نحوه عملکرد تحریم‌های بانکی آمریکا

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، به‌رغم آنکه جمهوری اسلامی ایران مهم‌ترین مصداق اعمال تحریم‌های ظالمانه در طول تاریخ روابط بین‌الملل بوده است، متأسفانه کار علمی قابل توجهی برای شناخت تحریم‌های اقتصادی در کشور صورت نگرفته است. مهم‌ترین نوع تحریم‌ها که نسبت به سایر دیگر تحریم‌ها جدید‌تر و اثرگذارتر است، تحریم بانکی است. تحریم‌هایی که حتی برجام هم نتوانست در آنها تغییری ایجاد کند. لذا شناخت ساختمان و شیوه عمل این نوع تحریم می‌تواند برای تصمیم‌گیران و کارشناسان کشور مفید باشد.

در این راستا، سایت خبری تحلیلی عیارآنلاین با توجه به رسالت خود اقدام به ترجمه و انتشار مقالات علمی در این زمینه می‌نماید. مقاله‌ای که در دو بخش تقدیم می‌شود، در سال ۲۰۱۳ و در دانشگاه حقوق جرج‌تون منتشر شده است. این مقاله حاوی اطلاعات بسیار مفیدی درباره تحریم‌های بانکی (Financial Sanctions) که بخش اول آن به شرح زیر است:

مرور کلی و نحوه عملکرد تحریم‌های بانکی آمریکا، بررسی موردی تحریم‌های ایران

تحریم‌های اقتصادی تاریخ بلندی دارند که به دولت شهرهای یونان باز می‌گردد. استفاده از آن‌ها بعد از جنگ جهانی دوم بیشتر رایج بود. معمولا توسط سازمان ملل، نهادهای منطقه‌ای و کشورهایی منفرد همچون آمریکا به کار گرفته می‌شد. همچنان که استفاده از تحریم‌های اقتصادی ادامه می‌یافت، تحریم‌های بانکی اهمیت پیدا کرد. این نهال کوچک در میان افزایش تراکنش‌های بین‌المللی جوانه زد. همچنین حملات تروریستی سپتامبر ۲۰۰۱ انگیزه و عظم بزرگی برای آمریکا تامین کرد تا ابزار و تکنیک‌های رصد و شناسایی تراکنش‌های ترویست‌ها را به طور جدی تقویت کند.

فعالیت‌هایی که به طور معمولی می‌تواند موضوع تحریم‌های اقتصادی شود، شامل این موارد می‌شود: الف) برنامه‌های دوجانبه دولتمردان، همانند کمک‌های خارجی و حق نشست پروازهای هواپیماها. ب) صادرات کالا و خدمات از کشورها فرستنده. ج) واردات از کشور هدف. د) تراکنش‌های بانکی، شامل سپرده‌ها و وام‌های بانکی. ه) فعالیت‌های اقتصادی مؤسسات مالی بین‌المللی.

تحریم‌های بانکی بر جریان سرمایه و سایر حالت‌های جریان ارزش به کشور، شرکت، فرد و یا سایر نهادهای هدف تمرکز دارد. این نوع تحریم می‌تواند اثرات وسیعی داشته باشد؛ چراکه این تحریم‌ها نه تنها می‌تواند دارایی‌های مالی فرد را بلوکه کند و تراکنش‌های بانکی او را محدود و یا ممنوع کند، بلکه با سخت کردن پرداخت برای صادرات یا واردات کالا و خدمات، مانع تجارت نیز شود. تحریم‌های بانکی معمولا با تحریم‌های تجاری و سایر تحریم‌ها همراه می‌شود تا اثراتشان حداکثری شود.

این مقاله تلاش می‌کند تا به عنوان مثال عملکرد و ماشین تحریم‌های بانکی را که توسط آمریکا استفاده می‌شود، برجسته کند. اجزای آن که در یک ترکیب منحصربه‌فرد رخ می‌دهد شامل: الف) اقدامات و خودگزارش‌دهی توسط آمریکا و سایر موسسات مالی و ب) نظارت توسط دستگاه‌های نظارتی آمریکا می‌شود.

تحریم‌های بانکی آمریکا توسط قوانین کنگره و دستورات اجرایی (E.O) اعمال و به طور عام از طریق مقررات (Regulations) اجرا می‌شود. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری (OFAC) با مشورت وزارت خارجه و سایر نهادهای فدرال به طور کلی مسئولیت اجرای تحریم‌های بانکی را به عهده دارد.

اوفک به عنوان یک بخش کلیدی از فعالیت‌های خود لیست SDN را پشتیبانی و به روز می‌کند. لیست SDN شامل افراد، شرکت‌ها و سایر نهادهایی است که دارایی‌هایشان بلوکه شده است. به طور کلی، دلیل بلوکه شدن این است که مالکیت و یا کنترل آنها توسط کشورهای تحریم شده صورت می‌گیرد و یا تحت برنامه «خاص غیرکشوری[۱]» شناسایی شده‌اند، مانند تروریست‌ها و یا قاچاق‌چیان مواد مخدر. در مجموع این افراد، شرکت‌ها و نهادها لیست SDN را تشکیل می‌دهند.

با برخی استثنائات مشخص افراد آمریکایی از انجام تراکنش با SDN لیستی‌ها منع شده‌اند. علاوه بر این افراد آمریکایی به طور کلی از درگیر شدن، بدون مجوز اوفک، در تمامی تراکنش‌های مالی با کشورها و یا مناطق هدف‌ منع شده‌اند.

