان نخبه دارد، صحت این آمار تا چه حد قابل قبول است؟
مخبردزفولی: آمارها را باور نکنید تا مستند دقیق ارائه شود. ما در دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی جلسه‌ای درباره مهاجرت نخبگان داشتیم، اعداد و ارقامی که گفته می‌شود کاملا با واقعیت‌ها مغایر است، البته معنای سخنم این نیست که مهاجرت اتفاق نمی‌افتد حتما در همه جای دنیا این مسئله اتفاق می‌افتد و مهاجرت نخبگان یک معضل جهانی است که می‌تواند کاهش یافته و کنترل شده و هدایت شده باشد اما این ارقام که گفته شده است اصلا مستند علمی ندارد که متاسفانه گاهی از زبان مسئولان هم مطرح می‌شود.
* باید در زمینه کارآمدسازی بنیاد ملی نخبگان برنامه‌ریزی شود
به طور کلی وضعیت عملکردی بنیاد ملی نخبگان در حال حاضر به چه صورت است؟ مقام معظم رهبری سال گذشته از عملکرد این بنیاد ابراز نارضایتی کردند.
مخبردزفولی: درباره وضعیت کلی بنیاد باید بگویم که نیاز است حتما تحرک بیشتری صورت بگیرد زیرا اگر فعالیت هم می‌کنند اطلاع‌رسانی خوبی صورت نمی‌گیرد که باید دنبال کنیم.
من به معاون علمی رئیس جمهور گفتم که حتما در موضوع کارآمدسازی بنیاد به صورت فعالانه‌تری برنامه‌ریزی شود یا حتی اگر لازم است که تغییری در اساسنامه بنیاد و نحوه اجرای آن اتفاق بیفتد به شورا اطلاع دهند تا ما بتوانیم برای چالاک کردن بنیاد کمک کنیم.
* الزام دستگاه‌ها به اجرای مصوبات شورا
مسئله‌ای که گاهی مطرح می‌شود این است که مصوبات شورایعالی انقلاب فرهنگی چقدر ضمانت اجرایی دارد؟
مخبردزفولی: بحث ضمانت موضوع خاص شورا نیست. شورا هم مثل همه دستگاه‌هاست. من از شما می‌پرسم که چقدر قانون مجلس هست که اجرا نمی‌شود؟
به نظرم ساختار ضمانت بخشی به کل سیاست‌گذاری‌های کشور به همین صورت است. این سوال در مورد عدم اجرای قوانین درباره نهادهای دیگر هم وجود دارد. از مجلس هم می‌توان همین سوال را پرسید. شنیده شده که در خوشبینانه‌ترین حالت، 30 درصد برنامه پنجم توسعه اجرا شد در صورتی که مجلس اهرم‌های ضمانتی هم دارد.
بله این درست است که شورایعالی انقلاب فرهنگی اهرم ضمانتی ندارد ولی با این وجود بسیاری از مصوبات شورا اجرا می‌شود. فرهنگستان‌های کشور، جهاد دانشگاهی، شورای گسترش و برنامه‌ریزی و بنیاد نخبگان را کدام نهاد راه‌اندازی کرده است؟ اینها اجرای مصوبات شورا نیست؟ البته ممکن است بگویید اجرا ضعیف است ولی اینگونه نیست که به کلی ضمانت اجرا وجود نداشته باشد.
بله ما در اجرای برخی مصوبات راهبردی خودمان مشکل داریم مثل سند مهندسی فرهنگی که در آن هم بخش‌هایی اجرا شده ولی من معتقدم اگر ستاد مهندسی فرهنگی در کشور تشکیل می‌شد و اعضا با یک‌دلی کار می‌کردند حتما پیشرفت ما در حوزه‌های فرهنگی بسیار بهتر بود زیرا یکدیگر را تقویت می‌کردند و نیرویمان هدر نمی‌رفت.
اینها آثار مثبتی است که ما از این نعمت محروم هستیم ولی در حوزه علمی ستادهایی راه‌اندازی شد که مصوبه شورا است و همه این ستادها فعال هستند و این یعنی مصوبات شورا درحال اجرا است.
