شرایط کنونی انقلاب بسیار پیچیده و حساس به نظر میرسد. از یک سو صف طویل جبهه دشمنان انقلاب دیده میشود که شامل همه دنیاپرستان، قدرتطلبان و جنایتکاران سرتاسر عالم است. تقابل این جبهه با جمهوری اسلامی به قدری نامتقارن است که مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی) آن را با شرایط مدینهالنّبی در زمان جنگ احزاب مقایسه میکند. اصلیترین حربه این جبهه، نفوذ فکری و سیاسی است که تغییر در باورها و رفتارهای انقلابی مردم و مسئولان را هدف قرار داده است. از دیگر سو، صف جاماندگان از قطار انقلاب دیده میشود که هم بهواسطه دلبستگی به دنیا و خستگی از راه مبارزه و هم ترس از هیمنه دشمن، با هم متحد شده و به دنبال تحریف مکتب امام(ره) و راه و رسم اصیل انقلاب هستند.
در این شرایط خطیر و فتنهگون، مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی) از حدود یک سال پیش تاکنون در سخنرانیهای مختلف خود «گفتمان انقلابیگری» را به عنوان اصلیترین راهبرد مقابله با آفات و چالشهای نظام اسلامی مطرح کردند. در حقیقت رهبری فرزانه از طریق دعوت به تبیین و شفافسازی مرزهای انقلاب، به دنبال حراست از این مرزها در مقابل نفوذ نرم دشمنان و جلوگیری از تحریفگری عناصر و جریانهای جامانده از حرکت انقلاب هستند.
در این مختصر سعی شده است با الهام از سخنرانیهای یک سال اخیر مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی)، برخی از ابعاد این گفتمان مهم بیان شود.
ضرورتهای انقلابیگری
انقلاب اسلامی، حاصل عزم و ایمان و نیروی انقلابی مردم ایران است که حول ولایت امام راحل(ره ) بسیج شد و طومار رژیم 2500 ساله ستمشاهی را در هم پیچید و نظام مقدس جمهوری اسلامی را تشکیل داد. طبیعی است که جمهوری اسلامی برای دوام و بقای خود و دستیابی به اهداف والای انقلاب به همین نیروی انقلابی نیازمند است.
مبتنی بر این واقعیت است که مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی) با اطمینان میفرمایند قطار نظام اسلامی هرکجا روحیه جهادی خود را حفظ کرد و در ریل انقلاب حرکت کرد، پیش رفت و هر جا از این شاخص غفلت داشت، عقب ماند و ناکام شد. در نتیجه اگر مردم ایران راه را عوض کنند و شیوه انقلابیگری را فراموش نمایند، نه تنها ملت، بلکه اسلام نیز سیلی سختی خواهد خورد.
دشمنان نیز بهخاطر شناختی که از این حقیقت بهدست آوردهاند، دائما در تلاشند تا این نظام مقدس را از محتوای اسلامی و انقلابی خود تهی کنند. به همین خاطر، برنامهریزی همه جانبهای برای تغییر محتوا، رفتار و افکار انقلابی مسئولان و مردم، ولو با حفظ صورت جمهوری اسلامی، انجام داده اند.
بنابراین احیاء و حفظ تفکّر و جهتگیری انقلابی، شرط دستیابی به شعارها و آرمانهایی است که امام(ره) و امت در طول نهضت برای تحقق آنها مبارزه کردند و با حفظ این روحیه است که میتوان از مشکلات و موانع موجود کشور عبور کرد و به پیشرفت روزافزون ایران اسلامی سرعت بخشید. دستاوردهای بزرگ ایران اسلامی و نفوذ چشمگیر آن در منطقه نیز، ناشی از روحیه و عملکرد انقلابی است و نباید فراموش کرد که کنار گذاشتن آن، فرجامی جز بلعیده شدن در هاضمه استکبار جهانی نخواهد داشت.
در واقع حفظ هویت انقلابی مردم و مسئولان، عامل اصلی قدرت و اقتدار ملّی و ضامن ایستادگی ملت ایران در برابر دشمنان قسم خورده اسلام و انقلاب و مصونیت بخش کشور از تطاول و تعرّض قدرتهای استکباری است.
