اگرچه آلودگي هوا علل مختلفي دارد و مي توان ساعت ها روي آن بحث كارشناسي كرد اما متاسفانه زماني كه ايران در اوج تحريم هاي سال هاي 90 و 91 مشغول توليد بنزين با استاندار يورو4 با همكاري برخي از مجتمع هاي پتروشيمي بود به يكباره برخي از رسانه هاي معاند خارجي مانند بي بي سي فارسي برطبل سرطانزا بودن اين بنزين توليدي كوبيدند و برخي از رسانه هاي داخلي نيز با آن همنوا شدند.
با آمدن دولت يازدهم بر مسند كار، جالب توجه بود كه برخي از مسؤولان فعلي نيز همان حرفهايي كه برخي رسانه ها ميزدند را تكرار و مدعي سرطان زا بودن توليد بنزين پتروشيمي ها ميشدند و در اين ميان علت آلودگي هواي كلانشهري مانند تهران نيز به گردن بنزين پتروشيميها ميافتاد.
پس از اين هياهوي سياسي تصميم براين شد كه خودكفايي در توليد بنزين كنار گذاشته شود و اقدام به واردات بنزين گرفته شد.
*آيا بنزين پتروشيمي علت اصلي آلودگي هواي تهران بود؟
اين سوالي است كه پس از توقف توليد بنزين در مجتمع هاي پتروشيمي همواره در ذهن منتقدين منصف وجود دارد؛ اينكه اگر چنين است و بنزين پتروشيمي ها علت آلودگي هواي تهران بود به چه دليل پس از توقف توليد بنزين در پتروشيمي ها هنوز آلودگي هواي كلانشهري مانند تهران برطرف نشده است؟ پاسخ پرسش مذكور را پيشتر مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران به صراحت داده است.
وحيد حسيني طي يادداشتي كه در سال 92 در اختيار هفتهنامه تجارت فردا گذاشت، نوشته است« آيا واقعاً كيفيت بنزين مصرفي است كه اين ميزان آلودگي هواي تهران را سببساز شده است؟ واقعاً پاسخ اين سوال منفي است. متاسفانه به مردم اينطور تلقين شده كه خودرو و بنزين مصرفي خودروها در تهران عامل اين ميزان آلودگي است، اما به عنوان يك پژوهشگر كه تمام مطالعاتم در اين بخش است، بايد بگويم سوخت ديزل و پس از آن نيروگاههاي كشور اصليترين عوامل آلودگي هوا به شمار ميروند. متاسفانه در اين موارد سكوت معناداري ميشود.
در حال حاضر حدود 140 واحد نيروگاه در كشور وجود دارد كه به جاي اينكه از گاز طبيعي به عنوان سوخت استفاده كنند، از مازوت پرسولفور استفاده ميكنند كه نتيجه سوخت نفت كوره اين است و به ميزان بسيار بالا كه قابل قياس با بدترين نوع بنزين هم نيست، گوگرد وارد هوا ميشود.
حالا شما ببينيد كه در اطراف همين تهران و شهرهاي بزرگ چه تعداد نيروگاه داريم كه به دليل كمبود گاز طبيعي مجبورند از مازوت استفاده كنند و گوگرد سمي توليد كنند.»
اما با اين وجود مرغ برخي از مسؤولان دولتي يك پاداشت و همواره اعلام مي كردند كه بنزين پتروشيمي ها علت آلودگي هواي تهران بوده است استدلال رئيس سازمان محيط زيست و بعضي مديران نفتي براي اثبات آلودگي ريفرميت(ماده اوليه بنزين) پتروشيمي و جايگزيني اين ريفرميت با بنزين وارداتي به جاي ارائه اسناد آزمايش و آناليز ريفرميت (ماده اوليه بنزين) پتروشيميها و مقايسه آن با ريفرميت پالايشگاهها، پاكتر شدن هواي تهران در بهار سال 93 نسبت به زمستان و بهار سال 92 و امكان رويت قله دماوند پس از توقف توليد بنزين پتروشيميها در واقع آغاز واردات بنزين بود.
اما جالب است بدانيم كه به اذعان مديران فعلي وزارت نفت، محيط زيست و بررسيهاي 3 كميسيون تخصصي مجلس اساسا بنزين پتروشيمي در زمان توليد حتي يك ليتر هم در تهران توزيع نشده است كه حذف آن بتواند تاثيري بر آلودگي يا پاكي هواي تهران بگذارد.
عباس كاظمي، معاون وزير نفت و مديرعامل شركت ملي پالايش و پخش فراوردههاي نفتي در گفتوگويي با شماره 47 ماهنامه تازههاي انرژي (متعلق به سيد عماد حسيني ديگر معاون وزير نفت) در زمستان 92 در صفحه 44 ميگويد:«بنزين توليدي در پتروشيمي از شيراز بالاتر نميآيد و در همان شهرهاي جنوبي مصرف ميشود.»
