هیچ ظریف...

به گزارش پایگاه 598، پس از حسن روحانی حالا محمدجواد ظریف هم در نیویورک به تشریح بدعهدی‌های آمریکا در عمل به تعهداتش در برجام می‌پردازد. حسن روحانی در آخرین سفر به سازمان ملل به عنوان رئیس دولت یازدهم، هم در نطق خود در مجمع عمومی و هم در نشست خبری پس از آن به تشریح بدعهدی‌های آمریکا در اجرای تعهداتش در برجام پرداخت و از دولتمردان آمریکایی گلایه کرد. 

به گزارش «وطن امروز»، محمدجواد ظریف نیز که همچنان در نیویورک به سر می‌برد، در شورای روابط خارجی آمریکا، جزئیات قابل تاملی را از رفتار دولت آمریکا در قبال برجام مطرح کرده است. او که یک سال قبل از توافق بر سر برجام، در شورای روابط خارجی آمریکا درباره اثرات برجام بر وضعیت جریان سیاسی متبوع خود مطالب و سفارشاتی را مطرح کرده بود، حالا 8 ماه پس از برجام از برنامه‌ریزی دولت باراک اوباما برای جلوگیری از اثرگذاری برجام در اقتصاد ایران گفته است. ظریف در گفت‌وگو با فرید زکریا که مجری برنامه حضور او در اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا بود، گفت دولت باراک اوباما اگرچه به تعهدات خود در برجام روی کاغذ عمل کرده است اما در عمل مانع از سرگیری همکاری بانک‌های بزرگ دنیا با ایران می‌شود.

وزیر امور خارجه تصریح کرد به خاطر بدعهدی آمریکایی‌ها اکنون هیچ بانک بزرگ اروپایی با ایران همکاری نمی‌کند. ظریف همچنین گفت اعضای کابینه باراک اوباما در سفر به اروپا، شرکت‌های اروپایی را از تجارت با ایران منصرف می‌کنند. او سپس تصریح کرد به واسطه رفتار آمریکا در پسابرجام، بخش بیشتری از مردم ایران نسبت به این کشور بی‌اعتماد شده‌اند.  فرید زکریا، مجری این برنامه گفت آمریکا می‌گوید ایران به تعهداتش پایبند مانده در صورتی که ایران می‌گوید آمریکا به برجام پایبند نبوده است. ظریف در پاسخ به سوال زکریا مبنی بر اینکه «واقعیت چیست» تصریح کرد این توافق، توافقی بر سر مساله هسته‌ای بوده و به مسائل دیگر، به دلیل اینکه تاریخ روابط ایران و آمریکا بسیار پیچیده است، پرداخته نشده است. وزیر امور خارجه سپس گفت آژانس پایبندی ایران به تمام مفاد این توافق هسته‌ای را تایید کرده و آمریکا هم این موضوع را رد نمی‌کند. وی سپس گفت آمریکا هم تا آنجا که مساله به متن سند امضا شده توسط رئیس‌جمهور و وزیر خارجه این کشور مربوط می‌شود به تعهداتش پایبند مانده است.

ظریف سپس گفت: «اما آنجا که مساله مربوط به اجرای واقعی این توافق است- چون تغییر دادن فضای بین‌المللی که از اقدامات آمریکا هراسان است مستلزم انجام اقدامات بسیار است- پاسخگویی به این سوال دشوارتر است». وزیر امور خارجه در توضیح بیشتر اضافه کرد بانک‌های بین‌المللی قبلاً به دلیل نقض تحریم‌های ایران با رقم‌های سنگینی جریمه شده‌اند و اکنون به همین دلیل، از بازگشت به ایران هراس دارند. ظریف گفت نتیجه این هراس این شده که 8 ماه بعد از اجرای توافق هسته‌ای، هیچ بانک بزرگ اروپایی، مبادله با ایران را آغاز نکرده است. وزیر امور خارجه سپس از مانع‌تراشی دولت آمریکا در مبادلات شرکت‌های خصوصی با ایران هم انتقاد کرد. وی گفت: «اینها شرکت‌های خصوصی هستند که در حال انجام مبادلات خصوصی هستند ولی 7-6 ماه طول کشید که دولت آمریکا به شرکت ایرباس مجوز فروش 17 فروند هواپیما از بین 100 هواپیمای مورد درخواست ایران را بدهد».