انتقال ارزش و نظام پرداخت
برای فهم ساخت و عملکرد تحریم‌های بانکی، آشنایی داشتن با اینکه چگونه ارزش منتقل می‌شود و چگونه نظام پرداخت عمل می‌کند، کمک‌کننده خواهد بود.

الف) انتقال ارزش

در اقتصاد‌های مدرن ارزش از طریق نقدی یا اسناد بانکی منتقل می‌شود. اسناد بانکی امکان دارد از طریق چک‌ها، کارت‌های اعتباری یا انتقال اعتبار الکترونیک (Wire Transfer) باشد. انتقال الکترونیکی مهم‌ترین نوع پرداخت در نظام مالی بین‌المللی است. موسسات مالی بزرگ و شرکت‌ها از نقل و انتقال الکترونیک برای فرستادن حجم زیادی از اعتبار در دفعات زیاد استفاده می‌کنند.

در اصل، نقل و انتقال الکترونیک یک تراکنشی است که در آن انتقال‌دهنده (originator) که می‌تواند یک فرد، شرکت یا بانک باشد، به بانک خود دستور می‌دهد تا پول را  از حساب خود به حساب دریافت‌کننده یا «ذی‌نفع» (beneficiary) انتقال دهد. اگر انتقال‌دهنده و ذی‌نفع در یک بانک حساب داشته باشند، آن بانک به سادگی یک «انتقال کتابی» (book transfer) انجام می‌دهد، با بدهکار کردن و کاهش موجودی حساب انتقال‌دهنده و شارژ کردن و افزایش موجودی حساب ذی‌نفع.

اگر انتقال‌دهنده و ذی‌نفع در یک بانک حساب نداشته باشند، اما بانک انتقال‌دهنده و بانک ذی‌نفع «حساب کارگزاری[۲]» با یکدیگر داشته باشند، انتقال می‌تواند از طریق حساب کارگزاری کامل شود.

به طور جایگزین، امکان دارد بانک انتقال‌دهنده و بانک ذی‌نفع هر دو حساب کارگزاری در یک بانک ثالثی «بانک واسطه» داشته باشند که انتقال می‌تواند از طریق آن رخ دهد. این شیوه ضرورتاً نیازمند این است که بانک‌ها در حساب‌هایشان تراز کافی داشته باشند و رشته واسطه‌ها را برای انتقال پول ایجاد کنند.

ب) نظام کلیدی پرداخت

 ۱) Fedwire

نقل و انتقال پول در آمریکا با Fedwire بهتر شده است، یک نظام تسویه و ارتباطات که متعلق به ۱۲ بانک فدرال رزرو جایی که بسیاری از بانک‌های آمریکایی حساب کارگزاری دارند و نقدینگی فراوان است. بانک‌های فدرال رزرو با یکدیگر نقش بانک واسطه‌ای را در تسویه پرداخت و نقل و انتقال پول ایفا می‌کنند. در میان بانک‌های فدرال رزرو بانک فدرال رزرو نیویورک (FRBNY) نقش مهمی را ایفا می‌کند. چرا که بیشتر تراکنش‌های Fedwire آمریکا در این بانک انجام می‌شود.

۲) CHIPS و سوئیفت

دو نظام مهم پرداخت دیگر، خانه تسویه نظام پرداخت بین بانکی[۳] (CHIPS) و جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌بانکی (سوئیفت، SWIFT) است. CHIPS همانند Fedwire هر دو عمل ارتباطات و تسویه را انجام می‌دهد. CHIPS اصلی‌ترین نظام نقل و انتقال الکترونیکی پول در امریکاست. برای نقل و انتقال الکترونیکی دلار بین بانک‌های بین‌المللی و سایر مؤسسات مالی استفاده می‌شود.

سوئیفت برخلاف CHIPS و Fedwire تنها سیستم ارتباطات است. سوئیفت که اصالتا بلژیکی است، یک زبان مشترک برای مؤسسات مالی جهان تأمین می‌کند و لذا این امر برای تسویه پرداخت‌های بین‌المللی حیاتی است. هرچند سوئیفت در واقع خدمات تسویه را تامین نمی‌کند، به همین دلیل، سوئیفت تراکنش‌هایی را هدایت می‌کند که از طریق حساب‌های کارگزاری، Fedwire، CHIPS و یا سایر نظام‌های ملی پرداخت تسویه شده باشند.

****************************************************

پی‌نوشت:

[۱] non-country specific program

[۲] در قوانین آمریکا حساب کارگزاری یک حسابی است که توسط بانک خارجی در بانک آمریکایی ایجاد می‌شود برای سپرده یا پرداخت از طرف موسسه مالی خارجی، یا انجام سایر تراکنش‌های مربوط به موسسه مالی خارجی. به طور مبنایی‌تر حساب کارگزاری مقررات خدمات دهی بانکی است که یک موسسه مالی برای موسسه مالی دیگری در نظر می‌گیرد. در ارتباط با حساب کارگزاری «حساب قابل پرداخت از طریق» که حساب‌هایی است که توسط موسسات مالی خارجی در بانک‌های آمریکایی ایجاد می‌شود تا مشتریان خارجی توانایی دسترسی به سیستم بانکی آمریکا را داشته باشند. مقررات تحریمی آمریکا شامل هر دو نوع حساب می‌شود.

[۳] Clearing House Interbank Payment System

نویسنده: بری ای کاتر، پروفسور حقوق و مدیر مرکز تجارت فراملی وریان فرما، دانش‌آموخته حقوق

مترجم: مسعود براتی