نقاط قوت و ضعف داعش در درگيري‌هاي موصل

 به گزارش پایگاه 598 به نقل از پايگاه اينترنتي مركز مطالعات خاورميانه بيروت، چند روز بعد از آغاز عمليات نظامي عراق در اطراف شهر موصل كه با هدف آزادسازي كامل اين شهر از دست گروه تروريستي داعش انجام مي شود، سوالاتي در مورد مدت زماني اين عمليات نظامي و زمان احتمالي ورود ارتش عراق و متحدانش به شهر موصل مطرح است.

صرف‌نظر از آنچه آمريكايي‌ها در رابطه با احتمال تبديل شدن جنگ موصل به جنگ تعقيب و گريز مطرح مي كنند، زماني كه ابراهيم جعفري وزير خارجه عراق به عنوان پايان جنگ موصل مطرح كرده و گفته كه در اواخر سال جاري ميلادي آخرين قلعه هاي داعش در عراق از بين خواهند رفت، اين رويكرد را ايجاد مي‌كند كه جنگ بر ضد داعش خيلي هم سريع نخواهد بود.

در بررسي اين موضوع نكته مهم در اين جهت است كه نقاط قوت و ضعف داعش مورد بررسي و دقت نظر قرار گيرد:

الف: نقاط قوت

- قدرت داعش براي بهره‌برداري از رويكردهاي افراطي در به شكست كشاندن روند سياسي عراق بعد از سال 2003

- فقدان راهكار سياسي براي بحران سوريه

- سوءاستفاده داعش از عنصر فتنه ‌انگيزي ‌هاي مذهبي در رويكردهاي سياسي و ايدئولوژيك در خاورميانه

- بكارگيري ميداني داعش از سوي كشورهاي منطقه‌اي كه اين گروه‌ را به عنوان برگه فشاري بر ضد رقباي خود در سوريه يا عراق و متحدان منطقه اي و بين المللي آن استفاده مي كنند.

- در اختيار داشتن حمايت تعدادي از عشاير منطقه

- تبديل ‌شدن داعش به كانون جذب برخي اقشار خاص از ميان جوانان در نتيجه از بين رفتن رويكردهاي ملي و قومي در جهان اسلام

- پيروزي‌هاي نظامي ناگهاني كه داعش در نيمه دوم سال 2014 به دست آورد

- استفاده داعش از فرماندهان نظامي آموزش ديده و قوي رژيم بعث صدام حسين كه سابقه طولاني حضور در ارتش عراق را دارند، افرادي نظير وليد جاسم العلواني (أبو أحمد العلواني)، عدنان إسماعيل نجم (أبو أسامة البيلاوي)،  سمير عبد محمد الخليفاوي (حجي بكر) و نعمة عبد نايف الجبوري (أبو فاطمة الجحيشي) و أبو أيمن العراقي تعدادي از اين فرماندهان هستند.

- دستيابي داعش به منابع مالي گسترده كه براي ديگر گروه‌هاي تروريستي نظير آن، امكان دستيابي به اين منابع وجود نداشت. به گونه‌اي كه داعش بر بيشتر چاههاي نفت سوريه و تعدادي از چاههاي نفت عراق مسلط شده بود. آنها منابع مالي بانك‌ها بويژه در شهرموصل را به يغما بردند و علاوه بر اين مبالغ كمك‌هاي مالي گسترده از سوي كانال‌هاي متعدد دريافت مي‌كنند. عناصر داعش همچنين در مناطق تحت سلطه خود ماليات‌هايي را به بهانه هاي مختلف وضع مي كنند، به گونه اي كه در اوايل سال 2015 بودجه سالانه اين گروه بالغ بر 2 ميليارد دلار بوده كه بالغ بر 250 ميليون دلار آن مازاد بوده است.

- قدرت بالاي داعش در جذب عناصر انتحاري. داعش ويژگي منحصر به فردي در جذب عوامل انتحاري در حملات مختلف داشته و غالباً صرف‌نظر از نتايج مترتب به اين حربه، در جنگ‌هاي مختلف به آن پناه مي جويد.

