بازار سکه تشنه سکه است/ چرا بانک مرکزی بازار را کنترل نمی‌کند؟

سرویس اقتصادی پایگاه 598؛ بازار سکه در حالی از اواخر پاییز و زمستان سال گذشته با رشد قیمت ارز درگیر حباب ناشی از سفته بازی شد که از آن زمان تاکنون هر چند بانک مرکزی توانایی کنترل نوسانات شدید ارز داشته اما ظاهرا بازار سکه ساخته شده از فلز گرانبها را به حال خود رها کرده و قصد بازسازی خاطرات تلخ رشد بی‌رویه قیمتی سال‌های 90 و 91 را دارد.

از سال گذشته که قیمت دلار در بازار آزاد تا بیش از 4150 تومان رشد داشت سکه روز به روز بر حباب خود افزود، حبابی که هیچ دلیل و منطقی غیر از تقاضای سفته بازی عده‌ای دلال که با خیالی آسوده از عدم نظارت و حضور مقام ناظر روز به روز بر طبل افزایش قیمت در سبزه میدان می‌کوبیدند،نداشت.

این حباب قیمتی در سال گذشته تا مرز 170 هزار تومان بیش از ارزش واقعی طلای سکه رشد کرد. بعد از فروکش کردن هیجانات و نوسانات ارزی گرچه مقداری از این حباب تخلیه شد اما در طول یک سال گذشته به غیر از یک مقطع زمانی کوتاه کماکان سکه طرح جدید با حباب قیمتی حداقل 70 الی 80 هزار تومان و در اکثر اوقات بیش از یکصد هزار تومان معامله می‌شد که گویای عدم نظارت بانک مرکزی است.

در خصوص حباب قیمتی بعضا اختلاف نظر هایی وجود دارد که لازم است به طور دقیق فرمول آن با ذکر دلیل شرح داده شود. قیمت سکه خود متغیری وابسته است که با توجه به پارامتر متغیر قیمت جهانی طلا باید محاسبه شود. قیمت طلا بر مبنای واحد تروی اونس که به طور خلاصه اونس گفته می شود بر مبنای دلار اعلام می شود.

این قیمت که دائما در بورس های دنیا در حال معامله است به طور لحظه ای در 5 روز هفته (به غیر از دو روز تعطیلی شنبه و یکشنبه) در حال تغییر و نوسان است. از طرفی چون قیمت طلا بر مبنای دلار محاسبه می شود پس پارامتر دخیل بعدی در قیمت سکه نرخ برابری دلار به ریال است که در بازار آزاد کشور ما این نرخ نیز همواره به صورت لحظه‌ای در نوسان است.

بنابراین دو پارامتر مستقل تعیین کننده در قیمت گذاری سکه، نرخ جهانی طلا و نرخ دلار بازار آزاد هستند. همچنین قابل ذکر است هر اونس طلا معادل 31.103 گرم طلای 24 عیار است در حالی که سکه بهار آزادی (طرح جدید که به نام سکه امامی نیز شناخته می شود) طلای 21.6 عیار یا به اصطلاح عیار 900 در 1000 دارد. وزن هر سکه دقیقا معادل 8.133 گرم است.

بنابراین اگر بخواهیم نرخ واقعی هر سکه طلا که نرخ طلای آن است را بدست آوریم باید از نرخ هر اونس طلا به واحد دلار به قیمت هر سکه به واحد ریال یا تومان برسیم. هم اکنون که این گزارش تحلیلی در حال تهیه است قیمت هر اونس طلا حدود 1280 دلار و نرخ هر دلار در بازار آزاد حدود 4110 تومان است.

بنابراین هر اونس طلای 24 عیار حدود 5260000 تومان ارزش دارد و بنا به تبدیل هر اونس به گرم، به ارزش حدود 169140 تومانی هر گرم طلای 24 عیار می رسیم. با توجه به عیار پایینتر سکه عملا 0.9 این عدد عیار هر گرم سکه می شود که معادل حدود 152230 تومان خواهد بود. این عدد را در وزن سکه ضرب کنیم ارزش طلای یک سکه بهار آزادی طرح جدید حدود 1238000 تومان می‌شود که برای ضرب سکه حدود 7 هزار تومان حق ضرب در نظر می‌گیرند و به ارزش واقعی 1245000 تومانی سکه می‌رسیم. هم اکنون سکه نقدی در بازار حدود 1445000 تومان معامله می شود که حاکی از حباب قیمتی 200 هزار تومانی این کالای سرمایه ای است.

