بربريت مدرن با سلاح‌هاي آمريكايي

به گزارش پایگاه 598، پايگاه هادي نوشت: با شكل‌گيري شوراي همكاري خليج‌فارس در سال 1981 و به‌دنبال پيروزي انقلاب اسلامي ايران، آمريكا همواره در جهت حمايت از كشورهاي عضو اين شورا گام برداشته است. ايالات‌متحده در سال‌هاي پس از تشكيل شوراي همكاري خليج‌فارس، كمك‌هاي تسليحاتي هنگفتي را به اين شورا داشته است.

روند افزايش فروش سرسام‌آور سلاح‌هاي نظامي از سال 2010 شدت گرفته و در سال 2016 به بيش‌ترين مقدار خود رسيده است؛ به‌گونه‌اي كه آمريكا را به بزرگ‌ترين فروشنده و عربستان‌سعودي را به بزرگ‌ترين واردكننده سلاح در جهان تبديل كرده است. با شدت‌گيري اين روند، درگيري‌ها و تنش‌هاي خاورميانه افزايش چشم‌گيري داشته است.

شكل‌گيري شوراي همكاري خليج‌فارس

شوراي همكاري كشورهاي خليج‌فارس (به عربي: مجلس التعاون لدول الخليج العربية) كه بيش‌تر با نام شوراي همكاري خليج‌فارس (GCC، مجلس التعاون الخليجي) شناخته مي‌شود، يك اتحاديه سياسي و اقتصادي بين دولت‌هاي منطقه، متشكل از تمام كشورهاي عربي اطراف خليج‌فارس، به‌جز عراق است. كشورهاي عضو آن، بحرين، كويت، عمان، قطر، عربستان‌سعودي و امارات‌متحده‌عربي هستند.1و2شوراي همكاري خليج‌فارس در 25 ماه مي سال 1981 در ابوظبي تأسيس شد 3و4 و در 11 نوامبر همان سال، توافق‌نامه‌اي اقتصادي به امضاي كشورهاي عضو آن رسيد.

ساختار

شوراي همكاري خليج‌فارس، از سه نهاد شوراي‌عالي، شوراي وزارتي و دفتر دبيركل تشكيل‌ شده است. شوراي‌عالي، مركب از سران شش كشور عضو است؛ كه بالاترين مركز قدرت و عالي‌ترين مرجع تصميم‌گيري شوراي همكاري‌ است. اين شورا، دو بار در هرسال براي حل‌وفصل امور، تشكيل جلسه مي‌دهد و رياست آن بر حسب حروف الفبا تغيير مي‌كند. شوراي وزارتي، تركيبي از وزيران امورخارجه اعضاست؛ كه هر سه ماه يك‌بار، گرد هم مي‌آيند. دفتر دبيركل كه اجراي سياست‌ها و هماهنگي امور شورا را برعهده دارد، از سوي يك دبيركل اداره مي‌شود. دبيركل، از شهروندان يكي از كشورهاي عضو به‌مدت سه سال انتخاب مي‌شود. هم‌چنين، شورا داراي پنج كميسيون در موضوعات مختلف و يك كميسيون براي حل اختلافات ميان اعضاست. 5 و 6

نظام سياسي اعضا

همه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس، پادشاهي هستند. به‌عبارتي، اين شورا از سه پادشاهي مشروطه، شامل كشورهاي قطر، كويت و بحرين 7و8 و دو پادشاهي مطلقه، شامل كشورهاي عربستان‌سعودي و عمان و در نهايت يك كشور با نظام سلطنتي فدرال يعني امارات‌متحده‌عربي، تشكيل مي‌شود. در خصوص عضويت آينده كشورهاي اردن، مراكش و يمن بحث‌هايي صورت گرفته است؛ اما تاكنون اين كشورها به عضويت شورا درنيامده‌اند. 9 و 10