فرید زکریا در ادامه از ظریف پرسید: «براساس آنچه شنیده‌ام و افرادی که با آنها صحبت کرده‌ام این توافق در ایران چندان محبوب نیست و روحانی و خود شما هم به اندازه زمان بعد از توافق محبوب نیستید، چون این احساس وجود داشت که این توافق قرار است اوضاع را تغییر دهد و در زندگی مردم بهبود ایجاد کند. آیا مشکلی که در اینجا هست، این است که- آنطور که بعضی منتقدان می‌گویند- شما به مردم وعده سرخرمن دادید و این اتفاق نیفتاد یا اینکه شما فکر می‌کنید این موانعی که آمریکا باقی گذاشته باعث می‌شود برخورداری اقتصاد ایران از مزایای تخفیف تحریم‌ها دشوار باشد؟» ظریف در پاسخ به این سوال ادعا کرد: «هنوز هم اکثریت مردم ایران از این توافق حمایت می‌کنند و این موضوع، در نظرسنجی‌های مختلف به اثبات رسیده است». وزیر امور خارجه در ادامه با تصریح بر اینکه این نظرسنجی‌ها را نه ایران، بلکه دانشگاه مریلند آمریکا انجام داده گفت اکنون بخش زیادتری از مردم ایران به آمریکا بی‌اعتمادند. ظریف گفت مردم ایران، مشکل را در عدم پایبندی آمریکا به تعهداتش می‌بینند نه در اینکه دولت کشورشان به آنها «وعده سر خرمن» داده است.

وی گفت: «ما به آنها (مردم ایران) گفتیم که این (توافق هسته‌ای) موانع تجارت ایران با بقیه کشورهای دنیا را برمی‌دارد. ما هرگز به آنها نگفتیم برجام، تحریم‌های اولیه‌ای را که آمریکا علیه معامله آمریکایی‌ها با ما دارد بر‌می‌دارد». ظریف تصریح کرد: این کنگره آمریکاست که مبادلات با ایران را ممنوع کرده و به همین دلیل هم اعتقاد ایران این بوده که رفع تحریم‌های اولیه علیه ایران غیرممکن است. ظریف اضافه کرد: «باور ما این بود و هنوز هم همین است که ایالات متحده نباید در تعامل اقتصادی ما با سایر کشورهای جهان مانع‌تراشی کند». چیزی که ما می‌شنویم این است که وقتی آمریکایی ها - هم دولت این کشور و هم سازمان‌های متعدد در آمریکا- به اروپا می‌روند، به جای اعتمادبخشی به شرکت‌ها مبنی بر اینکه تجارت با ایران مشکلی ندارد آنها را از این کار منصرف می‌کنند». 

وزیر امور خارجه سپس به سوال فرید زکریا درباره آتش‌بس سوریه و موثرترین راه برای ایجاد آن پاسخ داد. ظریف درباره دلایل عدم دوام آتش‌بس سوریه گفت هیچ‌یک از طرفین درگیر در این کشور درک روشنی از آینده مورد انتظار سوریه ندارند. وی همچنین از تأکید طرف‌ها در سوریه بر «راه‌حل‌های جمع صفر» برای پایان دادن به بحران این کشور انتقاد کرد. ظریف همچنین گفت: «من فکر می‌کنم مشکل در سوریه این است که بسیاری از بازیگران، کماکان اعتقاد دارند (بحران این کشور) راه‌حل نظامی دارد».

رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین خاطرنشان کرد بسیاری از بازیگران کماکان معتقدند می‌توانند برای به دست آوردن امتیاز، با برگ گروه‌های افراطی «بازی» کنند.  ظریف در ادامه درباره نقش عربستان در بحران سوریه گفت همان‌طور که در مقاله‌اش در نیویورک‌تایمز تصریح کرده «عربستان سعودی باید بخشی از راه‌حل در سوریه باشد». وی خاطرنشان کرد مسائل منطقه را نمی‌توان با کنار گذاشتن دیگران حل کرد. ظریف گفت این «دقیقاً بر خلاف فلسفه سعودی‌هاست که می‌خواهند ایران را از هر توافقی در منطقه کنار بگذارند». محمدجواد ظریف درباره یادداشتی که عادل الجبیر، همتای عربستانی‌اش بعد از مقاله وی در نیویورک‌تایمز نوشت هم اظهارنظر کرد.

