جنجال آمریکا در خصوص بند T برجام

به گزارش پایگاه 598 به نقل از فارس، یکی از مسائلی که چند صباحی است آمریکایی ها به جد در حال پی گیری آن هستند تا با استفاده از آن بتوانند به تعبیر خود محدودیت های جدیدی برای ایران در بستر برجام ایجاد کنند و به تعبیر برخی از موسسات و اندیشکده های آمریکایی، امکان مذاکره مجدد را تبدیل به اجبار مذاکره مجدد کنند، تمرکز بر بند T برجام و اطلاق مسائلی شبیه به بازرسی بر سایت های غیرهسته ای با تفسیر عجیب و غریب از این بند است. بند T برجام در ضمیمه نخست برجام گنجانده شده است و در خصوص محدودیت های مربوط به استفاده از کالاهای با کاربرد دوگانه توسط ایران است. «یوکیو آمانو» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیرا گفته است «بند T برجام در خصوص کالاهای دارای مصرف دوگانه است و نه درباره دسترسی (به سایت‌های ایران).»

ماجرای بند T برجام چه بود؟

برخی از موسسات و اندیشکده های آمریکایی که هم تمایلی به از بین رفتن برجام نداشتند و هم نسبت به این سند انتقاداتی داشتند، و تلاش می کردند و می کنند تا کشورهای اروپایی را به عنوان پیش قراول خود به سمت مذاکره مجدد با ایران سوق دهند تا به واسطه فشارهای این کشورها به ایران، تهران نیز در این مسیر قرار گیرد، بر روی یکی از بندهای ضمیمه نخست برجام موسوم به بند T جنجال هایی به راه انداخته اند که محتوای همه آن ها این است که دسترسی و نظارت بر اماکن (صرفنظر از اینکه آن مکان نظامی باشد یا نه) بایستی در سیستم بازرسی های آژانس قرار گیرد و این قرائت را تفسیری صحیح از بند T ضمیمه نخست برجام می دانستند. مثلا موسسه علوم و امنیت بین‌الملل و بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها به این قائل هستند که چون برجام در مورد ساز و کار راستی‌آزمایی این بند سکوت کرده، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید برای اطمینان از پایبندی ایران به این محدودیت‌ها، بتواند خارج از ساز و کار 24 روزه بازرسی‌ها از اماکن مشکوک، به صورت روتین به مراکز غیرهسته‌ای از جمله سایت‌های نظامی ایران دسترسی داشته باشد.

این بند که در بخش T از ضمیمه نخست برجام آمده، فعالیت‌های زیر را برای ایران ممنوع کرده است:

•  طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از مدل های کامپیوتری برای شبیه سازی وسایل انفجاری هسته ای.

•  طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چاشنی های انفجاری چند نقطه که برای توسعه یک وسیله انفجاری هسته ای مناسب هستند مگر اینکه مقاصد غیر هسته ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تایید شده باشد و موضوع پایش باشد.

•  طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از سیستمهای تشخیص انفجار (دوربینهای Streak ، دوربینهای سرعت بالا و یا دوربین‌های Flash x-ray) مناسب برای توسعه تجهیزات انفجار هسته ای مگر اینکه مقاصد غیر هسته ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تایید شده باشد و موضوع پایش باشد.

•  طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چشمه¬های نوترونی هدایت کننده انفجارات یا مواد خاص برای چشمه های نوترونی هدایت کننده انفجارات.

انگلیسی ها رشته کار را به دست آمریکایی ها دادند!

بنا به گفته برخی از منابع، اولین بار انگلستان و نه آمریکا، این بحث را مطرح کرده که بر اساس بند T آژانس باید بتواند به سایت‌های نظامی ایران دسترسی داشته باشد. آمریکایی ها با استقبال از این ابتکار عمل انگلیسی ها رشته کار را در دست گرفتند و تلاش کردند جوسازی در خصوص فعالیت های نظامی ایران متناسب با آن چه قرائت خود از بند T عنوان می کردند، پیش ببرند. در زیر به برخی از اظهاراتی که آمریکایی ها در این خصوص مطرح کرده بودند اشاره می شود:

- خبرگزاری «آسوشیتدپرس» پیشتر در گزارشی نوشته بود احتمال دارد دولت آمریکا در تلاش برای وادار کردن ایران به خروج از توافق هسته‌ای، بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از اماکن نظامی ایران را خواستار شود.

- نشریه «فارین پالیسی» نیز از تشکیل تیمی در کاخ سفید برای یافتن راهی جهت متهم کردن ایران به نقض برجام خبر داد. این سازو کار از نظر آمریکایی ها همین فشاری است که برخی از موسسات آمریکایی برای اعمال نظارت بر اساس بند T برجام از آن سخن گفته بودند.

- دیوید آلبرایت در جلسه استماع کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان خواستار تغییر برجام شد. وی در این جلسه گفت بود فکر نمی کنم که باید برجام را کنار بگذاریم. باید آن را تغییر دهیم. پیشنهادات آلبرایت بدین صورت بود: افزایش دوره تایید 90 روزه، بازنویسی سیاست آمریکا برای حذف محدودیت زمانی برجام و قطع نامه 2231 و سخت تر کردن بازرسی ها و اجرای کامل بند T برجام.

- «ریچارد نفیو» که مشهور به معمار تحریم ها علیه ایران در دوره باراک اوباما است و عضو سابق تیم مذاکره‌کننده آمریکا نیز بوده اخیرا در اندیشکده «بروکینگز» گفته بود «مفاد مرتبط برجام به آژانس اجازه دسترسی به اماکنی را که در آنها شواهدی از فریبکاری ایران وجود دارند، می‌دهند. نکته قابل توجه اینکه بند T برجام تاریخ انقضا ندارد و به همین دلیل طرفداران برنامه جامع اقدام مشترک، اغلب آن را یکی از دلایل پراهمیت بودن برجام، حتی بعد از کاهش محدودیت‌های این توافق ظرف 10 تا 15 سال بعد از اجرای آن دانسته‌اند.»