در سال 2011 پيشنهادي از سوي عربستان‌سعودي براي تبديل اين شورا به يك اتحاديه با نام اتحاديه‌خليج (Gulf Union)ارائه شد. در واقع اين تغيير را بايد در جهت هماهنگي نزديك‌تر اقتصادي، سياسي و نظامي در ميان كشورهاي عضو تعبير كرد. هدف از اين كار، مقابله با نفوذ انقلاب اسلامي ايران در منطقه مطرح شده است. 11و12 البته در برابر اين پيشنهاد، اعتراض‌هايي از سوي كشورهاي عضو صورت گرفت. 13 و 14

اهداف تأسيس

از جمله اهداف تأسيس شوراي همكاري خليج‌فارس - كه در اساس‌نامه هم به چشم مي‌خورد - مي‌توان به موارد زير اشاره داشت؛

1. تحقق هماهنگي، تكامل و هم‌بستگي بين كشورهاي عضو در همه زمينه‌ها؛ تا دست‌يابي به وحدت كامل

2. تعميق و تحكيم مناسبات وجوه متعدد همكاري‌هاي موجود بين ملت‌هاي كشورهاي عضو؛ در همه‌ زمينه‌ها 15

3. ايجاد واحد نظامي متحد 16

4. تدوين مقررات مشابه در زمينه‌هاي مختلف؛ از قبيل امور ديني، مالي، تجاري، فرهنگي، گردش‌گري، قضايي و مديريت

5. ايجاد مراكز تحقيقاتي علمي و توسعه فني در صنعت، معدن، كشاورزي، آب و محيط‌زيست

6. همكاري و تشويق بخش خصوصي

7. ايجاد يك واحد پول مشترك 17، 18و19

علل شكل‌گيري

اگرچه براي پيدايش شوراي همكاري خليج‌فارس دلايل مختلفي عنوان شده است؛ اما مي‌توان فلسفه ظهور اين شورا را در سه مبحث اقتصادي، امنيتي و نظامي مورد بررسي قرار داد.

الف) علل اقتصادي

يكي از دلايل شكل‌گيري شوراي همكاري خليج‌فارس را مي‌توان در علل اقتصادي جستجو كرد؛ اما توجه به اين نكته ضروري است كه بررسي علل اقتصادي، پيش از دو علت ديگر، به‌معناي پذيرش علل اقتصادي به‌عنوان مهم‌ترين ريشه‌ها نيست؛ به‌عبارتي، اگرچه اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس در تلاش‌اند تا علت اصلي از تأسيس اين شورا را در ميان علل اقتصادي پنهان كنند؛ اما در واقعيت، اين شورا به‌دلايل امنيتي و براي مقابله با نفوذ انقلاب اسلامي ايران شكل گرفته است.20

تأثير شگرف امور اقتصادي در پيدايش شورا، بيش‌تر ناشي از بحران اقتصادي حاكم بر منطقه بود. به اين معنا كه در آستانه شكل‌گيري شورا، كشورهاي حوزه جنوبي خليج‌فارس - به‌علت كاهش و سقوط قيمت نفت - با ركود اقتصادي عميقي مواجه شده بودند. ازاين‌رو، بسياري از پروژه‌هاي عمراني متوقف شد؛ واردات محصولات خارجي كاهش يافت؛ فعاليت فروشندگان اتومبيل و وسايل برقي حدود پنجاه درصد تنزل كرد؛ شركت‌هاي خارجي ساختماني دست از كار كشيدند و تعداد زيادي از شركت‌هاي فعال خصوصي تجاري از فعاليت بازماندند.

كشورهاي عضو با مشكلات اقتصادي و اجتماعي زيادي درگير شدند؛ كه توان مقابله با آن را نداشتند. بيكاري شديد، يكي از اين مشكلات بود كه در پي آن، سيل برگشت كارگران خارجي از كشورهاي عربي منطقه آغاز شد. درحالي‌كه اين كشورها، به‌دليل جمعيت كم و تخصص پايين، قادر به تأمين نيروي كار خود نبودند؛ بنابراين، شورا در بيانيه خود در 1981 هدف از تأسيس خود را همكاري و اشتراك مساعي كشورهاي عضو در امور بازرگاني، اقتصادي، جهان‌گردي، علمي، فني، كشاورزي و... اعلام كرد.

