غلبه قاطعانه تولید علم عربستان بر ایران در دوران #روحانی_مچکریم

به گزارش پایگاه 598 به نقل از فارس، در مورد رشد سرعت و شتاب علمی کشور در سال‌های اخیر سخنان و آمار بسیار زیادی و بعضا متباینی مطرح شده و هر یک از مسئولان و کارشناسان این عرصه با توجه به نوع نگاه و جایگاه خود به تحلیل این موضوع و ارائه آمار از نمایه‌های استنادی پرداخته است.

از آنجا که ماهیت تولید دانش، اقتدار آفرین بوده و برای هر ملت و کشوری غرور آفرین و دشمن شکن است باید در تحلیل‌های این عرصه به مواردی اشاره شود.

میزان اولویت دهی در سیاست گذاری دولت‌ها به مساله تولید علم متفاوت است و این مساله خود را به واضح ترین شکل در آمارهای ارائه شده در سال‌های مختلف نشان می‌دهد.

بدیهی است ادراک صحیح سیاستگذاران عرصه علمی کشور و تهییج و ترغیب اساتید و دانشمندان کشور به پیگیری نظام مسائل کشور در قالب مستندات علمی در مرز دانش، نقش بسیار عمده‌ای در اعتلای آینده علمی کشور خواهد داشت.

تفکیک میان علم، فناوری و صنعت باید مورد توجه قرار گیرد. وقتی از رشد چشمگیر علمی کشوری سخن گفته می‌شود، الزاما به این معنا نیست که فناوری یا صنعت آن کشور هم دارای رشد چشمگیری باشد. اما باید دانست که تولید علم مقدمه توسعه فناوری است.

در رصد شرایط و وضعیت علمی، باید وضعیت کشورهای رقیب، بالاخص رقبای منطقه ای در نظر گرفته و نظام حرکتی آنها نیز رصد شود.

از آنجا که قوه علمی، قدرت عملی کشورها را در عرصه‌های گوناگون نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... رقم می زند، نباید توجه به رشد علمی تنها معطوف به یک وزارتخانه یا دانشگاه‌ها و اساتید و دانشجویان باشد بلکه باید همه اجزای یک جامعه پویا به این مساله اهمیت ویژه بدهند و به دنبال آینده روشن برای کشور باشند.

با توجه به نکات فوق و اهمیت ویژه تولید و نشر دانش در کشورهای همسایه و بالاخص رقیب در این گزارش به بررسی دقیق و موشکافانه وضعیت عربستان سعودی و مقایسه آن با جمهوری اسلامی ایران، پرداخته می‌شود.

شاید از نگاه بسیاری از مردم، سطح دانش، میزان انتشار، رشد علمی  و فرهنگ مسلط علم و دانش عربستان قابل مقایسه با ایران نباشد، اما نگاهی به وضعیت این کشور در وبگاه‌های رنکینگ و نمایه‌های استنادی می‌تواند موجب ایجاد نگاه تازه‌تری به این موضوع شود.

لازم به ذکر است در سال 2013 جمعیت کشور عربستان 28/83 میلیون نفر و جمعیت ایران 45/77 میلیون نفر بوده است. به این ترتیب ایران حدود 2/68 برابر عربستان جمعیت دارد.

بر اساس این گزارش، با توجه به عدم دسترسی به داده‌های به روز تر در زمینه جمعیت، نرخ افزایش جمعیت در سال‌های 2015 و 2011 نیز ثابت در نظر گرفته شده است.

با توجه به اطلاعات سایت رنکینگ سایماگو بر مبنای داده‌های نمایه استنادی اسکوپوس، عربستان سعودی در چندین سال اخیر رشد علمی خیره کننده‌ای داشته است. میزان نشر مستندات علمی این کشور در سال‌های اخیر در جدول زیر گزارش شده است. درصد رشد علمی این کشور در هر سال با توجه به نرخ انتشار هم در این جدول آمده است.

نمودار زیر هم سهم کشور عربستان در منطقه و جهان را در سال‌های مختلف نشان می‌دهد.

همانگونه که مشاهده می‌شود این کشور از سال 2010 تا کنون سهم تولیدات علمی خود در منطقه را بیش از 2 برابر کرده است و در حال حاضر حدود یک هشتم از کل مستندات علمی منطقه را نشر می‌دهد.

این در حالی است که  در چند ساله اخیر، درصد سهم جمهوری اسلامی ایران از علم منطقه به شدت افت کرده است.

جمهوری اسلامی در چهار سال منتهی به 2015، مقدار 3/84 درصد از سهم تولیدات خود در منطقه را از دست داده است. این در حالی است که عربستان در این مدت 4/82 درصد بر سهم خود از تولیدات علمی منطقه افزوده است. این بدان معناست که کل سهم از دست رفته ایران در اختیار کشوری مانند عربستان قرار گرفته است.

در صورتی که میزان نشر مستندات علمی در سال 2015 را بر مبنای جمعیت این دو کشور محاسبه کنیم به نتایج عجیبی می‌رسیم.

فارغ از هر گونه تعصب باید بپذیریم که عربستان نسبت به جمعیت خود، تولید دانش بیشتری نسبت به ایران دارد. اگر همین آمار را برای سال 2011 استخراج کنیم متوجه می شویم که در آن سال‌ها جمهوری اسلامی نسبت به عربستان سعودی برتری کامل داشته است.

علل پیش افتادن عربستان از ایران، سوالی جدی از دولتمردان و مسئولین وزارت علوم در زمان دولت روحانی است که باید به صورت ملی و همگانی پیگیری و مطالبه شود. اینکه رشد علمی حیرت انگیز یک کشور جایگزین چنان رکود و افتی شود که کشوری به مانند عربستان از آن پیشی گیرد مساله قابل هضم و کوچکی برای وزارتخانه ای همچون علوم نیست.

آنگونه که از آمار استفاده می شود، جمهوری اسلامی در طول چهار سال برتری خود را از دست داده و در حال حاضر (طبق آخرین امار ارائه شده)، درصد سهم کمتری با توجه به نرخ جمعیت خود نسبت به کشور عربستان دارد.

با توجه به موارد فوق و علم به اینکه همواره توسعه فناوری و رونق صنعتی در ادامه شتاب و رشد علمی محقق می شود، می توان دریافت که در رقابت جاری علم در جهان بالاخص در میان کشورهای در حال توسعه،  رقابتی همه جانبه، فراگیر و بلاوقفه در جریان است و میزان اثر گذاری و اهمیت کشورها در آینده به برتری در این میدان رقابت بستگی دارد.

کشور ایران با دارا بودن هوشمندترین  نیروی انسانی و ظرفیت های عظیم علمی و دانشی، می بایست سهم اول و برتر در منطقه بلکه جهان را داشته باشد و زیبنده نیست رد پای اختلافات جناحی و سیاست بازی‌های طیفی و قبیله ای، سیاستگذاری های پژوهشی و علمی کشور و وزارتخانه های مرتبط با آنها را دچار اختلال کند.

چنین آمار شوکه کننده و اخبار غمباری در فصل چیدن میوه خدمات دولت و ثمره اعمال وزارتخانه ها و سازمان های دولتی، نشان می دهد که مسیر طی شده مهم‌ترین وزارتخانه های دانشی کشور تا چه حد اشتباه بوده و سیاسی کاری های بی منطق، بحران‌زا و هزینه‌بر تا چه اندازه باعث صدمه به اقتدار کشور و مخدوش شدن حیثیت علمی ایران شده است.