این میزان از حباب هم به لحاظ ریالی هم به لحاظ درصدی که معادل بیش از 16 درصد ارزش سکه است تا به حال سابقه نداشته است. حتی در دولت گذشته هم در سالهای 90 و 91 که سفته بازی در بازار سکه و ارز به اوج خود رسیده بود و در دوران شدیدترین تحریمها که شاهد رشد بی سابقه دلار در مهر ماه 91 از حدود قیمت 1900 تومان تا 4200 تومان بودیم و با این که در آن زمان اونس طلا در محدوده 1600 دلاری معامله میشد و سکه تا مرز یک میلیون و 600 هزار تومان صعود داشت چنین حبابی و چنین قیمت گذاری غیر معقولی در بازار مشاهده نشده بود.

جالب است که رویکرد ریاست محترم فعلی بانک مرکزی و مسئولان اقتصادی دولت تدبیر و امید در سخنانشان همیشه حاکی از جلوگیری از هرگونه سفته بازی در بازار ارز و طلا و ایجاد ثبات و امنیت خاطر سرمایه گذاری بوده است و با این شعار هم اکنون شاهد حباب 200 هزار تومانی و معادل 16 درصدی سکه طلا هستیم که باعث ورود تقاضای کاذب سفته بازانه به بازار این کالای سرمایه‌ای بنچ مارک شده است. در تحقیقات میدانی که در بازار سکه انجام شده بزرگترین دلیلی که برای رشد قیمتی در بین فعالان بازار مطرح می‌شود، کمبود سکه فیزیکی و عدم عرضه بانک مرکزی، به طوری که پاسخگوی تقاضای بازار باشد، بیان می‌شود.

حال این سوال پیش می‌آید که با وجود بند د ماده 11 قانون پولی و بانکی کشور که صراحتا در ذیل سرفصل وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران "نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات" آمده است، نقش بانک مرکزی در جلوگیری از شکل گیری سفته بازی در این بازار کجا تعریف می‌شود؟ وظیفه بانک مرکزی در جلوگیری از شکل گیری هیجان در این کالای شناخته شده به عنوان معیار و سرمایه‌ای کجا رفته است؟

آیا رئیس فعلی بانک مرکزی که دائما در سخنان خود صحبت از کنترل نوسانات و ایجاد فضای آرام اقتصادی به میان می‌آورند و رویکرد دولت قبل و ریاست قبلی را محکوم می‌کند و صحبت از ایجاد اخلال در فضای آرام بازار ارز و سکه در دولت قبل به پیش می‌کشند _ که البته سخنی حق و به جا است_ اکنون حواسشان به بازار سکه و این حباب غیر معقول و این موج شدید سفته بازی در سکه طلا و در بازار مشتقه آن یعنی آتی سکه نیست؟ در روزهای معاملاتی اخیر بسیار دیده شده است که قیمت سکه بدون افزایش قیمت دلار و اونس طلا سر به صعودی غیر معقول می‌گذارد که گویی سکه کالایی مستقل در قیمت‌گذاری است و قرار نیست از دو پارامتر فوق در تعیین قیمت آن تبعیت شود و تنها دلالان سبزه میدان با صدایی رسا و پیشنهاد قیمتی عاملان تعیین کننده سکه طلا است.

اگر آقای رئیس از وضعیت نابسامان یک سال گذشته بازار سکه که در روزهای اخیر به اوج آشفتگی رسیده است بی‌خبر است که واقعا دست مریزاد و اگر آگاه هستند و اقدامی انجام نمی‌دهند که عذر بدتر از گناه است.

در دولت قبلی که نهایت آشفتگی را در صرافی‌ها، در چهارراه استانبول، در خیابان فردوسی، در سبزه میدان و به قول دلالان آن منطقه در پله آهنی شاهد بودیم، باز هم برخی اوقات اثری از ایفای نقش بانک مرکزی در بازار سکه به صورت حراج در بانک کارگشایی دیده می‌شد و طبق وظیفه، این نهاد برای جلوگیری از نوسانات شدید در بازار طلا به این صورت مداخله میکرد و حداقل فایده‌ای که این امر داشت نیاز بازار برآورده می‌شد.

اما هم اکنون در بازار وضعیتی ایجاد شده است که به قول بسیاری از فعالان، بازار تشنه سکه است و پیش بینی می‌شود این تشنگی با اتمام ماه‌های محرم و صفر و با شروع نوسان احتمالی مثبت در ارز به علت تقاضای فصلی و با توجه به عدم حواس جمع مقام ناظر به صورت سهوی و یا عمدی رو به اوضاعی وخیم بگذارد که باعث آشفتگی وحشتناک ناشی از تقاضای سفته بازی شدید شود و نظم عمومی این بازار بهم بریزد و در نهایت عده بسیاری از مردم دچار زیان شدید این هیجاناتی که توسط عدم نظارت بانک مرکزی به بازار القا شده شوند. 

مازیار فتحی – کارشناس ارشد مهندسی مالی و تحلیلگر بازار سرمایه