بحران اقتصادي در سال‌هاي پس از تشكيل شورا هم ادامه يافت؛ به‌گونه‌اي كه در 1982 كاهش رشد اقتصادي ناشي از كاهش تدريجي قيمت نفت به‌حدي رسيد كه عربستان‌سعودي براي جلوگيري از تأثيرات منفي آن بر ساختار اقتصادي، اصلاحاتي را در برنامه‌ سوم عمراني خود پديد آورد.21، 22 و 23شورا، به‌منظور بهبود وضعيت اقتصادي كشورهاي عضو، برنامه‌هايي هم‌چون بازار داخلي يك‌پارچه24، ايجاد يك اتحاديه پولي واحد25 و توسعه زيرساخت‌ها در نظر داشته است.26

ب) علل امنيتي

ريشه‌هاي امنيتي كه مي‌توان از آن به‌عنوان تهديدات داخلي نيز ياد كرد؛ با شكل‌گيري انقلاب اسلامي ايران شدت يافت. چراكه تمام كشورهاي شورا فاقد رژيم دموكراتيك بوده و از تهديدات داخلي احساس خطر كردند.27 هر چند سعي شد تا اين علل در پوششي از ساير ريشه‌هاي ديگر مخفي بمانند؛ اما سياست‌هاي شورا به‌گونه‌اي خود پرده از اين علت مهم و اصلي برداشت؛ به‌خصوص سياست‌هاي اتخاذي در مقابل گروه‌هاي درگير با جمهوري اسلامي ايران كه آن‌ها را تا پاي همكاري با اين گروه‌ها كشاند. هر چند طرف‌هاي عربستاني و آمريكايي از اعتراف به اين واقعيت خودداري مي‌كنند؛ اما «اين‌كه عربستان‌سعودي از تروريسم حمايت مي‌كند، براي بيش‌تر مردم امري كاملاً دانسته شده است.»28

اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس، در مواجهه با تهديدات امنيتي خود با سه مسئله اصلي روبه‌رو هستند. اول، چگونگي توانايي‌هاي اطلاعاتي كشورهاي عضو؛ دوم، سرعت نيروهاي امنيتي در سركوب خشونت و حركت‌هاي مخالف؛ سوم، حفاظت از اهداف احتمالي مورد حمله از سوي مخالفان. بخشي از اين مسائل با افزايش نيروهاي امنيتي، تجديدنظر در تشكيلات، توسعه‌ اقدامات رفاهي، مبادله اطلاعات بين اعضا و كنترل و يا سركوب مخالفان برطرف شد.29 و 30

ج) علل نظامي

پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، ترس پادشاهان كشورهاي عرب حاشيه خليج‌فارس از نفوذ انقلاب اسلامي بيش‌ازپيش شد. از سوي ديگر، پس از وقوع انقلاب اسلامي، شوروي در حمله خود به افغانستان پيروز شد و همه‌ اين تغييرات باعث شد تا سران اين كشورها دست به اقدامي اساسي در حفظ و بقاي خود بزنند. هم‌زمان با روي كار آمدن ريگان و اعلام سياست‌هاي او در مواجهه با كشورهاي خاورميانه، اين سياست‌ها مشوقي شد تا كشورها با مساعدت ايالات‌متحده، شورا را تشكيل دهند. مساعدت‌هايي كه امروزه با نام «روابط آمريكايي-عربي» هم‌چنان ادامه دارد.31