- اندیشکده کارنگی اخیرا در گزارشی مبسوط در خصوص «مهار چالش های منطقه ای و هسته ای ایران» که با مشارکت افرادی چون «الیسا کاتالنو اورز» مدیر بخش غرب آسیا و شمال آفریقای شورای امنیت ملی دولت اوباما، «ایلان گلدبرگ» از مشاوران دولت اوباما در امور ایران، «جرت بلنک» معاون دفتر اجرای برجام در دولت اوباما، «آریل لویت» معاون سابق بخش سیاستگذاری کمیسیون انرژی اتمی رژیم صهیونیستی، «الیزابت روزنبرگ» مشاور ارشد وزارت خزانه‌داری دولت نوشته شده است در جایی به صورت پیشنهاد بیان داشته استفاده از ساز و کارهای تعبیه‌شده در برجام، برای اجرای سفت‌وسخت‌تر نظارت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران از جمله از طریق بند T ضمیمه نخست برجام و متهم کردن تهران به نقض روح توافق هسته‌ای با هدف ایجاد اجماع برای فشار به ایران برای پذیرش محدودیت‌های طولانی‌مدت پس از انقضای توافق هسته‌ای است.

بند T حوزه صلاحیت نظارتی آژانس نیست

آش آمریکایی ها در خصوص بند T برجام به قدری شور شد که صدای روس ها را هم در آورد. «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه در سخنانی بیان داشت «حکم آژانس به بازرسان این اختیار را نمی‌دهد که بر اساس بند «T» به بازرسی از سایت‌های نظامی ایران بپردازند.» سرگئی ریابکف متناسب با حقوق معاهدات سخن درستی بیان داشت، اساسا بند T موضوعی نبود که در صلاحیت آژانس باشد و اساسا مسئله ای در خصوص بازرسی نبوده است، بلکه در خصوص برخی از کالاهای دارای مصرف دوگانه بود.

آمریکا به دنبال متهم کردن ایران است و به هر ابزاری هم متوسل می شود

همان طور که اتهامات بی اساس آمریکایی ها در طول مذاکرات به کرات مشاهده شد ، آمریکایی ها به ابزارهای مختلف توسل جستند تا در مسیر مذاکره فریبکاری کرده و طرف ایرانی را وادار به اعطای امتیازاتی که مطلوب آن ها بود  ، کنند که یکی از نمونه های آن موضوع  PMD بود. بعد از توافق هسته ای نیز به روش های مختلف توسل جستند تا ایران را متهم به نقض برجام با هدف تلاش برای مذاکره مجدد بر سر این سند کنند. در خصوص بند T برجام نیز ماجرا در قالب تلاش برای نقض عهدها و فرار به جلو توسط آمریکایی ها انجام می شود. این ادعاها در حالی مطرح می شود که اساسا موارد مطرح شده در این بند در حوزه اختیارات این نهاد نیست و مسئولیت راستی آزمایی این بند هم در حوزه صلاحیت این نهاد نیست. جملاتی که یوکیا آمانو بیان کرده اشاره به عدم صلاحیت آژانس برای بازرسی به این مسائل است.

موضوع بند T برجام یادآور تلاش ها و سناریو سازی های آمریکا در خصوص PMD یا ابعاد احتمالی ادعایی نظامی مسئله هسته ای ایران است. در حالی که آژانس بارها و بارها از این مسئله سخن گفت و در گزارش های چند ده صفحه ای خود اقرار کرده و می کند که هیچ مورد مشکوکی در خصوص فعالیت هسته ای ایران پیدا نکرده است، آمریکایی ها دائما ایران را متهم می کردند که برخی از عملکردهای پیشین خود را گزارش نداده است. در همین مذاکرات هسته ای نیز آن ها تمام تلاش خود را کردند تا به واسطه این موضوع مسیر مذاکرات را تحت الشعاع قرار دهند. مسئله بند T برجام همانطور که در این بند مشخص است و همانطور که آمانو مطرح کرده ، به هیچ وجه قابل مذاکره نیست و متن و روح این بند نیز مشخص است. البته اگر بند T هم نبود، باز آمریکایی ها تلاش می کردند یک چالش جدید علیه ایران ایجاد کنند تا به واسطه آن فشار را بر تهران مضاعف کرده و ایران را وادار به دادن امتیازاتی در این زمینه کنند.

در شرایطی که آمریکایی ها به دنبال یافتن مسیری برای متهم کردن ایران به نقض برجام هستند، و از هیچ تلاشی نیز برای این موضوع فروگذار نیستند، آن چه مشخص است این است که بایستی آژانس به صورت صریح همین اظهارات یوکیا آمانو را در برابر آمریکایی ها مطرح ساخته و آمریکایی ها را به کارشکنی در این زمینه متهم کند.

حال باید دید با اظهارات اخیر یوکیا آمانو به عنوان مسئول سازمان بین المللی انرژی اتمی، آیا جنجال آمریکایی ها در خصوص بندT  برجام به پایان می رسد یا آمریکایی ها هنوز هم در این خصوص می خواهند فشارهایی به این نهاد وارد آورند. آن چه مشخص است این است که طبق تفسیر خود آژانس این بند به معنی صلاحیت نظارت و بازرسی نیست و صرفا (متناسب با محتوا و متن این بند) مربوط به محدودیت های استفاده از کالاها با کاربرد دوگانه است.