اصول و مبانی انقلابیگری
اصلیترین مبنای انقلابیگری، به ماندگاری دائمی حقیقت انقلاب باز میگردد. این اصل، پاسخ دهنده ادعای برخی مبنی بر تبدیل انقلاب به جمهوری اسلامی است؛ در صورتی که جمهوری اسلامی چیزی جز صورت و مظهر انقلاب نیست و در نتیجه این دو حقیقت، از هم جداشدنی نیستند.
بر این اساس انقلاب بر پایه ارزشها و معارف اسلامی، حرکتی دائمی به سمت آرمانهای عالی و تغییرناپذیر خود دارد. مبتنی بر مایههای معرفتی اسلام، مبانی انقلاب در همه شئون زندگی و حکومت از جمله مسائل سیاسی حضور پیدا میکند. از این رو مبتنی بر اصل اسلامی «ایمان بالله و کفر به طاغوت»، مبارزه با استکبار جزو مبانی اصیل انقلابیگری به حساب می آید و دو قطبی انقلاب – استکبار، محوریترین دوگانه مشروع در جمهوری اسلامی به شمار میرود.
عصبانیّت قدرتهای مادی عالم از امام(ره) و امت ایران اسلامی هم به همین اصل بر میگردد و فشارها و تحریمهای دشمنان، ناشی از هراسی است که انقلاب به واسطه ظلمستیزی و نفی همیشگی استکبار در دل آنها ایجاد کرده است.
شاخصهای انقلابیگری
بدیهی است برای عمل در مسیر انقلاب باید شاخصها و معیارهای انقلابیگری را به درستی شناخت تا چراغ راه حرکت در این صراط الهی باشد. محورهای زیادی را میتوان از صحیفه امام(ره) شاخصگذاری کرد؛ اما اخیراً مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی) به پنج شاخص ایجابی که برای حرکت در شرایط فعلی کشور بسیار پراهمیت است، اشاره داشتند. علاوه بر این، از بیانات ایشان میتوان برخی از شاخصهای سلبی انقلابیگری را نیز احصاء کرد است که در ادامه به صورت تفکیکشده بیان میشوند.
1.3. شاخص های ایجابی
شاخص اوّل: پایبندی به ارزشهای مبنائی و اساسی اسلام
اولین شاخص، توجه و رعایت مبانی اصلی اسلام است. طبیعتاً اگر در میام مردم و مسئولان پایبندی به ارزشهای اساسی وجود داشته باشد، این حرکت، مستمر و مستقیم خواهد بود و در تندباد حوادث تغییر پیدا نخواهد کرد. در تعبیر قرآنی، از پایبندی به ارزشها، به «استقامت» تعبیر شده است: «فَاستَقِم کَمآ اُمِرتَ وَ مَن تابَ مَعَک» (سوره مبارکه هود؛ آیه ۱۱2)
یکی از اصلیترینِ این مبانی، پایبندی به اسلام ناب در مقابل اسلام آمریکایی است. اسلام ناب؛ دینی است که برای همه شئون زندگی اعم از فردی، اجتماعی و حکومتی برنامه دارد. منظور از اسلام آمریکایی نیز دو قرائت منحرف از این دین یعنی اسلام متحجّر و اسلام سکولار است. دیگر مبانی و ارزشهای اساسی اسلام عبارتند از: محور بودن مردم، اعتقاد به پیشرفت و تحوّل و تعامل با محیط ( با پرهیز از انحرافها و خطاها)، حمایت از محرومان و مظلومان در هر نقطه عالم و...
نقطه مقابل این پایبندی، عملگرایی افراطی است؛ مشکل افراد و جریانهای عملگرای افراطی این است که هر روز به یک سو حرکت میکنند و هر حادثهای آنها را به سمتی میکشاند.