به‌زعم دولت‌هاي عربي منطقه، پيام و موج انقلاب اسلامي مي‌توانست مخالفت‌هاي داخلي ضد دولتي را در كشورهاي منطقه برانگيزد؛ مردم آن كشورها را در بهره‌مندي از مزاياي يك حكومت دموكراتيك تشويق نمايد؛ تفسيري جديد از اسلام و نوعي اسلام انقلابي را توسعه دهد؛ مباني مشروعيت آنان و حاميان خارجي‌شان را زير سؤال ببرد و حتي در تهييج دشمنان خارجي چون يمن‌جنوبي براي حمله به كشورهاي منطقه مؤثر باشد. از اين ‌جهت، وزراي دفاع شوراي همكاري خليج‌فارس در دومين اجلاس خود، تغيير قابل ‌ملاحظه‌اي در سياست‌هاي دفاعي خود به‌عمل آوردند و به‌موجب آن، ايران به‌عنوان نخستين سرچشمه تهديد عليه امنيت كشورهاي خليج‌فارس در نظر گرفته شد.32همه‌ي اين عوامل دست‌به‌دست هم دادند تا اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس، اقدام به خريدهاي سنگين تسليحات نظامي از كشورهاي غربي و در رأس آن‌ها ايالات‌متحده كنند. اين خريدها كه از بدو تأسيس شورا آغاز شده بود، با پايان جنگ تحميلي عراق عليه ايران شدت گرفت. خريد سلاح توسط عربستان در سال 2016 به بيش‌ترين ميزان خود در طي اين سال‌ها رسيد؛ كه رقمي برابر با 115 ميليون دلار برآورد شده است.33بر اساس تحقيقات انجام‌گرفته از سوي مؤسسه بين‌المللي مطالعات صلح استكهلم (SIPRI)، كشور ايالات‌متحده آمريكا بزرگ‌ترين كشور فروشنده سلاح است.34هم‌چنين ارقام حاكي از اين حقيقت هستند كه عربستان‌سعودي بزرگ‌ترين خريدار سلاح‌هاي آمريكا به‌حساب مي‌آيد.35

خريد تسليحات توسط كشورهاي عضو شورا

خريد تسليحاتي اعضاي همكاري خليج‌فارس در طي سال‌هاي اخير به‌شدت افزايش يافته است. در بين اين كشورها، پس از عربستان، امارات‌متحده‌عربي قرار گرفته است. مطالعات صلح استكهلم گوياي اين موضوع هستند كه «فروش اسلحه به كشورهاي حوزه خليج‌فارس در طول پنج سال گذشته بيش از هفتاد درصد افزايش را تجربه كرده است.»36

فروش سلاح از سوي ايالات‌متحده‌آمريكا از سوي همه‌ رؤساي‌جمهور دهه هشتاد تاكنون مورد تأييد قرار گرفته است. هم‌زمان با تأسيس شوراي همكاري خليج‌فارس در اوايل دهه هشتاد ميلادي، رونالد ريگان، رئيس‌جمهور وقت آمريكا، بزرگ‌ترين كمك تسليحاتي در تاريخ آمريكا را رقم زد. فروش هواپيماهاي آواكس (سيستم كنترل هشدار هوابرد) به عربستان‌سعودي توسط دولت ايالات‌متحده در زمان رونالد ريگان، به داستاني بحث‌برانگيز تبديل شد. چراكه اين فروش، بزرگ‌ترين فروش اسلحه به دولت‌هاي خارجي در تاريخ آمريكا بود. اين اقدام تنش‌زا در فضاي سياسي آمريكا، اعتراض اكثريت آمريكايي، سناتورهاي برجسته ايالات‌متحده، دولت اسرائيل و لابي اسرائيل را به‌همراه داشت. 37دولت اوباما هم اگرچه نتوانست اين ركورد ريگان را جابه‌جا كند؛ اما تلاش كرد تا حمايت كنگره را در كمك تسليحاتي به‌دست آورد. دولت اوباما از كنگره خواست تا بتواند آموزش نظامي و كمك بودجه آموزشي براي عربستان‌سعودي (حدود ده‌هزار دلار) در بودجه سالانه خود اعمال كند.38اگرچه ممكن اين رقم در مقايسه با خريدهاي اخير عربستان كم به‌نظر برسد؛ اما باعث مي‌شود تا آمريكا بتواند منافع خود را با فروش سلاح و اعتمادسازي بيش‌تر، تأمين كند. علاوه‌بر اين‌كه اين فرصت را خواهد داشت كه تخفيفي قابل‌توجه در آموزش نيروهاي نظامي خود داشته باشد.39

هزينه‌هاي نظامي اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس در مقايسه با ايران

