جزئيات جديدترين كشف يك گورستان «عصر آهن» در ايران

وي افزود: به دليل تمركز و ميزان رسوب گذاري بالا در حاشيه قره تپه عمق بيشتر اين گمانه ها از چهار متر (با عمق حداقلي 1.70و عمق حداكثري 6 متر) تجاوز كرد.

اين باستان شناس اظهار داشت: با توجه به كاوش در اين گمانه ها و يافته هاي به دست آمده از آنها، عرصه مشهود قره تپه از 8.6هكتار به بيش از  25 هكتار در زير لايه هاي رسوبي دشت افزايش يافت.

به گفته ده پهلوان، عرصه نامشهود به خوبي نشانگر اين است كه محوطه در جهت شمال شرقي به جنوب غربي توسعه داشته است.

وي  با بيان اينكه لايه هاي رسوبي در گمانه ها به خوبي مورد كاوش ، ارزيابي و بررسي قرار گرفتند تصريح كرد : لايه هاي رسوبي دشت ارتباط معنا داري با يكديگر دارند و جهت شيب لايه هاي رسوبي و شدت آنها به خوبي ديده مي شود.

اين باستان شناس گفت: در روزهاي آينده اين لايه هاي رسوبي توسط استادان رسوب شناسي دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران مورد ارزيابي و شناسايي دقيق تري قرار خواهند گرفت.

وي يكي از شواهد مهمي كه در پروژه تعيين عرصه و حريم قره تپه سگز آباد به دست آمد  را  مداركي از يك تدفين و يا گورستان عصر آهن 1 يا 2 در حاشيه شرقي تپه و به فاصله 80 متري از عرصه اعلام كرد كه كاملا مشهود است.

وي يكي از دستاوردهاي اين پروژه را افزايش عرصه تپه تا بيش از 25 هكتار ذكر كردو افزود: در حاشيه شرقي آثار و شواهدي از يك گورستان عصر آهن به دست آمد.

ده پهلوان يكي ديگر از دستاوردهاي اين پروژه را كاوش در لايه هاي رسوبي دانست كه بر روي لايه هاي متاخر قره تپه نهشت يافته اند و بررسي و ارزيابي دقيق آنها مي تواند به باستان شناسان  در شناخت شرايط محيطي و اقليمي دوران متاخر محوطه كمك شاياني كند.

وي اظهاراميدواري كرد در كاوش هاي آينده و با تمركز بيشتر بر حاشيه قره تپه بتوان  به درك بيشتري از لايه هاي متاخر عصر آهن در اين محوطه  رسيد و به اين پرسش كه آيا گور كشف شده نشان از يك گورستان جديد در شرق تپه دارد يا تنها يك گور منفرد است پاسخ داد.

ده پهلوان گفت: با وجود  اينكه كاوش در محوطه هاي قره تپه و قبرستان وارد دهه ششم خود شده است، متاسفانه تا كنون و به دلايل نامشخص، عرصه آنها به طور دقيق و در يك گمانه زني هدفمند مشخص نشده بود.

غارت محوطه هاي تاريخي

اين باستان شناس افزود: قرار گرفتن محوطه‌ها در ميانه اراضي كشاورزي و غارت گسترده آنها در سال‌هاي گذشته و به ويژه پس از زلزله ويرانگر سال 1341 بوئين زهرا و همچنين نبود حفاظت اصولي از ساختارهاي كشف شده از كاوش‌ها، آسيب‌هاي جبران ناپذيري بر پيكره آنها وارد شده است.

ده پهلوان گفت: نكته اميدوار كننده اين است كه در كاوش و گمانه زني صورت گرفته به منظور تعيين عرصه اين محوطه، بخش بزرگ و دست  نخورده اي از آن كشف شد كه مي توان با برنامه ريزي هدفمند، علاوه بر كاوش اين بخش ها، برنامه هايي براي حفاظت اصولي از آن پيش بيني كرد.

وي اظهار داشت: تبديل اين محوطه  به يك سايت موزه باستان شناسي يكي از مناسب ترين گزينه ها است كه در دستور كار پژوهشكده باستان شناسي پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري و ميراث فرهنگي قزوين نيز قرار گرفته و برنامه تعيين عرصه و حريم اين محوطه در همين راستا صورت گرفته است.

دشت قزوين و تحولات باستان شناسي

به گزارش پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري ، ، دشت قزوين در شمال غربي فلات مركزي ايران قرار دارد. از شمال به دامنه هاي جنوبي كوه هاي البرز، از غرب به ارتفاعات موازي چرگر و مناطق طارم، منجيل و زنجان و از جنوب به ارتفاعات رامند (رحمان) محدود مي‌شود.

اين دشت يكي از دشت هاي طبيعي ـ فرهنگي است كه به موازات فرهنگ هاي پيش از تاريخ و (رويدادي هاي دوران تاريخي) ديگر نقاط فلات ايران تحولات باستان شناسي خاص خود را پشت سر گذاشته و در جريان ارتباط فرهنگي با مناطق پيراموني، شواهدي از روابط فرهنگي درون و برون منطقه اي را در خود بر جاي نهاده است.