شاخص دوّم: همّت بلند برای رسیدن به آرمانها
شاخص دوّم این است که هرگز از رسیدن به اهداف بلند انقلاب منصرف نشویم. به این معنی که به وضع موجود راضی نشویم، بلکه به دنبال تحول مثبت باشیم و به سمت آرمانها پیشروی دائمی داشته باشیم. لازمه این امر هم تسلیم نشدن در مقابل موانع و فشارهای داخلی و خارجی است.
نقطه مقابل این شاخص عبارت است از: تنبلی، محافظهکاری و ناامیدی.
شاخص سوّم : پایبندی به استقلال
باید استقلال کشور را در همه عرصهها اعم از سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و در سه مقیاس داخلی، منطقهای و جهانی حفظ کرد.
توضیح اینکه، نظام سلطه برای دستیابی به اهداف استعماری فرانوین خود به دنبال تسلط بر دیگر کشورها از طریق خدعه و تطمیع و تزویر است. غیر از این، استکبار جهانی برای دستیابی به اهداف شیطانی و مادی خود نیاز به استفاده از قدرت و نفوذ دیگر کشورها دارد. حال اگر جمهوری اسلامی گول ظاهرسازیها و لبخندهای آنها را خورده و وارد بازی آنها شود، نقشه دشمن را تکمیل کرده و ابزاری برای پر کردن جدول کاری آنها می شود. این امر به معنای وابستگی سیاسی به بیگانگان است که استقلال سیاسی را نقض میکند.
از طرفی تقلید از غرب و بیگانه در سبک زندگی، ضدیت با استقلال فرهنگی را به همراه دارد. بنابراین پایبندی به استقلال فرهنگی به معنای رعایت سبک زندگی اسلامی - ایرانی است. منظور از پایبندی به استقلال اقتصادی نیز هضم نشدن در هاضمه اقتصاد جهانی است. بنابراین استقلال اقتصادی تنها با اقتصاد مقاومتی بهدست میآید.
شاخص چهارم: حسّاسیّت در برابر دشمن
شاخص چهارم، شناخت دشمن و نقشههای او و حساسیت در مقابل حرکات، برنامهها و اظهارات آمریکاییها و جبهه همراه او است. طبعاً وقتی این حسّاسیّت وجود داشته باشد، تبعیّت از دشمن هم نخواهد بود. در تعابیر قرآنی این عدم تبعیّت، «جهاد کبیر» نامیده شده است. جهاد کبیر به معنی دوری از اطاعت کافر و خصمی است که در میدان مبارزه با او هستیم. این عدم تبعیت باید در میدانهای مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی صورت گیرد. دایره این عدم تبعیت به قدری فراخ و گسترده است که حتی نسبت به نسخههای به ظاهر شفابخش سیاسی و اقتصادی دشمن هم باید با احتیاط برخورد کرد.
برخی در نقطه مقابل این حسّاسیّتِ درست و به جا، اصل دشمن را انکار کرده و دلسوزان نظام را به «توهّم توطئه» متهم میکنند، در حالی که به نظر می رسد طرح توهّم توطئه، خود یک توطئه است؛ چرا که تنها نتیجه آن کم کردن حسّاسیّت در مقابل دشمنان حیلهگر و پرقدرت ملت ایران است.
شاخص پنجم : تقوای دینی و سیاسی
تقوای دینی و سیاسی غیر از تقوای فردی است که البتّه آن هم لازم است. اسلام علاوه بر تقوای فردی، به تقوای اجتماعی نیز دعوت میکند و منظور این است که در راه تحقّق اهداف و ارزشهای اجتماعی اسلام تلاش کنیم. تقوای سیاسی جزئی از تقوای اجتماعی است و بدین معنی است که انسان از لغزشگاههایی که دشمن میتواند از آن استفاده کند، پرهیز نماید.
2.3. شاخصهای سلبی
در تبیین شاخصهای سلبی به دنبال اصلاح برخی تصوّرات غلط از انقلابیگری هستیم. برخی از این شاخصها عبارت است از:
اول؛ انقلابی، تنها به عدّهای که در دوران مبارزه با امام(ره) بودند اطلاق نمیشود
این خطا است که گمان شود انقلابی فقط آن کسی است که در دوران امام(ره) حضور داشته، یا در دوران مبارزات در کنار امام(ره) بوده است. انقلاب برای همه است؛ بنابراین جوانها هم میتوانند انقلابی باشند. حتی جوانان میتوانند با رعایت درست شاخصهای ایجابی انقلابی بودن، از انقلابیّون سابقهدار هم انقلابیتر شوند.