بخش عمده‌ای از مصوبات اجرا می‌شود و اگر بدبینانه بگویم 60 درصد مصوبات اجرا می‌شود، ببینید در نهادهای دیگر این آمار به چه صورت است. بله من معتقدم با وضع مطلوب فاصله داریم و دستگاه‌ها خیلی بهتر از این می‌توانند مشارکت کنند.اخیرا اعلام کردم برای بازنگری نقشه جامع علمی کشور از همه افراد حقوقی و حقیقی که نظری دارند استقبال می‌کنیم. ممکن است در اجرا اشکال وجود داشته باشد ولی نمی‌توان گفت که مصوبات شورا اجرا نمی‌شود. بله موافقم که شورا اهرم ضمانت بخشی بسیار کمی دارد ولی شورا مرجعیت دارد و این مرجعیت پذیرش ایجاد می‌کند.
* همه باید برای حل مسئله کنکور پای کار باشند
دیدگاه شما درباره حذف کنکور که این روزها در محافل مختلف مطرح می‌شود، چیست؟
مخبردزفولی: من در مورد کنکور زیاد صحبت کردم و حالا معتقدم باید کمک کنید تا همه برای حل مسئله پای کار بیایند. یکی از موارد اجرایی سند تحول آموزش و پرورش حذف کنکور است زیرا مبنای این سند، تبدیل نظام حافظه محور به خلاقیت محور است تا قدرت فکر و اندیشه ورزی در دانش‌آموز و توجه به همنوع و آنالیز و تحلیل در دانش‌آموز تقویت شود، کنکور نه تنها این کارها را نمی‌کند بلکه این توانمندی‌ها را سرکوب می‌کند.
سند تحول می‌خواهد برای نسل جوان تفکر و تعقل و نوآوری را تجویز کند و نظام آموزش و پرورش باید برنامه‌ریزی خود را بر این مسئله مبتنی کند ولی کنکور این را نمی‌پذیرد.در 4 ساعت بر اساس مسابقه ذهن و حافظه کسانی که در کلاس‌های پرزرق و برق شرکت کردند و علمی ندارند را ارزیابی می‌کند. داوطلبان بر اساس تکنیک تست‌زنی در کنکور شرکت می‌کنند.
این کنکور استعدادپرور نیست، خلاقیت پرور نیست، مغزها را معرفی نمی‌کند، پس اشکال دارد. برخی فکر می‌کنند ما بی‌اساس در مورد حذف کنکور سخن می‌گوییم ولی باید نظام سنجش در کشور طراحی شود که استعداد کُش و خلاقیت کُش نباشد و توانمندی‌های دانش‌آموزان را به کنار نزند و یک مسابقه استرس‌زای هنجارشکنانه ذهنی و روحی برای دانش‌آموز ایجاد نکند.
* کنکور باید بازنگری شود
برای حل این مشکلات برنامه‌ریزی صورت گرفته است؟
مخبردزفولی: ما تلاش می‌کنیم در کار گروه‌های مختلف این مسئله بررسی شود و از ظرفیت نخبگانی کشور هم کمک خواستیم ما باید به سمت نظام سنجش و پذیرش جایگزینی برویم که بهترین استعدادها و خلاقیت‌ها و توانمندی‌ها برای رشته‌های مناسب پذیرش شوند.مثلا فردی اصلا از رشته مهندسی خوشش نمی‌آید ولی ما به زور بر اساس فضاسازی‌ها او را به رشته‌های مهندسی می‌فرستیم. ما معتقدیم کنکور باید بازنگری و تحولات علم و فناوری جهانی بازبینی شود و نظامی که محقق نگاه خلاقانه است، اجرا کنیم.هر گاه طرح جایگزین آماده شود با فاصله اعلام می‌کنیم و زمان‌بندی‌ها و مرحله‌بندی‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود.
شتاب‌زدگی را نمی‌پذیریم ولی می‌گوییم بررسی این موضوع نباید به سال‌های آینده موکول شود بلکه باید از حالا بررسی‌ها صورت گیرد ولی در صورت به نتیجه رسیدن بررسی‌ها اجرا از سال‌های آینده انجام می‌شود که از قبل هم اطلاع‌رسانی صورت می‌گیرد.
