کاهش نرخ زاد و ولد در کشور عواقب و پیامدهای گوناگونی را دارد. بدون شک یکی از پیامدهای کاهش زادوولد پیر شدن جامعه و افزایش میانگین سنی جامعه است، پیامدی که خود پیامدهای متفاوتی رو به دنبال دارد. یکی از این پیامدها که البته عوامل دیگری نیز در پدید آمدنش مؤثر هستند سپردن افراد سالمند به خانههای سالمندان است. در همین رابطه با توجه به اینکه برخی از سالمندان جامعه به دلایلی باید باقی عمر خود را در این مراکز سپری کنند خانههای سالمندان باید از ویژگیهایی برخوردار باشند. برخی از این ویژگیها شامل وجود نیروی مراقب از سالمند ماهر است، همچنین امکانات بهروز و فضایی مناسب از دیگر ویژگیهای ضروری خانههای سالمندان است.
در همین رابطه دکتر فرید براتی، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در گفتگو با «نسیم آنلاین» با اشاره به نبود نیروی ماهر برای مراقبت از سالمندان، گفت: در حال حاضر نیروی ماهر برای مراقبت از سالمندان را در کشور نداریم.
البته این بدین معنا نیست که کسی تمایل به نگاهداری از سالمندان ندارد بلکه در کشور کسی مسئولیت این مسئله را قبول نمیکند که نیروی ماهر آموزش دهد و مجوز لازم برای نگاهداری از سالمندان را برای این نیروها صادر نماید؛ بنابراین با ادامه این روند در آینده با کاهش نیروی مراقب از سالمند مواجه خواهیم بود. جالب است بدایند که کسانی که در خانهها مراقبت از سالمندان را انجام میدهند هیچگونه مجوزی را برای این کار از مراجع رسمی ندارند و فقط ضمن اعتماد خانواده سالمند و برحسب تجربه به این کار میپردازند. در همین راستا جلساتی را با سایر دستگاههای مسئول در امور سالمندان داشتهایم تا بتوانیم با برنامهریزی مشخص به جایگاه ایده آلی در مراقبت از سالمندان برسیم.
لازم به ذکر است که قبل از این موارد باید وضعیت بیمه سالمندان را مشخص نماییم. ما در تلاش هستیم تا بتوانیم یارانه منزلت را برای خانواده سالمندان در نظر بگیریم. به این صورت که به خانوادههایی که از سالمندان خود مراقبت نمایند یارانهای اختصاص دهیم تا خانوادهها تشویق به نگاهداری از سالمندان خود شوند که این امر به گرم شدن و پایدار شدن کانون خانوادهها نیز کمک شایانی میکند. تحقق این مقوله مستلزم توجه دولت و تصویب این طرح است. اینگونه طرحها در کشورهای مانند ژاپن بازخورد خوبی را نشان داده است. از دیگر طرحهای تشویقی برای نگاهداری خانوادهها از سالمندانشان معافیتهای مالیاتی آن خانوادهها در برخی مسائل است که این طرح نیز میتواند الگوی مناسبی برای اجرا در جامعه ما باشد.
اما قبل از اجرایی شدن چنین طرحهایی باید یکنهاد یا یک دستگاه با سازوکار مشخص برای سالمندان داشته باشیم. این امر در سازمان بهزیستی صورت پذیرفته است که هماکنون تحت عنوان شورای ملی سالمندان فعالیت میکنیم؛ اما متأسفانه در برنامه پنجم توسعه به این شورا کملطفی شد و توجهی به گسترش فعالیتهایش نشد. به همین منظور باید این تشکیلات در برنامه ششم توسعه دیده شود تا بتوانیم برای جمعیت سالمندی کشورمان با برنامه و اقدامات مناسب پیش برویم.
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در ادامه به فعالیتهای شورای ملی سالمندان اشاره کرد و گفت: از سری فعالیتهایی که آغاز کردهایم بحث آموزش سالمندان برای زندگی سالم و خود مراقبتی است. در حال حاضر 45 هزار زن سالمند در 10 استان کشور را تحت پوشش این آموزشها قرار دادهایم و امیدواریم بتوانیم این طرح را گسترش دهیم. بحث محیطهای دوستدار سالمندان است که بهصورت پایلوت در دو استان اصفهان و آذربایجان شرقی آغاز کردهایم. همچنین طرحی را مدتی است که در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آغاز کردهایم تحت عنوان "آموزش بازنشستگی سالم" که از یکی دو سال قبل از بازنشسته شدن افراد آغاز میشود و امیدواریم این طرح به ثمر برسد. با همه این تفاسیر باید در نظر داشته باشیم که تمامی این مسائل را باید قبل از بازنشستگی افراد در نظر بگیریم و این آموزشها باید قبل از سالمند شدن افراد اجرایی شود.
دکتر براتی در پایان با اشاره به میزان جمعیت سالمندی کشور، افزود: طبق آمار مرکز آمار ایران نزدیک به 6 میلیون 400 هزار سالمند بالای 60 سال در کشور داریم که نسبت جمعیتی این قشر جامعه نزدیک به 8.3 درصد از جمعیت کشور است. لازم به ذکر است که نسبت جمعیتی زنان سالمند به مردان در حال افزایش است، بهگونهای که ما درگذشته به ازای هر 100 زن سالمند 109 مرد سالمند داشتیم اما حالا به ازای هر 100 زن سالمند 97 مرد سالمند داریم.
وی در پایان گفتگو در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر وضعیت خانههای سالمندان در کشور چگونه است، به «نسیم آنلاین» گفت: وضعیت انسانی و نیروی کار در این مراکز خوب است. ازآنجاییکه افرادی که در این مراکز فعالیت میکنند سالمندان را مانند پدر و مادرهای خودشان میدانند رفتارهای مناسبی را با این افراد دارند. ضمن اینکه سازمان بهزیستی نظارت جدی بر این مراکز و نوع ارائه خدماتشان دارد؛ اما مشکلی که بیشتر این مراکز را آزار میدهد بحث یارانهای است که متأسفانه دیده نشده است. دولت باید این طرح را تصویب نماید تا یارانهای را به مراکز مراقبت از سالمندان اختصاص دهند. بههرحال هزینهها در این مراکز بالاست و خانوادهها نیز در مقاطعی نمیتوانند از پس هزینهها برآیند. باید سهمی که مربوط به دولت است افزایش یابد تا قدری از مشکلات مالی این مراکز که تبدیل به مهمترین مشکل این مراکز شده است کاهش یابد. همچنین لازم به ذکر است که ما در مراکز مراقبت از سالمندان 4 نوع خدمات را به عزیزان سالمند ارائه میدهیم.
یک نوع از خدمات مربوط به بحث مراکز شبانهروزی است، نوع دیگر مراکز روزانه است که سالمندان در ساعاتی از روز در این مراکز نگهداری میشوند و بعد از سرو یک وعده غذا به منزل بازگردانده میشوند. بحث مراقبت در منزل است که به مددجویان بهزیستی ارائه میشود. نوع چهارم خدمات مربوط به آموزش توانمندسازی به سالمندان راداریم که همه این خدمات در حال انجام است. در پایان ذکر این نکته حائز اهمیت است که در حال حاضر بهزیستی 500 هزار مددجوی سالمند در کشور را تحت پوشش خدمات قرار داده است.