دوم؛ از همه انقلابیون نباید یک درجه از عمل انقلابی انتظار داشت
همچنین خطا است که ما از همه کسانی که انقلابی هستند، یک نوع عمل انقلابی یا یک درجه از انقلابیگری توقّع داشته باشیم. انقلابیگری درجات مختلف دارد، بنابراین ممکن است افرادی که در مسیر انقلاب و رعایت شاخصهای آن حرکت میکنند، به یک درجه نباشند؛ دستهای با جدّیت و شدّت بیشتر و گروهی کند و آرامتر حرکت کنند. در نتیجه خطاست که برخی بخواهند افرادی را که خوب یا کامل در این مسیر حرکت نمیکنند، متّهم به غیر انقلابی یا ضدّ انقلاب کنند.
سوم؛ انقلابیگری به معنای افراطیگری نیست
این نیز خطا است که برخی، انقلابیّون را افراطی خطاب میکنند. بدون شک افرادی که دوگانه تندرو – میانهرو را مطرح میکنند و از این طریق نیروهای انقلاب را به افراطیگری متهم میکنند، در حقیقت در نقشه دشمن بازی میکنند. باید مراقب بود بهخاطر القائات دشمنان، افرادی که از ارزشهای انقلاب و اصالتهای نظام دفاع میکنند، بهخصوص جوانان مؤمن و انقلابی، تندرو خطاب نشوند.
متأسفانه برخی از مسئولین به بهانه و اتهام افراطیگری، جوانان مؤمن و انقلابی را طرد کرده و بهجای استفاده از آنها در دستگاههای مختلف، آغوش خود را برای عناصری که اسلام و انقلاب را قبول ندارند باز میکنند. از این رو دستگاههای مختلف دولتی بهخصوص فرهنگی حتماً باید از جریانهای خودجوش مؤمن و حزباللهی استفاده کنند و آنها را گرامی بدارند.
الگوهای انقلابیگری
در بیانات مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی) الگوهایی برای رعایت روحیه و عمل انقلابی معرفی شده اند. ایشان محوریترین الگوی انقلابی در عصر حاضر را امام خمینی(ره) میدانند و معتقدند ایشان، امام و پیشوای همه خصوصیّاتی است که کلمه انقلاب متضمّن آن است؛ امام(ره) الگوی کامل انقلابی بودن به شمار میرود.
از دیگر الگوهای انقلابی در منظومه فکری مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی)، شهدای بزرگوار انقلاب هستند که برای پایبندی به ارزشهای آن، به گونهای ایثار و جهاد کردند که از جان خود هم دریغ نکردند. معظمٌله شهدای متأخر انقلاب را هم برای الگوگیری جوانان معرفی کرده و تقدیر و حرکت در مسیر آنها را مطالبه میکنند؛ عزیزانی چون شهدای هستهای، شهید طهرانی مقدم، شهید کاظمی، شهید آوینی و... که ایشان را پیشروان و پیشاهنگهای کار انقلابی معرفی میکنند. علاوه بر این، رهبر فرزانه انقلاب(مدّظلهالعالی) برخی از انقلابیّونی که از دنیا رفتهاند را نیز نام برده و تصریح میفرمایند این افرد نیز برجستگیهایی در حرکت انقلابی داشتهاند که باید از آنها الگوبرداری شود؛ افرادی نظیر مرحوم آیت الله طبرسی، مرحوم آیت الله خزعلی، مرحوم سلحشور و...
البته در نگاه ایشان علاوه بر افراد، گروهها، حرکتها و حتی شهرها هم قابل الگوگیری در این رابطه هستند. به عنوان مثال ایشان همیشه شهرهایی چون قم، تبریز، نجفآباد و... را شهرهایی میدانند که علاوه بر خاستگاه انقلابی بودن، جایگاه استمرار و تقویت روز افزون ارزشهای انقلاب را همچنان دارا میباشند.