هزينه‌هاي نظامي اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس در مقايسه با هزينه‌هاي نظامي ايران، بسيار بيش‌تر است. عربستان‌سعودي به‌تنهايي، چيزي حدود 5.5 برابر بيش‌تر از ايران صرف هزينه‌هاي نظامي خود كرده است. امارات‌متحده‌عربي هم تقريباً دو برابر كشور ايران در اين دوره هزينه كرده و در مجموع، شوراي همكاري خليج‌فارس بيش از 9 برابر ايران در تجهيزات نظامي خود هزينه كرده است. اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس، بين سال‌هاي 2004 تا 2008 از نظر هزينه كل در واردات اسلحه و دست‌رسي به سلاح‌هاي مدرن آمريكايي و اروپايي فعال بودند. هزينه صرف‌شده براي عربستان‌سعودي، به‌تنهايي دو برابر ايران بود و امارات‌ نيز چيزي بيش از هفت برابر بيش‌تر هزينه كرد.40

آمريكا و خاورميانه‌ متشنج

بعد از شكل‌گيري شوراي همكاري خليج‌فارس، تنش‌هاي موجود در خاورميانه بيش‌ازپيش افزايش يافت. عربستان‌سعودي و به‌تبع آن، ساير اعضاي شورا با پشتيباني آمريكا حمايت خود را از گروه‌هاي تكفيري - كه نمونه بارز آن داعش و القاعده است - ادامه داده‌اند41 و 42 و با تغذيه نظامي و پولي، در جهت ايجاد خاورميانه‌اي بي‌ثبات، حركت كرده‌اند. دولت اوباما سعي كرد تا با متقاعد كردن كنگره براي كمك‌هاي نظامي به اعضاي شوراي همكاري خليج‌فارس، از نفوذ ايران در منطقه جلوگيري كند.43 اين كمك‌هاي تسليحاتي باعث متشنج‌تر شدن خاورميانه شده است؛ اما اين سؤال مطرح مي‌شود كه آمريكا از خاورميانه‌اي بي‌ثبات چه نفعي مي‌برد؟!

واضح‌ترين دليل همكاري و حمايت ايالات‌متحده از شوراي همكاري خليج‌فارس و درنتيجه ناامني و بي‌ثباتي خاورميانه را مي‌توانيم در صحبت‌هاي هارولد براون، وزير دفاع اسبق آمريكا در سال 1980 پيدا كنيم. او اهداف تلاش‌هاي كشورش براي مداخله در امور سياسي خليج‌فارس را بر مبناي محورهاي تضمين دست‌رسي به عرضه نفت كافي، ايستادگي در مقابل گسترش و نفوذ شوروي، ايجاد ثبات در منطقه (تضمين امنيت اسرائيل) و توسعه فرآيند صلح خاورميانه (حفظ منافع اسرائيل) اعلام كرد.44 و 45

بر همين اساس، مي‌توانيم سياست‌هاي مداخله‌جويانه آمريكا را در درگيري‌هاي منطقه تحليل كنيم. سياست‌هايي كه با همراهي متحدان ايالات‌متحده در جهت خون‌ريزي بيش‌تر و غرق كردن منطقه در تنش‌هاي سياسي و نظامي به اهداف خود نزديك مي‌شود. جايي‌كه آمريكا، تسليحات خود را به كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس مي‌فروشد؛ نفوذ خود را در اين منطقه حساس، تثبيت مي‌كند و از اسرائيل حمايت‌هاي لازم را به‌عمل مي‌آورد.

پي نوشت ها:

1- http://www.nytimes.com/2012/01/05/world/middleeast/a-call-for-private-investment-in-gulf-health-care.html?_r=0

2-  http://www.wsj.com/articles/SB124285038025540481

3- http://www.auswaertiges-amt.de/EN/Aussenpolitik/RegionaleSchwerpunkte/NaherUndMittlererOsten/AL-GCC/Uebersicht_node.html

4- "Gulf Cooperation Council". Deutsch Federal Foreign Office. Retrieved 31 August2012.