يوسف رشيدي مدير سابق مركز هوا و تغيير اقليم سازمان محيطزيست در گفتوگو با فارس تاكيد كرده است:« قطعا بنزين پتروشيميها در تهران نيامد.»
حسين آذين سخنگوي كميسيون اصل 90 نيز پس از دعوت اين كميسيون از همه طرفهاي مرتبط و بحث و بررسي در اين باره در گفتوگو با فارس تصريح كرد:« سازمان محيط زيست مدعي است حذف بنزين توليدي پتروشيمي باعث بهبودي كيفيت هواي تهران شده است و اين ادعا در كميسيون اصل 90 زير سؤال رفت چرا كه اصلاً بنزين توليدي پتروشيميها در تهران توزيع نشده است.
اين بنزين عمدتاً در همان مناطق توليدي يعني جنوب كشور توزيع شده است، بنابراين نميتوانيم ادعا كنيم كه پاكي هواي تهران به دليل حذف اين بنزين بوده است چون اين بنزين در تهران توزيع نشده است.» در بررسيهاي ديگر كميسيونهاي مجلس يعني انرژي و بهداشت نيز نتيجه مشابهي حاصل شد.
* توقف توليد بنزين يورو 4 پتروشيميها و واردات بنزين پاتيلي
همانطور كه گفته شد سال 90 در راستاي اعمال فشار بر ايران در مسئله هستهاي واردات بنزين به كشور تحريم و اين تصميم منجر به توليد بنزين با استاندارد يورو4 با استفاده از ريفورميت پتروشيميها شد.
اما با روي كار آمدن دولت يازدهم و اتخاذ يك تصميم كاملا سياسي يكباره برخي مسئولان دولت مانند وزير نفت و رئيس سازمان محيط زيست با حمايت از برخي رسانهها با رسانههاي خارجنشين اعلام كردند بنزين توليدي توسط ريفورميت مجتمع هاي پتروشيمي سرطان زاست! ادعايي كه ورود كميسيون بهداشت و درمان مجلس بي پايه بودن آن را ثابت كرد.
ولي ظاهرا براي برخي از مسؤولان دولتي لذتي كه در واردات بنزين حتي پاتيلي وجود دارد در توليد بنزين در داخل كشور نيست به همين دليل از سال 92 تا كنون ايران اقدام به واردات بنزين مي كند. هر چند كه مشخص شد بنزين وارداتي نيز نتوانسته است از آلودگي هواي كلانشهري همچون تهران بكاهد.
*آلودگيهواي اين روزهاي تهران ناشي از چيست؟
اما هواي امروز تهران (29 دي ماه سال 95) نيز نشان مي دهد كه بنزين وارداتي هم نتوانسته است هواي تهران را پاك كند.
روزي كه رئيس سازمان محيط زيست تصميم گرفت به جاي مصرف بنزين توليد داخلي، بنزين مصرفي مردم توسط وزارت نفت از خارج وارد شود و يا به نوعي اين وزارتخانه را مجبور به واردات آن كرد و علت اين تصميم خود را آلودگي بنزين توليدي در داخل كشور عنوان و مدعي شد، اين بنزين كه با ريفورميت پتروشيمي ها توليد مي شود سرطان زا است.
پس از قطع دريافت ريفورميت پتروشيميها توسط شركت ملي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران به يكباره از سوي سازمان محيط زيست اعلام شد، هواي كشور و مخصوصا كلانشهري همچون تهران بسيار پاك شده است.
اين در حالي است براساس گزارش سازمان بهداشت جهاني، هواي ايران يكي از آلوده ترينها در جهان (با 127ميلي گرم در هر سانتي متر مكعب در سال 2010) دوازدهمين كشور آلوده جهان و چهار شهر ايران در بين 10 شهر آلوده جهان قرار دارند كه اين شرايط از سال 2010 وخيم تر شده است.
اين گزارش اضافه ميكند، ايران سالانه حدود يك ميليارد و 600 ميليون بشكه سوخت معادل نفت مصرف ميكند كه از اين مقدار سهم گاز طبيعي يك ميليارد و 132 ميليون بشكه معادل نفت است. توليد گاز طبيعي بازاريابي شده در ايران سالانه حدود 180 ميليارد متر مكعب است كه اصليترين دليل آلودگي هواي ايران تغذيه نيروگاهها با نفت كوره و گازوئيل است و پس آن خودروهاي فرسوده در رفتوآمد كه بخش اعظمي از ان در ناوگان حمل و نقل عمومي مورد استفاده قرار ميگيرد و استفاده از بنزين نيز در جايگاه هاي بعدي قرار گرفته است.