تحلیل‌منظومه‌فکری‌رهبرانقلاب‌توسط‌خسروپناه

ایشان ابتدا منظومه فکری مقام معظم رهبری را به سه بخش 1- «بینش» یا معرفت شناسی و جهان بینی توحید و انسان، 2- «منش» یا معنویت اخلاق، و 3- «کنش» یا نظام های اجتماعی، تقسیم بندی نموده و به ارائه تعریف، جایگاه، مبانی، موانع و کارکرد های بخش اول از منظومه فکری ایشان یا همان معنویت پرداخت.

وی تعریف معنویت از دیدگاه مقام معظم رهبری را، رابطه و اتصال قلبی انسان با خدا و همچنین مجذوب شدن در برابر لطف الهی، راز و نیاز با خدا، و ارتباط دلها با او دانسته و به برخی از بیانات ایشان در موضوع معنویت و تعریف آن اشاره نمود؛ از جمله اینکه:

- حقیقت و خاستگاه معنویت، ژرفای وجود و درون آدمی است. کار خدا یا کار معنوی منحصر در نماز خواندن نیست، اگرچه آن را نباید دست کم گرفت. بلکه نماز بخشی از وظائف بندگی در برابر خدا است. جنبه دیگر معنویت، تشخیص درست و عمل به وظیفه می باشد.

- معنویت جنبه فردی و اجتماعی دارد و نباید آن را به صوفی گری و عزلت نشینی تعبیر کرد.
- پیشرفت در جامعه باید با معنویت همراه باشد. در واقع پیشرفتی که بدون معنویت اتفاق بیافتد، یک نوع پس رفت است.

- معنویت از شعبه های خداشناسی است.
حجت الاسلام دکتر خسرو پناه در ادامه به تقسیم بندی معنویت از دیدگاه مقام معظم رهبری پرداخته و افزودند: "از بررسی فرمایشات ایشان در باب معنویت می توان به یک تقسیم بندی و تفکیک بین انواع مختلف معنویت دست یافت. این تقسیم بندی شامل چهار دسته «معنویت متحجرانه»، «معنویت دنیوی»، «معنویت ستم پذیرانه» و در نهایت «معنویت اسلامی» می باشد.

ایشان سپس به تعریف انواع این معرفت ها و ارائه بیانات رهبری در زمینه هر یک از آنها پرداخته و تصریح کرد: "معنویت متحجرانه، معنویتی است که با گریز از دنیا و دست کشیدن از مواهب دنیوی شکل می گیرد. مثل هندویان برهمایی و یا علمای ادیان بودائی و مسیحیت کاتولیک که از ازدواج دوری می کنند تا جین ها (Jane) که حتی داشتن هر نوع لباس یا پوشش را نهی می نمایند. در حالیکه رهبری می فرمایند: [استعداد های فراوانی در دنیا وجود دارند که باید آنها را به فعلیت تبدیل کرد.] و در جای دیگر فرموده اند: [از دنیا و مواهب آن غفلت کردن، انحراف است].

اما معنویت دنیوی معنویتی بر انگیخته از انگیزه های دنیوی نظیر فداکاری بخاطر حس میهن پرستانه است. در واقع فداکاری یک صفت پسندیده است ولی از آنجائیکه با نیت الهی انجام نمی گیرد بی ارزش می شود. دسته سوم از معنویت، معنویت ستم پذیرانه است. مارکس دین را افیون ملت ها گفته است، چرا که مسیحیت یک دین ستم پذیر است. در این معنویت، سرمایه دار مردم را به استثمار می کشاند و دفاع از ارزش ها در جهت منافع شخصی انجام می شود. اما چهارمین و مهمترین نوع معنویت، معنویت اسلامی است. این معنویت، هم معنویت طولی است و هم عرضی. معنویت طولی همان رابطه انسان با خدا است و وقتی این معنویت در ساحت اقتصادی و فرهنگی ظاهر باشد، معنویت عرضی است."

دکتر خسرو پناه در تبیین معنویت اسلامی که مقام معظم رهبری بر آن تاکید دارند افزود: "در معنویت اسلامی اگر امور دنیوی مانند سیاست و اقتصاد با نیت خشنودی خداوند انجام شوند باعث حرکت انسان به سمت کمال می گردند. در غرب مدرن، خداوند صرفا به کلیسا محدود شده است و خارج از آن وجود ندارد و به همین دلیل بود که نیچه اظهار داشت: [خدا مرده است]. در حالیکه در اسلام تمام هستی محضر خداوند است و انسان دائما در معرض امتحان قرار دارد. در واقع ترک دنیا به خاطر آخرت و فراموشی از آخرت بواسطه امور دنیوی، باعث مردودی در این امتحان می گردد."

«خداشناسی»، «خود شناسی»، «دین شناسی» و «حیات طیبه»، چهار رکنی بودند که دکتر خسروپناه بعنوان مبانی معنویت اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری به تبیین آنها پرداخت.

ایشان ضمن اشاره به این کلام رهبری که فرموده اند: [امام خمینی (ره) با انقلاب اسلامی ما را در مسیر حیات طیبه قرار داد]، نتیجه معنویت اسلامی را حیات طیبه فردی، اجتماعی و تاریخی یا به تعبیری کمال بشری دانست.

این استاد فلسفه و کلام در حوزه و دانشگاه، در پایان این جلسه از نشست های بررسی منظومه فکری مقام معظم رهبری، به عوامل و موانع توسعه معنویت اشاره نمود. وی بر اساس سخنان رهبری، «ایمان»، «عقلانیت»، «عمل»، «زهد و تقوا»، «دعا»، و «حکومت اسلامی» را بعنوان شش عامل توسعه؛ و «تکبر»، «حب دنیا»، «جدا انگاری دنیا و آخرت»، «لجاجت»، «بی تقوایی جمعی»، «حکومت های فاسد»، و «تحریف دین بخصوص از سوی سلطه گران» را بعنوان هفت مانع توسعه معنویت اسلامی برشمرد.