ب: نقاط ضعف داعش

- داعش رهبريت ديني درستي ندارد تا در رفتارها و سياست‌هاي خود از آن الهام بگيرد. آنها همچنين نمي‌توانند ديدگاه‌هاي نظريه‌پردازان ارشد وابسته به جريان القاعده را مهار كنند. همين موضوع باعث شده آنها بخش عمده‌اي از مشروعيت ادعايي خود را از دست بدهند.

- داعش در ابتداي اين بلندپروازي‌هاي نظامي خود نشان داد كه مجموعه از ائتلاف‌هاي مختلف شامل بعثي‌ها و ارتش نقشبندي و مبارزان خارجي و شيوخ عشاير مختلف است. به نظر مي‌رسد اين موضوع نقطه ضعفي براي داعش به شمار مي‌رود، چرا كه در صورت از بين رفتن اين ائتلاف‌ها يا بخشي از آنها ، جريان مذكور به دشمني با داعش خواهند پرداخت.

- گسترش سريع داعش بعد از اواسط سال 2014 باعث شد اين جريان مجبور شود عناصر مبارز خود را در بخش جغرافيايي گسترده‌اي استقرار دهد، اين در حالي بود كه تعداد نيروهاي آنها محدود بود.

- در صورتي كه تركيه تصميم به مبارزه با داعش مي‌گرفت، مي توانست مرزهاي سوريه را به روي آنها ببندد و اين موضوع باعث محاصره جغرافيايي داعش مي شد و آنها هيچ راه فراري غير از بخش كوچكي از اردن براي خود پيدا نمي كردند.

- وجود برخي سازمان‌هاي تروريستي هم‌عقيده با ديدگاه‌هاي داعش و به ويژه مخالفت و مبارزه برخي از اين گروه‌ها با داعش باعث مي‌شود داعش نتواند مشروعيت مورد ادعاي خود را ثابت كند.

- استراتژي داعش براي تشكيل دولت بيش از تكيه اين جريان بر مبارزه با سازمان‌هاي موجود در اين كشورها يا براندازي آن است.

- در بسياري از موارد داعش موفق نشده رهبراني نمادين مانند القاعده براي خود دست و پا كند، به گونه اي كه بعد از مرگ اسامه بن لادن، ايمن الظواهري رهبر القاعده شد، اما معلوم نيست پس از مرگ ابوبكر بغدادي سرنوشت داعش به كجا منجر خواهد شد؟

- رويكرد عراقي در تفكرات داعش برتري دارد و اين موضوع تاثيرات داعش در ادعاي مبارزه جهاني را به نسبت القاعده كاهش مي دهد. در اين شرايط اگر شكست نهايي نظامي درعراق به داعش وارد شود، سرنوشت اين جريان دچار ترديد مي‌شود.

- كاهش منابع مالي داعش در ماههاي اخير باعث شده اين گروه در حالتي از ضعف قرار بگيرد. اين در حالي است كه چاه‌هاي نفت سوريه يكي از مهم‌ترين منابع مالي داعش به شمار مي رفت. روزنامه آمريكايي وال استريت ژورنال در آوريل سال 2016 در گزارشي تصريح كرد كه درآمدهاي نفتي ماهيانه اي كه داعش به جيب مي زد، بالغ بر 40 ميليون دلار بود.

- ورود داعش به اقدامات سركوب‌گرايانه و افراطي در مناطق تحت سلطه ، نه تنها باعث توسعه بستر مردمي اين جريان نمي‌شود، بلكه رويكردهاي حمايت از اين گروه تروريستي را كاهش مي‌دهد.

- در پايان توجه به اين نكته لازم است كه يكي از مهم‌ترين نقاط ضعف داعش در عرصه ميداني، پوشش هوايي گسترده دشمنان اين گروه است. اين اتفاق باعث شده عناصر مسلح و استحكامات اين گروه تروريستي در منطقه، هدف آتش بي‌سابقه جنگنده‌ها قرار گيرد و داعش هيچ راهكاري براي مقابله با اين اتفاق ندارد.