دو عامل اصلي و مهم در دنياي باستان و حتي امروز، دشت قزوين را براي اجتماعات مستقر در فلات ايران مساعد ساخته است.

نخست آن كه اين دشت از نظر حاصلخيزي داراي ظرفيت فوق العاده اي است و اين ويژگي براي استقرار اجتماعات اوليه در دوران آغاز كشاورزي براي مردمان پيش از تاريخ و دنياي باستان بسيار مناسب بوده است.

عامل مهم ديگر، وضعيت خاص جغرافيايي اين دشت است كه در دامنه هاي جنوبي البرز و حاشيه شمال كوير مركزي ايران واقع شده و داد و ستد و ارتباط در دنياي باستان بين تمدن هاي شرق و غرب به ناچار از اين تنها رهگذر مساعد و قابل زندگي انجام مي گرفته است و بي شك محوطه هاي پيش از تاريخي، تاريخي و اسلامي بسياري در اين دشت شكل گرفته اند.

تپه سگزآباد در حدود 7 كيلومتري شمال شهر كوچك سگزآباد از توابع شهرستان بوئين زهرا و در مسير نزديكي مسير بوئين زهرا به قزوين و بوئين زهرا به تاكستان در دشت موسوم به دشت قزوين قرار گرفته و در ميان مردم بومي به قره تپه شهرت دارد.

با توجه به نقشه برداري هاي انجام گرفته در سال 1387، اين تپه در جهت شمال شرقي به جنوب غربي قرار گرفته است و بخشي از اين تپه كه نمايان است داراي 400 متر طول و 270 متر عرض است و بين 5 تا 7 متر نسبت به زمين هاي پيراموني ارتفاع دارد.

اين تپه يكي از سه تپه پيش از تاريخي است كه توسط دكتر عزت ا.. نگهبان براي كاوش هاي آموزشي دانشجويان گروه باستان شناسي دانشگاه تهران انتخاب و از سال 1349 تا كنون توسط گروه باستان شناسي  دانشگاه تهران مورد كاوش قرار گرفته است.

اين تپه به شدت در اثر كاوش هاي غير مجازتخريب شده، دكتر ملك شهميرزادي اين حفاري هاي غير مجاز را كه لايه ها و آثار فرهنگي تپه سگزآباد را حتي تا عمق 6 متري از سطح دشت، مضطرب و نابود كرده است چنين توصيف مي كند:"اكثر اين گودال ها تا حدود 6 متر از سطح تپه حفر شده بودند.در برخي موارد اين گودال هاي نامنظم به وسيله ي تونل هايي به هم ارتباط داده شدند. اين تونل ها معمولا در لايه هايي ديده مي شوند كه از آنها اشياي برنزي بيشتري به دست مي آيد. ريزش برخي از اين تونل ها وضعيت گمراه كننده اي به محل داده بود."

ظاهرا اين كاوش هاي غيرمجاز پس از زلزله ي 1341 بوئين زهرا،  ركود فعاليت هاي كشاورزي و فقر گسترده  روستاييان شدت گرفته است.

پيشينه كاوش هاي باستان شناسي
پيشينه كاوش هاي باستان شناسي انجام گرفته در دشت قزوين را به طور مختصر بدين صورت مي توان بر شمرد:
هيأت بلژيكي، پيش از كاوش هاي 1349 دانشگاه تهران، حفر گمانه هاي كوچك (طبق گزارش دكتر نگهبان).
هيأت ژاپني، پيش از كاوش هاي 1349 دانشگاه تهران، حفر گمانه هاي كوچك (طبق گزارش دكتر نگهبان).
كاوش امير ماهاني، رئيس وقت اداره فرهنگ و هنر قزوين، در سال 1347.
كاوش هاي گروه باستان شناسي دانشگاه تهران، از سال 1349 تا سال 1356 به سرپرستي دكتر عزت الله نگهبان در قالب 8 يا 9 فصل كاوش
كاوش هاي گروه باستان شناسي دانشگاه تهران، از سال 1376 تا سال 1378 به سرپرستي دكتر حسن طلايي در قالب 3 فصل.
كاوش هاي گروه باستان شناسي دانشگاه تهران، در سال 1387، به سرپرستي دكتر كمال الدين نيكنامي و همكاري حجت دارابي، 1 فصل.
كاوش هاي گروه باستان شناسي دانشگاه تهران، در سال 1388، به سرپرستي دكتر كمال الدين نيكنامي و همكاري دكتر حسن فاضلي و حسين عزيزي، 1 فصل.
كاوش هاي گروه باستان شناسي دانشگاه تهران، در سال 1389، به سرپرستي دكتر سيما يداللهي و همكاري حسين عزيزي، 1 فصل.