اقشار، نهادها و عرصههای انقلابیگری
رهبر معظم انقلاب(مدّظلهالعالی) در یک سال اخیر، اقشار و نهادهای مختلفی را مورد خطاب قرار دادهاند و شاخصهای حفظ و ارتقا حرکت انقلابی در آنها را بیان داشتهاند؛ که برخی از آنها عبارتند از: اساتید، دانشجویان، تشکّلهای دانشجویی، طلاب و روحانیون، جوانان مؤمن و انقلابی، دانشآموزان و نهادهایی چون مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوری اسلامی ایران، بسیج مستضعفان و... ایشان همچنین در این یک سال، برخی از عرصههای کار انقلابی را بیان داشتهاند و تأکید کردهاند باید اصول و شاخصهای انقلاب در آنها رعایت شود؛ میدانهایی چون کار فرهنگی و تولید کالاهای فرهنگی، عرصه هنر و شعر و شاعری، مسأله تحریم و اقتصاد مقاومتی، صحنه مبارزه با فساد و مسأله قاچاق، انتخابات و...
آنچه مسلّم است اینکه مقام معظم رهبری (مدّظلهالعالی) اصلیترین وظیفه عماریّون انقلاب برای کنار زدن غبارهای ناشی از فتنه نفوذ و تحریف - که خواسته یا ناخواسته همدیگر را تکمیل کرده و به دنبال فروکاست ارزشهای انقلاب به پوسته و لایه کم ارزش جمهوری اسلامیِ بیمحتوا هستند - را تأکید و تصریح بیشتر بر افکار و رفتار انقلابی میدانند. به نظر میرسد شکلگیری کامل این گفتمان، زمینهساز دوقطبی سرنوشت ساز «انقلابی – غیر انقلابی» و شکلگیری دستهبندیهای جدید در صحنه سیاسی کشور در آینده نزدیک خواهد شد. روشن است که اگر نیروهای ارزشی، توجه درستی به شاخصهای انقلابیگری بهخصوص شاخصهای سلبی نداشته باشند و مو به مو به فرمایشات رهبری فرزانه عمل نکنند، نه تنها فتنه فوقالذّکر مهار نخواهد شد، بلکه باوجود تاکید مقام معظم رهبری بر انقلابی بودن قاطبه مردم، زمینهساز پیچیدهتر شدن مسائل در پیچ تاریخی حساس کنونی و خدایی ناکرده دوقطبی سازی های کاذب در بدنه اجتماعی انقلاب خواهد شد.
ضمیمه: ادبیات و واژگان همبسته با گفتمان انقلابیگری در بیانات یک سال اخیر مقام معظم رهبری(مدّظلهالعالی)
انقلابیگری اهداف انقلابی آرمان(های) انقلابی
مبنای انقلابی اصول انقلابی هویت انقلابی
باور انقلابی معرفت(های) انقلابی جهتگیری(های) انقلابی
خصوصیت انقلابی روحیه انقلابی اراده انقلابی
منطق انقلاب نگاه انقلابی تفکر(فکر و افکار) انقلابی
شعارهای انقلابی خطّ انقلابی گرایش انقلابی
شیوهی انقلابی جریان انقلابی حرکت انقلابی
جبهه انقلابی نهضت انقلابی حوادث انقلابی
حضور انقلابی نظام انقلابی دولت انقلابی
ملت انقلابی مردم انقلابی مردان و زنان انقلابی
جمعیت انقلابی جناح فرهنگیِ مؤمنِ انقلابی جوان(های) انقلابی
بچّههای انقلابی دانشجوی انقلابی تشکّلهای انقلابی
استاد انقلابی مسئولین انقلابی نهاد(های) انقلابی
فضاهای انقلابی کار انقلابی عملکرد انقلابی
وظیفه(وظایف) انقلابی کشورهای انقلابی فعّالان سیاسی و انقلابی
عوامل انقلابی بودن انقلابی سابق
* محمدحسن جعفرزاده؛ رئیس مرکز گفتمان انقلاب اسلامی