پایان خوش سرشماری الکترونیکی

رقمی که حداقل تا میانه مهلت سرشماری الکترونیکی کسی پیش‌بینی نمی‌کرد محقق شود و بررسی روند شرکت مردم در سرشماری نشان می‌دهد که گر چه در ابتدای امر میزان مشارکت مردم در سرشماری اندک و ناامید کننده بود ولی با رسیدن به انتهای مهلت سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ میزان مشارکت در روند صعودی قرار گرفت و با دو بار تمدید مهلت شرکت افراد جامعه حضور آن‌ها در سرشماری، پیش‌بینی‌ها را با توجه به ضریب نفوذ ۴۵ درصدی در ایران محقق کرد.

سرشماری سال ۱۳۹۵ در مرحله گذار از مرحله سنتی به مرحله ثبتی مبنا قرار دارد و با توجه به این سرشماری اولین سرشماری الکترونیکی در ایران محسوب می‌شود. شاید به همین دلیل و با توجه به تجربه کشورهای مختلف در این زمینه بتوان آن را نمونه نسبتا موفقی در سرشماری الکترونیکی به حساب آورد، البته نباید از این نکته هم غافل ماند که بسیاری از کشورها، الکترونیکی کردن پروسه‌های سرشماری را بسیار زودتر از ایران شروع کرده‌اند. مثلا درست است که کره جنوبی در اولین سرشماری الکترونیکی خود توانست یک درصد مشارکت مردم را با خود همراه کند، ولی باید در نظر داشت که اولین سرشماری الکترونیکی این کشور در سال ۲۰۰۶ یعنی ۱۰ سال پیش انجام شده است و در عوض دومین سرشماری الکترونیکی این کشور که در سال ۲۰۱۴ انجام شد این کشور توانست ۴۸ درصد از جمعیت را در سرشماری الکترونیکی با خود همراه کند.

 جوایزی برای سرشماری

مرکز آمار ایران که متولی سرشماری الکترونیکی در ایران به حساب می‌آید برای تشویق مردم به جهت شرکت در سرشماری سال ۱۳۹۵ جوایزی هم در نظر گرفته بود. ۱۰۰۰ جایزه یک میلیونی به همراه دو گیگ اینترنت رایگان برای تمامی کسانی که در سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ شرکت کرده‌اند جوایزی بود که مرکز آمار ایران برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفت. جوایزی که اگر تاثیری هم داشت احتمالا فقط برای برخی استان‌ها بود همچنانکه آخرین اطلاعات نشان می‌دهد استان‌هایی مانند تهران، همدان، خوزستان و... تا آخرین روز سرشماری به حد پیش‌بینی شده خود نرسیدند.

 تاثیر سرشماری الکترونیکی بر اتلاف منابع مالی

منابع در نظر گرفته شده برای سرشماری الکترونیکی نزدیک به ۱۳۰ میلیارد تومان بود. موضوعی که طبق گفته عادل آذر رئیس پیشین مرکز آمار ایران با سختی فراهم شد و با توجه به کاهش درآمدهای دولت پیش بینی رئیس پیشین این بوده  که دولت از اساس قادر به تامین منابع مالی سرشماری سال ۱۳۹۵ نشده و این سرشماری به سال ۱۳۹۶ موکول شود با این همه ظاهرا محمد باقر نوبخت رئیس سازمان مدیرت و برنامه‌ریزی که مرکز آمار ایران زیر مجموعه این سازمان محسوب می‌شود دستور داده است که از ردیف بودجه خود سازمان منابعی را برای سرشماری سال ۱۳۹۵ تخصیص دهند که این سرشماری به تعویق نیفتد.

با این مقدمه می‌توان به این نکته پرداخت که احتمالا علاوه بر افزایش دقت در ارایه اطلاعات، مهم‌ترین فواید شرکت مردم در سرشماری الکترونیکی را بتواند جلوگیری از اتلاف منابع مالی و انرژی نیروی انسانی در این جریان معرفی کرد. طبیعتا وقتی می‌توان در سرشماری الکترونیکی بدون نیاز به نیروی انسانی واسطه و با صرف زمان ۱۰ دقیقه‌ای شرکت کرد، نباید با شانه خالی کردن از انجام این وظیفه قانونی، هزینه‌هایی مضاعف و بیهوده‌ای را بر بودجه کشور تحمیل کرد. موضوعی که البته نیاز به افزایش سرمایه اجتماعی مرکز آمار و اعتماد مردم به این سازمان و البته ارایه برنامه‌های آگاهی بخش در این زمینه دارد. از این منظر شاید بتوان قسم جلاله رئیس مرکز آمار ایران در جریان سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ را  مبنی بر اینکه اطلاعات مردم را به سازمان هدفمندی نمی‌دهد و سفرهای استانی وی و معاونانش را در این مدت از جمله اقدامات مسئولان مرکز آمار برای افزایش استقبال مردنم از سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ دانست که ظاهرا با توجه به مشارکت ۴۵ درصدی تا حدی تاثیر گذار بود و این امیدواری هم وجود دارد که با توجه به رویکرد رئیس جدید این سازمان مبنی بر پاسخگویی به رسانه‌ها و شفاف‌سازی، در سال‌های آینده اعتماد مردم به  تولیدات آماری  مرکز آمار ایران و اقدامات این سازمان در جهت منافع ملی افزایش یابد.

کمتر از یک ماه تا پایان سرشماری حضوری

از روز ۲۸ مهر ماه توامان با تمدید سه روزه سرشماری الکترونیکی، سرشماری حضوری نیز آغاز شده و شرکت‌کنندگان در سرشماری الکترونیکی با ارایه کد آماری که در جریان ثبت نام الکترونیکی دریافت کرده‌اند، دیگر نیازی به پر کردن برگه‌های سرشماری ماموران ندارند و کسانی که در سرشماری الکترونیکی شرکت نکرده‌اند در این مرحله باید اطلاعات خانوار خود را در اختیار ماموران سرشماری قرار دهند. جا ماندگان از این مرحله نیز فرصت دارند تا در مرحله بعدی اطلاعات خود را از طریق تلفن به ماموران سرشماری ارایه کنند.

طبق وعده رئیس مرکز آمار ایران انتظار و پیش‌بینی بر این است که حتی یک نفر نیز از سرشماری سال ۱۳۹۵ جا نماند. حالا باید منتظر ماند و دید تا با تدابیر این سازمان در انتهای مهلت مراحل مختلف سرشماری، مرکز آمار ایران قادر به پوشش تقریبا تمامی جمعیت کشور در سرشماری سال ۱۳۹۵ خواهد بود یا خیر.