5- فصل‌نامه‌ مطالعات خاورميانه (زمستان 1375)، ص 229 – 233

6- خليج‌فارس و نقش استراتژيك تنگه‌ هرمز، محمدرضا حافظ نيا، ص 73

7-  "US State Dept's Country Political Profile - Qatar"

8-  "US State Dept's Country Political Profile - Bahrain"

9- http://af.reuters.com/article/moroccoNews/idAFLDE7492I020110510

10- http://www.arabianbusiness.com/yemen-join-gcc-by-2015-57086.html

11- "GCC Members Consider Future of Union - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East". Al-Monitor. Retrieved 15 April 2015.

12-http://tabyincenter.ir/index.php/menu-examples/child-items-5/

13- "Saudi Arabia Seeks Union of Monarchies in Region." The New York Times, 14 May 2012.

14- "Gulf Union on agenda at annual GCC summit". http://english.alarabiya.net/. Al Arabiya News. 10 December 2013. Retrieved 20 August 2014

15- فصل‌نامه‌ مطالعات خاورميانه (زمستان 1375) ص 228 و 229.

16-  Khan, Mohsin S. (April 2009). The GCC Monetary Union: Choice of Exchange Rate Regime . Washington DC: Peterson Institute for International Economics. Retrieved 11 May 2009.

17-  Sturm, Michael; Siegfried, Nikolaus (June 2005). Regional Monetary Integration in the Member States of the Gulf Cooperation Council  Frankfurt am Main, Germany: European Central Bank. ISSN 1725-6534. Occasional Paper Series, No. 31. Retrieved11 May 2009.

18- http://www.imf.org/external/pubs/cat/longres.aspx?sk=16173.0

19-  "Gulf Currency" Retrieved 15 April 2015.

20-http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/04/oman-iran-gcc-saudi-security-economy-gulf.html

21- مباني رفتاري شوراي همكاري خليج‌فارس در قبال جمهوري اسلامي، بهمن نعيمي ارفع، ص 320؛

22- خليج‌فارس و مسائل آن، همايون الهي، ص 252؛

 23-خليج‌فارس و نقش استراتژيكي تنگه‌ هرمز، حميدرضا حافظ نيا، ص 71.

24- http://www.arabtimesonline.com/news/

25- http://www.arabnews.com/news/593931

26- http://susris.com/2014/12/11/gcc-supreme-council-summits-infographics/

27- http://listaka.com/top-10-almost-non-democratic-countries/

28- http://theantimedia.org/saudi-official-admits-saudi-arabia-supports-terrorism/

29- مباني رفتار شوراي همكاري خليج‌فارس در قبال جمهوري اسلامي، بهمن نعيمي ارفع، ص 54- 58

30- كتاب‌هاي تأليفي وزارت امور خارجه در مورد كشورها و كشورهاي خليج‌فارس بخش هشتم

31-http://ncusar.org/22-news/featured-news/29-the-gulf-cooperation-council-at-31-implications-of-trends-and-indications-for-gcc-and-us-interests

32- رويارويي انقلاب اسلامي و آمريكا، جميله كديور، ص 111 و 112

33. https://www.middleeastmonitor.com/20160908-report-obama-administration-arms-sales-offers-to-saudi-top-115bn/

34-https://www.sipri.org/media/press-release/2016/asia-and-middle-east-lead-rise-arms-imports-united-states-and-russia-remain-largest-arms-exporters

35- http://edition.cnn.com/2016/05/24/politics/us-arms-sales-worldwide

36-https://www.theguardian.com/world/2015/mar/16/weapons-sales-gulf-states-up-70-per-cent-drones

37-http://www.nti.org/analysis/articles/saudi-rattles-its-saber/

38-https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33533.pdf

39-http://www.derechos.org/peace/syria/doc/usasau1.html

40- https://www.csis.org/analysis/military-spending-and-arms-sales-gulf

41- http://www.globalresearch.ca/america-created-al-qaeda-and-the-isis-terror-group/5402881

42-http://www.globalresearch.ca/the-isis-islamic-terrorists-are-supported-by-the-us-israel-and-saudi-arabia/5396171

43-http://www.globalresearch.ca/the-isis-islamic-terrorists-are-supported-by-the-us-israel-and-saudi-arabia/5396171

44- http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&id=227

45-https://www.brookings.edu/testimonies/u-s-policy-toward-a-turbulent-middle-east/