نبایدهای اقتصاد مقاومتی/ پاشنه آشیلی به‌نام وابستگی به سرمایه گذاری خارجی

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، اتفاقات چند سال اخیر در کشورهایی که متکی به سرمایه گذاری خارجی بوده اند عبرتهای زیادی به سیاست گذاران اقتصادی دنیا می دهد. با نگاهی به سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ملاحظه می شود که سرمایه گذاری خارجی وزن بسیار پایینی در این سیاستها دارد و تاکید اصلی بر سرمایه های مالی و انسانی داخلی است تا منجر به تقویت تولید ملی گردد. البته این به معنی نفی سرمایه گذاری خارجی و نقش آن در رشد اقتصادی کشورها نیست بلکه وابسته شدن کشور به آن می تواند تهدیدی برای اقتصاد و امنیت ملی به حساب بیاید.

روزنامه انگلیسی فایننشیال تایمز، با استناد به گزارش بانک جهانی، پنج کشور ترکیه، مکزیک، آفریقای جنوبی، اندونزی و کلمبیا را در سال 2015 به دلیل وابستگی بیش از حد به جریان ورود سرمایه گذاری های خارجی به عنوان پنج کشور با بازار شکننده در جهان معرفی کرده است. بر اساس این گزارش، پنج کشور مزبور که به عنوان «پنج شکننده» نامگذاری شده اند، وقتی که سرمایه گذاران خارجی از بازارهای در حال ظهور فرار کردند  بدترین ضربه را طی بحران سال 2013 متحمل شدند. در این بررسی ترکیه و آفریقای جنوبی هر دو با عدم تعادل خارجی و ریسک سیاسی قابل توجهی روبرو هستند. هند با اینکه در سال 2013 جزو 5 کشور شکننده بود اما با اصلاحات ساختاری از این لیست خارج شده است. (1)

سرمایه گذاری خارجی به تنهایی نمی تواند پیشرفت واقعی اقتصادی ایجاد کند چرا که در بسیاری از موارد شرکت های خارجی آنچه را که قرار بود در خارج از یک کشور تولید کرده و به آن صادر کنند را با سرمایه‌گذاری در داخل آن کشور تولید کرده و تنها چیزی که کشور میزبان دریافت می کند، اشتغال ایجاد شده خواهد بود. البته در بند 10 سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی شرط سرمایه گذاری خارجی را صادرات عنوان کرده تا علاوه بر اشتغال ایجاد شده، ارز حاصل از صادرات نیز عاید کشور شود.

آنتونی پارسونز آخرین سفیر انگلیس در ایران قبل از انقلاب در کتاب غرور و سقوط خود در مورد سرمایه گذاری در ایران خطاب به بازرگانان انگلیسی چنین می نویسد: ایران یکی از کشورهای جهان سوم است ... اگر شما می خواهید در اینجا کار کنید باید این ریسک را بپذیرید. بنابراین اولین کاری که اینجا می کنید اینست که تا میتوانید کالاهایتان را بفروشید و فقط در صورتی سرمایه گذاری کنیدکه برای فروش کالایتان چاره ای جز این کار نداشته باشید. اما اگر مجبور باشید در اینجا سرمایه گذاری کنید به میزان حداقل ممکن سرمایه گذاری نمایید و صنایعی را انتخاب نمایید که قطعات و لوازم آن از انگلستان وارد شود – مانند صنایع مونتاژ که در واقع سوارکردن قطعات صادراتی انگلیسی در ایران است.(2)

یکی از مواردی که استدلال موافقان ورود سرمایه گذاری های خارجی است، ورود علوم و فنآوری های جدید به یک کشور است، که تجربه چند ده ساله بعد از انقلاب در حوزه های مختلف از جمله در بخش نفت نشان داده است در بسیاری از موارد شرکت ها و سرمایه گذاران با انتقال سرمایه خود به کشور، علم و فنآوری جدیدی را به کشور منتقل نکرده اند و جالب اینکه الان هم مجددا به دنبال ورود این شرکتها به بخش نفت خود هستیم. همچنین پیشرفتهای کشور در زمینه تجهیزات پزشکی ، هسته ای، نانو، هوافضا، پهباد ، موشکی و سایر عرصه های نظامی، نشان می دهد که تکیه به توان داخلی عامل اصلی در رشد علمی و صنعتی کشور است.

 'جین کوکانگ 'مدیر عامل اسبق شرکت سامسونگ در کتاب خاطرات خود در خصوص دستیابی به فناوری های خارجی اینگونه می نویسد: سامسونگ با شرکت سازنده تلفن بل در بلژیک موافقت نامه ای را برای انتقال فناوری بست که کره را به فناوری سیستم های سویچینگ الکترونیک با استفاده از قطعات آنها وارد نمود. ... مانع بزرگ بر سر راه ما شرکت طرف قرارداد بود که فناوری نرم افزاری را منتقل نمی کرد. از این رو از نیروهای خودمان خواستم که به اصول فنی آن دست بیابند. از مدیران بالاخره تعدادی ما با تیمی متشکل از دهها نفر قادر به کشف آن شدند.(3)

یکی دیگر از استدلالهای موافقان سرمایه گذاری خارجی کمبود سرمایه در داخل کشور عنوان می شود در حالی که همیشه یکی از مشکلات اقتصاد ایران وجود سرمایه های سرگردان مردم و سپرده های آنها نزد سیستم بانکی است. بنابر این می توان با مدیریت و ساماندهی این سرمایه ها، آنها را به سمت بخش تولید هدایت کرد.

دفاع از سرمایه گذاری خارجی، در وضعیتی که سرمایه گذاری داخلی با مشکلات عدیده ای مواجه است، قابل قبول نیست. مشکل اصلی کشور موانعی است که بر سر راه سرمایه گذاری وجود دارد. تا این زمینه فراهم نشود، اصرار بر جلب سرمایه خارجی فقط فرصتها و امکانات داخلی را از بین خواهد برد.


1- August 13, 2015
2- غرور و سقوط، آنتونی پارسونز ترجمه منوچهر راستین، انتشارات هفته، ص 30
3- رشد صنعت در کره، جین کوانگ ترجمه علی دهباشی، نشر شهاب ثاقب، ص 28