وی گفت: «اول از همه اینکه، متأسفانه یادداشت همتای عربستانی من، تکرار ادعاهای تاریخی قدیمی بود. شما هیچ چیز جدیدی در مقاله ایشان نمی‌بینید، در حالی که هر چیزی که من در مقاله‌ام گفتم مربوط به همین امروز است». ظریف گفت: «مشکل امروز ما این است که آنها دارند از افراط‌گرایی حمایت می‌کنند به این امید که بتوانند اذهان را از ناتوانی دولت کشورشان در پرداختن به مشکلات، تشویش‌ها و آرمان‌های جوانان عرب به سمت یک دشمن ساختگی و تصوری که شیعیان یا ایرانی‌ها باشند، منحرف کنند».  وزیر امور خارجه به سوال فرید زکریا درباره اظهارات دونالد ترامپ، نامزد حزب جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نیز پاسخ داد. ترامپ پیش از این گفته بود در صورتی که قایق‌های ایرانی به ناوهای آمریکایی نزدیک شوند، به آنها شلیک خواهد کرد. ظریف گفت: «سربازها و ملوان‌های ما چندین مایل از سواحل ما فاصله دارند. نیروهای شما آمریکایی‌ها چندین هزار کیلومتر فاصله دارند. بعد وقتی قایق‌های ما به آنها می‌گویند وارد آب‌های داخلی ما نشوید، ناراحت می‌شوند». ظریف گفت: «ما با آمریکا روابط عاشقانه نداریم. ما 34 سال مشکل با آمریکا داشته‌ایم. در نظر بگیرید که یک ناو جنگی یا یک هواپیمابر عظیم‌الجثه در حال نزدیک شدن به آب‌های شما باشد. آب‌های شما! درباره خلیج مکزیک یا هر جای دیگر صحبت نمی‌کنیم. بحث خلیج‌فارس است».

ولی حالا چرا؟
اظهارات محمدجواد ظریف درباره بدعهدی آمریکایی‌ها در اجرای تعهدات برجامی خود نشان‌دهنده برنامه‌ریزی دولت باراک اوباما برای جلوگیری از اثرگذاری مثبت برجام در اقتصاد ایران است. آنگونه که محمدجواد ظریف درباره رفتار دولتمردان آمریکایی در قبال تعهدات برجام سخن گفته، به‌رغم اجرای تعهدات ایران در برجام و تعطیلی و توقف بخش عظیمی از برنامه هسته‌ای کشورمان، آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند تا شرایط اقتصادی و تجارت جهانی با ایران به دوران قبل از تحریم‌ها بازنگردد. به اعتقاد کارشناسان اظهارات صریح روحانی و ظریف در نیویورک درباره بدعهدی آمریکایی‌ها و عمل نکردن آنها به تعهدات‌شان در برجام از چند زاویه قابل بررسی است.  نخست آنکه این اظهارات بیش از گذشته درستی سخن منتقدان درباره «غیرقابل اعتماد بودن آمریکا» را نشان داده است و این در شرایطی است که تا پیش از این وقتی همین گلایه‌های مطرح شده توسط روحانی و ظریف از سوی منتقدان مطرح می‌شد، پاسخ مودبانه‌ای از سوی دولت دریافت نمی‌شد. به عبارتی دولت واکنش نجیبانه‌ای به طرح انتقاداتی که اکنون از سوی خود رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه مطرح می‌شود، نشان نداد.  برخی کارشناسان نیز طی روزهای اخیر درباره موضوعیت نداشتن انتقادات روحانی و ظریف مطالبی را مطرح کرده‌اند. به اعتقاد این کارشناسان، روحانی و ظریف خود از عوامل اصلی دچار شدن برجام به چنین وضعیتی هستند. اگر در روزهای انشای برجام، توصیه‌های کارشناسان داخلی برای گرفتن تضمین‌های محکم برای اجرای تعهدات طرف مقابل شنیده می‌شد، حالا عاملان برجام مجبور به خواهش از طرف مقابل برای اجرای تعهداتش نبودند. اگر آمریکایی‌ها اکنون حاضر به اجرای تعهدات خود در برجام نیستند و تاسف‌آور‌تر اینکه به گفته مقامات دولتی، سنگ‌اندازی‌های آنان ناقض برجام هم نیست، این نشان‌دهنده ضعف مذاکره‌کنندگان ایرانی در نداشتن تدبیر در نگارش متن برجام است. به عبارت دقیق‌تر، خودکرده را تدبیر نیست!